Sau chặng đường dài cải cách và chuẩn bị, Việt Nam đang tiến gần đến cơ hội được nâng hạng thị trường chứng khoán, bước ngoặt có thể thu hút dòng vốn ngoại lên tới hàng tỷ USD.
Trong cuộc trao đổi với Thương gia, ông Bùi Nguyên Khoa, Phó Giám đốc Trung tâm Phân tích Nghiên cứu Chứng khoán BIDV đã đưa ra nhiều nhận định đáng chú ý về triển vọng dòng vốn ngoại, vai trò của nhà đầu tư trong và ngoài nước, cùng những cơ hội lẫn thách thức đặt ra với thị trường giai đoạn tới.
Thị trường chứng khoán Việt Nam đang trong quá trình nâng hạng. Theo ông, điều này sẽ tác động ra sao đến dòng vốn ngoại, trong bối cảnh dòng tiền nội vẫn giữ vai trò chủ đạo suốt thời gian qua?
Sau những nỗ lực của cơ quan quản lý và thị trường, trường hợp Việt Nam được nâng hạng trong trong kỳ rà soát tháng 9 tới đây sẽ là thông tin tích cực đối với thị trường chứng khoán sau hơn 7 năm chờ đợi kể từ lần đầu được FTSE Russell đưa vào danh sách theo dõi xem xét nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp. Sự kiện này cũng chứng minh chứng rõ nét cho các nỗ lực cải cách, nâng tầm thị trường và hướng đến các chuẩn mực quốc tế của cơ quan quản lý Việt Nam trên thị trường vốn.
Theo nghiên cứu của BSC Research, khi Việt Nam nâng hạng thành công, dòng vốn ngoại tham chiếu theo các quỹ ETF sẽ mua ròng trên thị trường cổ phiếu với quy mô dao động từ 0,7 – 1,1 tỷ USD (tương ứng với tỷ trọng trung bình 0.75% - 1.0% trong rổ chỉ số FTSE Emerging Index). Bên cạnh đó, dòng vốn từ các quỹ đầu tư chủ động (active funds) thường sẽ có quy mô lớn hơn từ 3-5 lần so với quy mô các quỹ ETF theo chia sẻ của chuyên gia FTSE.
Quy mô dòng vốn ngoại do vậy có thể dao động từ 4-6 tỷ USD nhưng thời điểm giải ngân của các quỹ chủ động sẽ không cố định như các quỹ ETF mà sẽ phụ thuộc vào chiến lược đầu tư từng quỹ. Nhìn chung, về cơ bản thông tin nâng hạng là tích cực với dòng vốn ngoại nhưng yếu tố tiên quyết để nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường vẫn phải dựa trên các yếu tố nền tảng của nền kinh tế: Tình hình chính trị, thiên tai, chính sách vĩ mô, tiền tệ, khả năng sinh lời của doanh nghiệp…
Chúng tôi vẫn dự báo nhà đầu tư nội sẽ là lực lượng chủ đạo trong năm 2025 trước áp lực bán ròng của khối ngoại, điều này đã được minh chứng trong 1H2025 khi nhà đầu tư nước ngoài tiếp tục duy trì đà bán ròng kỷ lục trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Theo ông, việc nâng hạng thị trường liệu có thể giúp dòng vốn ngoại lấy lại vai trò dẫn dắt như giai đoạn năm 2018? Yếu tố nào sẽ đóng vai trò quyết định trong việc thu hút dòng vốn này quay trở lại?
Theo nghiên cứu của BSC Research về sự kiện nâng hạng ảnh hưởng tới dòng vốn ngoại, hiệu suất chỉ số chứng khoán tại một số quốc gia trên thế giới trong quá khứ, một số kết luận đáng chú ý bao gồm:
Thông tin nâng hạng không phải là yếu tố giúp thị trường chứng khoán đi lên, mặc dù sẽ có dòng vốn nước ngoài tham gia vào thị trường (ví dụ Trung Quốc), ngược lại thông tin hạ bậc thị trường cũng không phải là yếu tố khiến thị trường diễn biến tiêu cực (ví dụ Pakistan). Yếu tố căn bản vẫn phụ thuộc vào nội tại của nền kinh tế như: Tình hình chính trị, thiên tai, chính sách vĩ mô, tiền tệ, khả năng sinh lời của doanh nghiệp…
Hoạt động giao dịch của của khối ngoại, khối ngoại sẽ thực hiện hoạt động mua ròng từ 2-4 tháng trước khi FTSE ra thông báo chấp thuận nâng hạng (T0) cũng như thời gian bắt đầu quá trình chuyển đổi (T1). Đối với MSCI, khối ngoại hành động sớm hơn từ 4-5 tháng, do quy mô các quỹ tham chiếu theo bộ chỉ số và mức độ ảnh hưởng của MSCI lớn hơn FTSE Russell.
Ngoài ra, hiệu suất chỉ số chứng khoán, xét về dài hạn tỷ suất lợi nhuận gần như “phẳng” trong cả 2 trường hợp phân loại nâng hạng và hạ bậc.
Do vậy nâng hạng không phải là yếu tố tiên quyết để khôi phục vai trò dẫn dắt của dòng vốn ngoại, điều quan trọng là niềm tin vững chắc của nhà đầu tư quốc tế vào tiềm năng và sự ổn định của nền kinh tế, thị trường Việt Nam. Việt Nam vì vậy không chỉ cần thu hút các nhà đầu tư dài hạn, mà còn phải có sự tham gia của các quỹ đầu cơ, các ngân hàng lưu ký và những tổ chức cung cấp thanh khoản khác nhằm tạo nên một hệ sinh thái tài chính cân bằng và bền vững theo chia sẻ đại diện Blackrock.
Những nỗ lực cải cách gần đây của Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho thấy quyết tâm lớn của Chính phủ trong việc thu hút vốn đầu tư quốc tế, cải cách thị trường tài chính (thành lập trung tâm tài chính quốc tế, từng bước thiết lập khung pháp lý cho tiền ảo, công bố lộ trình triển khai CCP trên thị trường chứng khoán cơ sở…). Đây mới là các yếu tố nền tảng thu hút nhà đầu tư nước ngoài nói riêng và phát triển thị trường chứng khoán nói chung.
Theo ông, nâng hạng thị trường sẽ mang lại tác động dài hạn ra sao đối với sự phát triển của chứng khoán Việt Nam? Việc khối ngoại và khối nội cùng tham gia mạnh mẽ liệu sẽ mở ra cơ hội mới, hay làm gia tăng cạnh tranh giữa hai bên?
Chúng tôi đánh giá về dài hạn khi Việt Nam được chính thức nâng hạng lên thị trường mới nổi sẽ tác động tích cực đến sự thay đổi, thực hiện các cam kết của nhà quản lý để phù hợp với các tiêu chuẩn của một thị trường mới nổi, đáp ứng các chuẩn mực mà thế giới đang áp dụng.
Ngoài ra, các doanh nghiệp niêm yết trong nước nói chung và nhóm công ty thuộc lĩnh vực tài chính (Công ty Chứng khoán, Công ty Quản lý Quỹ, Ngân hàng, Bảo hiểm) cũng phải thay đổi để đáp ứng các yêu cầu cao hơn từ nhà đầu tư nước ngoài, nhu cầu từ thị trường. Vai trò của nhà đầu tư tổ chức trên thị trường dần chiếm vai trò trọng yếu hơn so với nhà đầu tư cá nhân.
Theo một số nghiên cứu trước đây, khi thị trường chứng khoán được nâng hạng bởi MSCI có 5 lợi ích được liệt kê, bao gồm: Hiệu ứng đến các cam kết quả cơ quan quản lý; Thu hút dòng tiền từ các quỹ ETF; Thu hút thêm các nhà đầu tư tổ chức/Định chế tài chính tham gia thị trường; Cải thiện khả năng quản trị của các doanh nghiệp niêm yết; Gia tăng dòng vốn FDI (tùy thuộc vào một số quốc gia).
Nâng hạng sẽ là cơ sở để thị trường chứng khoán cải thiện cả về chất và lượng trong tương lai khi các cơ quan quản lý sẽ phải thực thi các cam kết đã đưa ra, nếu không việc hạ bậc là hoàn toàn có thể xảy ra (chưa tính đến các yếu tố về tiêu chí định lượng).
Nhìn lại các đợt nâng hạng thị trường chứng khoán trước đây tại một số quốc gia, cấu trúc thị trường dần thay đổi theo hướng bền vững hơn khi tỷ trọng nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức gia tăng dần và đóng vai trò chính trên thị trường. Nhà đầu tư cá nhân giảm tỷ trọng hoặc chuyển sang đầu tư chứng chỉ quỹ, do đó việc nâng hạng giúp thị trường chứng khoán trở nên minh bạch, ổn định về cấu trúc hơn so với trước khi nâng hạng.
Việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ mở ra nhiều cơ hội tiếp cận dòng vốn quốc tế. Ông đánh giá thế nào về các cơ hội và thách thức mà các công ty chứng khoán sẽ gặp phải khi tìm cách thu hút nhà đầu tư quốc tế?
Ngành chứng khoán được dự báo sẽ là một trong những nhóm hưởng lợi trực tiếp khi thị trường được nâng hạng. Dòng vốn ngoại gia tăng không chỉ kéo theo giá trị giao dịch tăng mà còn mở ra nhiều cơ hội kinh doanh mới cho các công ty chứng khoán.
Bao gồm: Hoạt động môi giới và dịch vụ cho nhà đầu tư nước ngoài; Phát triển khách hàng tổ chức và mở rộng dịch vụ; Cơ hội lớn trong hoạt động ngân hàng đầu tư (IB); Nâng cao khả năng quản trị, học hỏi kinh nghiệm từ quốc tế; Năng lực quản trị rủi ro; Đáp ứng và tuân thủ chuẩn mực quốc tế và yêu cầu từ các quỹ đầu tư nước ngoài; Nâng cao hạ tầng công nghệ giao dịch, lưu ký; Nâng cao chất lượng nhân sự và nguồn vốn.
Xin cảm ơn ông!
