Khi hộ kinh doanh chuyển đổi mô hình hoạt động không chỉ là một thay đổi về hình thức pháp lý, mà còn là cánh cửa mở ra vô vàn lợi ích: từ việc dễ dàng tiếp cận nguồn vốn, xây dựng thương hiệu uy tín, mở rộng thị trường, cho đến việc minh bạch hóa hoạt động và gia tăng tiềm năng phát triển bền vững trong tương lai.
ĐÃ ĐẾN LÚC HỘ KINH DOANH CẦN "LỘT XÁC"
Tại Việt Nam, hộ kinh doanh vẫn là hình thức phổ biến, đặc trưng bởi quy mô nhỏ lẻ và sự linh hoạt. Chính vì lẽ đó, việc ghi chép sổ sách kế toán thường được tối giản hóa đáng kể so với các loại hình doanh nghiệp. Sự đơn giản này mang lại tính tiện lợi nhất định, song cũng kéo theo mức độ ràng buộc pháp lý và nghĩa vụ công bố thông tin thấp hơn.
Hệ quả là, các cơ quan quản lý nhà nước thường có ít thông tin chi tiết về hoạt động của hộ kinh doanh. Ngoại trừ việc áp dụng máy tính tiền được kết nối trực tiếp với cơ quan thuế để ghi nhận doanh thu và làm căn cứ tính thuế, thông tin về hoạt động kinh doanh của các hộ này khá hạn chế.
Mặc dù điều này tạo ra sự "thoải mái" nhất định cho hộ kinh doanh, nhưng cũng đồng nghĩa với việc họ có thể bỏ lỡ những cơ hội phát triển và tiếp cận các nguồn lực lớn hơn trong một môi trường kinh doanh minh bạch và chuyên nghiệp hơn.
Cùng với đó, ở hộ kinh doanh vẫn tồn tại nhiều bất lợi cố hữu so với doanh nghiệp, đặc biệt khi đặt mục tiêu phát triển bền vững và mở rộng quy mô. Một trong những hạn chế lớn nhất là khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn. Hộ kinh doanh thường bị hạn chế về khả năng vay vốn từ ngân hàng hay các tổ chức tín dụng do thiếu tài sản đảm bảo và minh bạch về tài chính.
Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Ngọ Tiến Đức, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội đã chỉ ra rằng, hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, không có con dấu, chịu trách nhiệm vô hạn bằng tài sản của chủ sở hữu, không có khả năng huy động vốn bằng phát hành chứng khoán. Do vậy khi chuyển đổi từ mô hình hộ kinh doanh sang doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh sẽ trở thành một thực thể độc lập theo quy định của Luật Doanh nghiệp.
Với pháp nhân mới, cho phép tổ chức ký kết hợp đồng, tham gia dự án, và vay vốn dưới tên công ty, không còn phụ thuộc vào cá nhân chủ hộ. trách nhiệm hữu hạn chỉ trong phạm vi vốn góp giúp chủ doanh nghiệp an tâm đầu tư, tuyển dụng và mở rộng mà không lo rủi ro ảnh hưởng tài sản cá nhân.
"So với hộ kinh doanh, doanh nghiệp cũng dễ dàng thu hút vốn đầu tư hơn thay vì chỉ dựa vào vốn cá nhân hoặc vay ngân hàng, doanh nghiệp. Hơn nữa, doanh nghiệp có lợi thế vượt trội trong phát triển thị trường. Với tư cách pháp nhân hoàn chỉnh, doanh nghiệp dễ dàng ký kết hợp đồng liên doanh, liên kết với đối tác lớn trong và ngoài nước, tham gia đấu thầu các dự án quy mô, và đăng ký xuất nhập khẩu trực tiếp. Điều này mở ra cánh cửa tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu, thu hút khách hàng B2B giá trị cao, những điều mà hộ kinh doanh gần như không thể thực hiện, thường phải qua trung gian tốn kém", Luật sư Đức nhận định.
THAY ĐỔI HÌNH THỨC THU THUẾ, CÁC HỘ KINH DOANH CÂN NHẮC THIỆT - HƠN
Gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm đến thông tin từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm, thuộc một số ngành nghề nhất định như ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ hay vui chơi giải trí… sẽ bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và kết nối trực tiếp dữ liệu với cơ quan thuế. Quy định này đang tạo ra nhiều luồng ý kiến và nhận được sự chú ý lớn từ cộng đồng kinh doanh.
Việc áp dụng hình thức thu thuế dựa trên doanh thu thực tế đang được giới chuyên gia xem là động lực mạnh mẽ để khuyến khích các hộ kinh doanh cân nhắc "nâng cấp" thành doanh nghiệp. Logic đằng sau nhận định này khá rõ ràng: nếu một hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, giả sử với mức 5% trên tổng doanh thu 100 tỷ đồng, họ sẽ phải đóng tới 5 tỷ đồng tiền thuế.
Tuy nhiên, nếu hộ kinh doanh này chuyển đổi thành doanh nghiệp, họ có thể hạch toán đầy đủ các khoản chi phí phát sinh. Giả sử với cùng mức doanh thu 100 tỷ đồng nhưng sau khi trừ đi các chi phí hợp lý, lợi nhuận thực tế chỉ còn 20 tỷ đồng. Khi đó, với thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 20%, số thuế phải nộp chỉ là 4 tỷ đồng. Rõ ràng, việc "lên đời" doanh nghiệp không chỉ mang lại nhiều lợi thế về pháp lý, khả năng mở rộng, mà còn có thể giúp tiết kiệm một khoản chi phí thuế đáng kể, tạo động lực lớn cho sự chuyên nghiệp hóa.
Về vấn đề pháp lý, đây được xem là hình thức bắt buộc áp dụng cho hộ kinh doanh và cá nhân tự kinh doanh phải hoàn thành đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền liên thông với cơ quan thuế trước ngày 30/5/2025, các máy tính tiền này đã được cài phần mềm hóa đơn điện tử do nhà cung cấp được cơ quan thuế chấp thuận. Toàn bộ dữ liệu hóa đơn phải được đồng bộ, kết nối trực tiếp với Cổng Thông tin điện tử của Cơ quan Thuế.
Luật sư Ngọ Tiến Đức cũng nhấn mạnh, việc không đăng ký hoặc không sử dụng đầy đủ sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP, mức phạt từ 2–4 triệu đồng với hành vi lập sai hoặc không lập hóa đơn; phạt 5–10 triệu đồng nếu không lập hóa đơn khi bán hàng, cung cấp dịch vụ.
Những thay đổi trong chính sách thuế, đặc biệt là quy định về hóa đơn điện tử và xu hướng khuyến khích chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp, đang tạo ra cả thách thức lẫn cơ hội cho các chủ hộ kinh doanh. Việc "lên đời" doanh nghiệp mang lại nhiều ưu thế rõ ràng nhưng quyết định chuyển đổi hay giữ nguyên mô hình hiện tại đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và hiểu biết sâu sắc về pháp luật.
Chuyên gia pháp lý đưa ra lời khuyên hộ kinh doanh cần cẩn trọng khi chuyển đổi. Chọn đúng mô hình pháp lý (TNHH, Cổ phần) phù hợp vốn, mục đích, và số lượng thành viên là rất quan trọng để tránh rắc rối về vốn pháp định, trách nhiệm pháp lý. Đặc biệt, hãy tuân thủ quy trình pháp lý, không bỏ qua việc thông báo với cơ quan thuế, ngân hàng. Tránh sai sót trong kế toán, vốn góp, quản lý tài sản, hợp đồng, và nhân sự để đảm bảo hoạt động hiệu quả và bền vững.
