Vào cuối tháng 3/2023, Tim Cook xuất hiện lần đầu tiên tại Trung Quốc kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Ông đã viếng thăm một cửa hàng bán lẻ của Apple ở Bắc Kinh và sau đó gặp riêng các quan chức chính phủ Trung Quốc để thảo luận về tương lai của Apple tại Trung Quốc.
“Đây là một kiểu quan hệ cộng sinh mà tôi nghĩ cả hai bên đều thích,” ông phát biểu tại một hội nghị công nghệ sau đó. Trong một phát biểu khác, ông cũng tuyên bố sẽ mở rộng chương trình giáo dục nông thôn trị giá hàng triệu USD tại Trung Quốc. Tuy nhiên, những gì đang diễn ra lại cho thấy Tim Cook đang có một kế hoạch khác.
Sự thành công với "công thức" Trung Quốc
Có thể nói, một trong những thành tựu nổi bật trong sự nghiệp của Cook tại Apple là việc ng đã tạo dựng mối quan hệ của Apple với Trung Quốc, một mối quan hệ tích cực khác thường so với mối quan hệ của các công ty công nghệ Mỹ khác.
Trong hơn hai thập kỷ, Apple đã xây dựng một hệ thống sản xuất và lắp ráp rộng lớn tại quốc gia này với sự tham gia của hàng ngàn đối tác kinh doanh. Có hơn 40 cửa hàng Apple ở Trung Quốc đại lục và Apple thu được gần 20% doanh thu từ Trung Quốc, bao gồm Đài Loan và Hồng Kông.
Nhưng “công thức” Trung Quốc của Apple đang chịu áp lực lớn trong thời gian gần đây. Nhiều nhà phân tích cho rằng: Ngay cả khi Tim Cook đang cố gắng giải quyết mọi việc ở Bắc Kinh, các giám đốc điều hành khác của Apple cũng đang nỗ lực phát triển mối quan hệ với các quốc gia khác để giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Việc đưa Apple rời Trung Quốc cũng có thể xem là một nhiệm vụ lớn của ông Tim Cook.
Các nỗ lực đa dạng hóa của Apple đang ngày càng trở nên cấp bách trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc dưới thời chính quyền Tổng thống Donal Trump và sau đó gia tăng trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Bất chấp tuyên bố vào năm 2020 của Tim Cook rằng những tác động đối với chuỗi cung ứng của Apple do Covid có thể chỉ rất nhỏ, nhưng sau tất cả những yếu tố trên, có vẻ như cả một kế hoạch đang được âm thầm triển khai.
Đi tìm một "công thức" khác?
Những nỗ lực của Apple có thể được ghi nhận như: Tập trung vào Ấn Độ như một địa điểm sản xuất iPhone và phụ kiện, Việt Nam để lắp ráp AirPods và Mac, Malaysia để sản xuất một số máy Mac và Ireland hiện đang sản xuất iMac. Các nhà quản lý trong bộ phận điều hành của Apple đã hướng dẫn nhân viên tập trung vào việc tìm nguồn cung ứng linh kiện bổ sung và định vị dây chuyền sản xuất bên ngoài Trung Quốc để có thêm nhiều sản phẩm mới ra mắt vào năm 2024, mặc dù công ty vẫn có kế hoạch duy trì hoạt động rộng rãi tại quốc gia này.
Apple cũng đã tập hợp hàng trăm nhân sự vào một nhóm được gọi là “tiger teams”, với sự điều hành trực tiếp của Tim Cook để tìm cách giải quyết những điểm yếu trong chuỗi cung ứng. Từ đây Apple quyết định thành lập các đại lý tại các nhà máy của nhà cung cấp ở Trung Quốc và các quốc gia khác, đánh giá lịch trình bảo trì cơ sở và tập hợp thêm danh sách các nhà cung cấp dự phòng cho mọi thành phần, từ ốc vít đến các linh kiện khác. Công ty đang nỗ lực cải thiện các dự báo của mình, từng phần một, để dự đoán tốt hơn tình trạng thiếu hụt tiềm ẩn.
Apple cũng đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Đài Loan, nơi công ty sản xuất chip khổng lồ TSMC Ltd. sản xuất nhiều chất bán dẫn quan trọng cho tất cả các sản phẩm của mình. Nỗ lực đó, được thúc đẩy bởi những lo ngại về căng thẳng địa chính trị tập trung vào Đài Loan.
Apple cũng đang chuẩn bị sản xuất một số lượng nhỏ chip tại nhà máy TSMC ở Arizona bắt đầu từ năm tới. Tuy nhiên, việc chuyển đổi sản xuất chip có thể còn khó khăn hơn so với việc di dời lắp ráp thiết bị do thiếu các giải pháp thay thế rõ ràng cho năng lực từ các nhà máy tại Đài Loan. Một chuyên gia nhận định, nếu “có biến” tại Đài Loan khiến việc sản xuất chip tại đây gặp vấn đề, sẽ phải mất gần một năm để tăng cường sản xuất linh kiện trở lại.
Tuy nhiên, kế hoạch di chuyển của Apple cũng đang được thực hiện một cách cẩn thận. Ban lãnh đạo của Apple lo ngại rằng Trung Quốc có thể trả đũa nếu họ chuyển quá nhiều công suất sang các nước khác hoặc chuyển đổi quá nhanh. Khách hàng ở Trung Quốc có thể quay lưng lại với các sản phẩm do Mỹ thiết kế trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc dâng cao. Công ty cũng lo ngại về khả năng đảm bảo các tiêu chuẩn chất lượng cao tại các nhà máy ở những quốc gia khác, đặc biệt là Malaysia, do tình trạng hiện tại của các ngành sản xuất tại các quốc gia này.
Ngoài ra, việc tách khỏi sự phụ thuộc vào Trung Quốc của Apple cũng vấp phải một vấn đề khác ngay trong nội bộ Apple, nơi các bộ phận khác nhau có các ưu tiên và mục tiêu tương phản nhau. Bộ phận mua, nơi cung cấp các bộ phận, có thể lùng sục khắp thế giới để tìm các thành phần cần thiết, nhưng phần lớn công việc thiết lập sản xuất ở một vị trí địa lý mới thuộc về bộ phận điều hành sản xuất. Bộ phận này lại cần phân bổ nguồn nhân lực và tài chính đáng kể để thiết lập mới các dây chuyền sản xuất cũng như lắp ráp hoàn thiện. Các nhóm phát triển sản phẩm của Apple thì băn khoăn về những thiếu sót về chất lượng hoặc tính năng tiềm ẩn do lắp ráp bên ngoài Trung Quốc. “Chắc sẽ phải có sự đánh đổi giữa đa dạng hóa và kỹ thuật” một nguồn tin cho biết.
Tim Cook đã tính bỏ trứng nhiều giỏ từ lâu?
Các thử nghiệm di dời một số hoạt động sản xuất và lắp ráp thực ra đã được Apple âm thầm triển khai trong hơn một thập kỷ. Năm 2012, họ đã hợp tác với Foxconn, nhà sản xuất theo hợp đồng lớn nhất của họ, để sản xuất một số mẫu iPhone ở Brazil với lý do nhằm tránh thuế đối với hàng hóa nhập khẩu. Năm 2013, trước áp lực chính trị trong nước, Apple bắt đầu sản xuất máy tính Mac Pro tại nhà máy Flex Ltd. ở Texas. Cả hai dự án đều không suôn sẻ. Apple đã cắt giảm sản xuất Mac Pro ở Mỹ và hiện chỉ lắp ráp một số linh kiện tại nhà máy này.
Một sự thay đổi mạnh mẽ hơn được triển khai trong năm 2017, khi Apple bắt đầu sản xuất một số iPhone đời thấp ở Ấn Độ. Để vẫn giữ được “hòa khí” với Trung Quốc, trong giai đoạn này số lượng nhà cung cấp Trung Quốc đã tăng từ năm 2017 đến năm 2020, trong khi số lượng nhà cung cấp giảm ở một số quốc gia khác.
Với sự “mềm dẻo” ấy, nhà máy tại Ấn Độ đang dần phát triển và hiện là nền tảng cho phần lớn nỗ lực của công ty nhằm tạo ra các sản phẩm đặc trưng của mình bên ngoài Trung Quốc. Tính riêng năm 2022, hơn 6,5 triệu chiếc Iphone đã được sản xuất tại Ấn Độ đã cho thấy thành quả của quyết định này.
Apple đã vượt qua giai đoạn đầu của đại dịch Covid-19 một cách tương đối bình yên, nhưng những thách thức ngày càng chồng chất khi Covid kéo dài. Năm 2022, sự thiếu hụt linh kiện đã khiến Apple gặp vấn đề về tiến độ cho các lần ra mắt các sản phẩm quan trọng nhất của mình. Mẫu MacBook Air mới đã bị trì hoãn vài tuần sau khi Covid-19 tăng đột biến khiến các nhà máy của Quanta Computer Inc. (Đài Loan) phải đóng cửa. Các nhà máy Foxconn, nơi sản xuất các mẫu iPhone 14 Pro mới cũng phải đóng cửa vì lý do tương tự, dẫn đến sự thiếu hụt về nguồn cung kéo dài sang năm 2023. Doanh thu của Apple trong quý nghỉ lễ năm 2022 giảm lần thứ hai trong kỷ nguyên iPhone.
Những rắc rối tại Foxconn càng làm nổi bật nguy cơ gián đoạn nguồn cung trên diện rộng tác động đến nguồn cung sản phẩm của Apple và cáng khiến giới lãnh đạo của Apple quyết tâm hơn với các kế hoạch nhằm mở rộng hoạt động ra ngoài Trung Quốc.
Kế hoạch tham vọng nhất là Ấn Độ, nơi Apple sẽ hợp tác với nhiều đối tác để sản xuất iPhone, AirPods và Apple Pencil, cũng như các thành phần cho Apple Watch, iPad và Mac.
Apple đã bắt tay với ba đối tác lắp ráp chính từ Đài Loan để sản xuất thiết bị ở Ấn Độ: Foxconn, Pegatron và Wistron. Mới đây, Tata cũng đã chính thức trở thành đối tác của Apple với “nhiệm vụ” chịu trách nhiệm cung ứng phần vỏ của iPhone, và lâu dài hơn là lắp ráp toàn bộ sản phẩm.
Apple đã sản xuất hơn 6,5 triệu trong số 200 triệu chiếc iPhone được sản xuất vào năm 2022 tại Ấn Độ, công ty cũng đặt mục tiêu sản xuất 10 triệu chiếc tại đây vào năm 2023. Theo dự báo, con số này có thể vượt quá 15 triệu chiếc vào năm 2024.
Đây chính là cơ sở để một số chuyên gia nhận định rằng Apple có thể chuyển tới 25% sản lượng iPhone sang Ấn Độ vào năm 2025 nếu kế hoạch diễn ra suôn sẻ. Thậm chí cũng đã có những ý kiến cho rằng Apple cũng sẽ chuyển dây chuyền sản xuất iPad và Apple Watch sang Ấn Độ.
Sự khác biệt giữa điện thoại tiêu chuẩn và cao cấp của Apple một phần dựa trên chất liệu được sử dụng để sản xuất chúng. Mẫu smartphone cao cấp nhất của Apple, iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max , có vỏ ngoài bằng thép không gỉ; các mẫu ít cao cấp hơn và những mẫu cũ hơn vẫn đang sử dụng chất liệu nhôm.
Kế hoạch về việc chuyển phần lớn các mẫu iPhone vỏ nhôm ra khỏi Trung Quốc đã được thực hiện. Apple đã điều chuyển một giám đốc điều hành bộ phận chuyên sản xuất vỏ iPhone đã có kinh nghiệm 15 năm tại Trung Quốc sang Ấn Độ.
Hai nhân sự cấp cao khác của Apple là Rob York, Giám đốc điều hành cấp cao, chịu trách nhiệm sản xuất vỏ ngoài cho iPhone, Apple Watch và các thiết bị khác, và Priya Balasubramaniam, người chịu trách nhiệm sản xuất tổng thể iPhone và các thiết bị khác, đã đến Ấn Độ với tần suất ngày càng tăng.
Trong vài năm qua, Apple đã sản xuất những lô hàng đầu tiên của các mẫu iPhone gần đây nhất tại Trung Quốc, sau đó dần dần bổ sung sản xuất tại Ấn Độ. Với mô hình này, iPhone 15 là mẫu sản phẩm đầu tiên sẽ được cung ứng tới thị trường từ cả hai quốc gia cùng một lúc. (Các mẫu iPhone 15 Plus và iPhone 15 Pro titan sẽ vẫn chỉ được sản xuất tại Trung Quốc.)
Quá trình sản xuất vỏ iPhone 15 tại Ấn Độ đã bắt đầu và các linh kiện cho thiết bị đã được sản xuất địa phương bởi các nhà cung cấp như Jabil, nhà cung cấp này cũng sẽ sản xuất Apple Pencil và đang lắp ráp vỏ AirPods. Tuy nhiên, Apple cũng đã gặp một số vấn đề về kiểm soát chất lượng tại các nhà cung cấp của họ tại Ấn Độ. Năm ngoái, họ chỉ chấp thuận các hoạt động sản xuất tại Ấn Độ cho các mẫu nhất định ví dụ như một số nhà cung cấp chỉ có thể sản xuất các mẫu iPhone SE màu đen và màu starlight, nhưng không được sản xuất các mẫu màu đỏ.
Apple đang tìm cách đặt nền móng cho hệ thống cung ưng các linh kiện và sản phẩm tại Ấn Độ. Họ đã bắt tay với các nhà cung cấp như Salcomp Manufacturing India Pvt Ltd. để sản xuất sạc, dây cáp và hộp iPhone. Apple cũng đang thảo luận để thành lập sản xuất các bộ phận chuyên về kim loại và nhựa, kính bảo vệ và ốc vít tại Ấn Độ.
Việc tạo ra một mạng lưới các nhà cung cấp phân tán tương tại Trung Quốc đã là một yếu tố quan trọng giúp Tim Cook thành công trong việc phát triển hệ thống sản xuất của Apple tại đó. Bây giờ, điều ông cần phải làm là làm lại điều đó ở Ấn Độ.
