Trong nhiều thập kỷ các chính trị gia ở Washington được xem là những người vận động hành lang cho các công ty Mỹ tại Trung Quốc. Họ thúc đẩy việc mở cửa cho các ngân hàng, máy bay và chuỗi thức ăn nhanh của Mỹ thâm nhập thị trường lớn nhất thế giới này. Boeing, bắt đầu nhận được đơn đặt hàng từ Trung Quốc ngay sau khi Tổng thống Richard Nixon đến Trung Quốc năm 1972. Thế nhưng, cả quá trình ấy đang đứng trước nguy cơ "đổ sông đổ bể" theo cuộc chiến tranh thương mại giữa hai quốc gia.
Việc ông Donald Trump sử dụng thuế quan mạnh tay đang khiến chuỗi cung ứng của họ trở nên không bền vững. Sự trả đũa của chính phủ Trung Quốc đe dọa sẽ phá vỡ nhiều năm thành công về mặt thương mại. Theo Bloomberg, ngày 15/4, cơ quan quản lý hàng không của Trung Quốc đã yêu cầu các hãng hàng không ngừng nhận máy bay từ Boeing. Động thái này gióng lên một tiếng chuông cảnh báo với các ông chủ người Mỹ tại Trung Quốc.
Chiến tranh thương mại "phá hủy" nỗ lực nhiều năm
Các công ty Mỹ tại Trung Quốc vẫn đang khá hoang mang về tương lai của mình trong cuộc chiến qua lại giữa hai bên. Thuế quan của Mỹ đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc là 145%. Ngày 11/4, Nhà Trắng đã công bố miễn trừ đối với hàng điện tử tiêu dùng, khiến các công ty như Apple thở phào nhẹ nhõm. Tuy nhiên, ông Trump đã nói rằng những miễn trừ này chỉ là tạm thời, có hiệu lực cho đến khi có kết quả điều tra về chất bán dẫn, điện tử và dược phẩm. Điều này có thể sẽ dẫn đến mức thuế cao đối với các sản phẩm sử dụng chip, như điện thoại.
Trung Quốc cũng đã tăng thuế theo mức tăng của Mỹ, với mức thuế khoảng 125%, nhưng gần đây họ đã tuyên bố rằng sẽ không còn phản ứng với mức thuế mới nữa vì với mức giá cao hơn nhiều, thị trường nhập khẩu của Mỹ đã không còn là một ưu tiên đối với hàng hóa Trung Quốc.
Thay vào đó, phía Trung Quốc chọn cách "phản đòn" khác: Các cơ quan quản lý Trung Quốc đã tiến hành điều tra và thêm các công ty Mỹ vào danh sách sẽ gây bất lợi cho hoạt động của họ tại quốc gia này. Các công ty như Boeing đứng trước nguy cơ các đơn đặt hàng hoặc bị giảm, hoặc tệ hơn là bị hủy hoàn toàn. Một CEO người Mỹ mô tả cuộc chiến tranh thương mại bằng một từ: "Phá hủy".
Ông Trump trích dẫn thâm hụt thương mại với Trung Quốc khoảng 300 tỷ USD vào năm 2024 như một lý do chính đáng cho quyết định tăng thuế quan. Nhưng các ông chủ người Mỹ ở Trung Quốc có quan điểm khác. Doanh thu năm 2024 của các công ty niêm yết của Mỹ báo cáo doanh số bán hàng tại Trung Quốc cũng ở mức tương đương. Apple, Nike và Starbucks đang phủ sóng khắp Trung Quốc, Trong quý đầu 2025, Tesla cũng đã ghi nhận khoảng 2/5 doanh số bán xe của mình tại Trung Quốc. Hoạt động của các doanh nghiệp này sử dụng hàng chục nghìn công nhân có tay nghề cao.
Để so sánh, các công ty Trung Quốc tại Mỹ kém thành công hơn nhiều, chỉ mang lại 50 tỷ USD doanh thu vào năm ngoái. Việc phát hiện ra một thương hiệu tiêu dùng nhanh của Trung Quốc trên đường phố của một thành phố của Mỹ là một sự kiện hiếm hoi.
Đối với các CEO người Mỹ, hoạt động tại Trung Quốc trở nên khó khăn hơn nhiều. Trong năm năm qua, nhiều người đã cắt giảm đầu tư, bị đẩy ra ngoài do các chính sách không thân thiện và lãi suất thấp. Chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump như một cú đấm bồi vào quyết định đầu đầu tư của họ tại Trung Quốc.
Hầu hết các công ty Mỹ có chuỗi cung ứng phức tạp vẫn đang chao đảo vì tác động của đại dịch, trong thời gian đó nhiều công ty đã tìm cách hạn chế sự phụ thuộc hoàn toàn vào sản xuất của Trung Quốc bằng cách thành lập ở các quốc gia khác trong khu vực. Sự đa dạng hóa một phần này có thể gây bất lợi cho các công ty Mỹ khi chiến tranh thương mại nổ ra khi các quốc gia này dừng việc định tuyến lại hàng hóa Trung Quốc để đổi lấy việc ông Trump hạ thuế quan. Điều này có nghĩa là các công ty Mỹ hoạt động giữa hai nước có thể phải đối mặt với mức thuế quan thậm chí còn cao hơn.
Trung Quốc không thiếu "quân bài" để đáp trả thuế quan của Tổng thống Donald Trump
Các doanh nghiệp Mỹ cũng sẽ phải đối mặt với cơn thịnh nộ của chính quyền Trung Quốc. Kể từ năm 2019, các cơ quan quản lý đã phát triển một khuôn khổ pháp lý tinh vi để kiểm soát các công ty và quốc gia, bao gồm các biện pháp trừng phạt đối với việc tuân theo các biện pháp trừng phạt của các quốc gia khác, các hạn chế xuất khẩu và "danh sách các thực thể không đáng tin cậy" (UEL).
Theo đó, khi bị thêm vào danh sách này, các thực thể nước ngoài trong danh sách có thể bị hạn chế hoặc cấm tham gia vào các hoạt động xuất nhập khẩu liên quan đến Trung Quốc hoặc đầu tư vào Trung Quốc. Nhân sự hoặc phương tiện vận chuyển có liên quan của các thực thể nước ngoài có thể bị hạn chế hoặc cấm nhập cảnh vào Trung Quốc. Giấy phép lao động, tư cách lưu trú hoặc cư trú tại Trung Quốc của nhân sự có liên quan có thể bị hạn chế hoặc thu hồi. Cũng có thể bị phạt tiền, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vụ việc.
Theo một bài báo của Evan S. Medeiros thuộc Đại học Georgetown và Andrew Polk thuộc Trivium, một công ty tư vấn, ba cơ chế này đã được sử dụng 15 lần vào năm 2023, nhưng là 115 lần vào năm ngoái. Chỉ riêng trong hai tháng rưỡi đầu năm 2025, các biện pháp bổ sung vào các biện pháp kiểm soát UEL và xuất khẩu đã được triển khai khoảng 60 lần.
Các hình thức trả đũa mới đang trở nên rõ ràng hơn. Vào ngày 8 /4, một danh sách không chính thức gồm sáu biện pháp bắt đầu lan truyền trên mạng xã hội Trung Quốc. Một số biện pháp tương đối đơn giản và đề xuất lệnh cấm nhập khẩu gia cầm và đậu nành của Mỹ cũng như đình chỉ mọi cuộc đàm phán về việc kiểm soát hoạt động buôn bán fentanyl. Một biện pháp khác đề xuất dừng nhập khẩu phim Mỹ. Danh sách này cũng bao gồm lệnh đàn áp đối với sở hữu trí tuệ và các dịch vụ chuyên nghiệp do người Mỹ sở hữu, chẳng hạn như các công ty luật. Danh sách này được đăng trên trang của hai blogger rất nổi tiếng tại Trung Quốc. Hai ngày sau, cơ quan quản lý phim ảnh tuyên bố rằng họ sẽ giảm số lượng phim Mỹ được phép vào Trung Quốc, cho rằng các bài đăng dựa trên thông tin đáng tin cậy.
Danh sách này cũng có thể làm sáng tỏ hơn thông báo được đưa ra vào ngày 4/4 liên quan đến cuộc điều tra của Trung Quốc đối với DuPont, một tập đoàn hóa chất của Mỹ. DuPont đã xung đột với Trung Quốc về các vấn đề sở hữu trí tuệ trong nhiều năm. Cuộc điều tra đối với công ty này cáo buộc các hoạt động độc quyền không xác định, khiến một số nhà phân tích tin rằng cuộc điều tra có thể là một cuộc tấn công vào sở hữu trí tuệ của công ty này tại Trung Quốc. Các công ty đa quốc gia trước đây đã tìm kiếm sự bảo vệ sở hữu trí tuệ như một điều kiện tiên quyết để đầu tư vào Trung Quốc. Một cố vấn của công ty cho biết bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy những lời hứa đó sẽ bị hủy bỏ sẽ gây ra hậu quả tàn khốc cho tất cả các công ty nước ngoài, không chỉ các công ty Mỹ.
Trong khi đó, những động thái tác động vào mảng các dịch vụ của Mỹ vẫn chưa quá mạnh. Tuy nhiên, bất kỳ biện pháp nào như vậy cũng có thể gây tổn hại đến khả năng hoạt động của các công ty Mỹ khác. Các công ty luật, ngân hàng, công ty tư vấn và kế toán là xương sống của thương mại. Trung Quốc đã khiến một số dịch vụ này khó hoạt động. Ví dụ, các cuộc điều tra của công ty đã trở nên rủi ro hơn khi các cơ quan quản lý thắt chặt các quy tắc liên quan đến an ninh quốc gia và các loại thông tin có thể được tiết lộ. Nhiều công ty luật đã thu hẹp quy mô hoặc đóng cửa văn phòng. Một luật sư ở Bắc Kinh cho biết nếu áp lực này tăng lên, khả năng giao dịch với các công ty Trung Quốc sẽ bị cản trở.
Trong quá khứ, các công ty luật của Mỹ có thể được chính phủ hỗ trợ khi đối mặt với những thách thức như vậy. Nhưng ông Trump đã phát động một cuộc đàn áp các công ty luật ở Mỹ đã điều tra ông trong quá khứ. Vì thế các công ty luật của Mỹ rất khó để mong chờ ông Trump "đồng cảm" với hoàn cảnh khó khăn của họ ở Trung Quốc.
Trên thực tế, chính phủ Trung Quốc cũng sẽ phải hành động thận trọng khi áp dụng hình phạt đối với các công ty Mỹ. Làm tổn thương Apple hoặc Tesla chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến năng lực sản xuất tại địa phương và dẫn đến tình trạng sa thải hàng loạt lao động. Các công ty nước ngoài khác cũng có thể bị đe dọa bởi các cuộc điều tra đối với các đối tác Mỹ. Điều này cũng có thể gây tổn hại đến nỗ lực của chính quyền Trung Quốc nhằm thu hút đầu tư nước ngoài và giữ chân khu vực tư nhân.
Nhưng cũng có những lợi ích rõ ràng cho các công ty Trung Quốc. Huawei, một gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc hoàn toàn có thể đắc lợi từ những khó khăn của Apple. Theo hướng này, chiến tranh thương mại hoàn toàn có thể là một cơ hội với các nhà lãnh đạo Trung Quốc trong việc đưa người tiêu dùng nội địa trở lại với những thương hiệu địa phương. Cơn thịnh nộ mà ông Trump hướng đến Trung Quốc sẽ khiến công việc "xử lý" các thương hiệu và công ty Mỹ khỏi đất nước Trung Quốc trở nên dễ dàng hơn.
