Như Thương gia đã đưa, hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đã được khai trương tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Sàn giao dịch này trước mắt được kỳ vọng sẽ là nơi hỗ trợ các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ một cách minh bạch, an toàn, công khai hơn.
Việc đưa hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vào vận hành chính là để thực hiện mục tiêu phát triển đồng bộ, cân bằng hơn giữa thị trường tài chính và thị trường tiền tệ trong quá trình tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam.
Đây là khẳng định của Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc khi trao đổi với báo chí sau khi thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vừa vận hành chính thức.
Thưa Bộ trưởng, ngay sau khi hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đi vào vận hành thì kết quả đạt được trong những phiên giao dịch đầu tiên có khả quan không?
Thông tin từ HNX cho thấy, tại thời điểm mở cửa, thị trường có 19 mã trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được chấp thuận đăng ký và đưa vào giao dịch ngay trong phiên đầu tiên. Trong phiên giao dịch khai trương, 4 mã trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được giao dịch với tổng số 39 lệnh.
Tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường đạt trên 5 triệu trái phiếu, trong đó khối lượng thanh toán ngay gần 4,1 triệu trái phiếu và thanh toán cuối ngày là 0,9 triệu trái phiếu. Tổng giá trị giao dịch toàn thị trường đạt 1.781 tỷ đồng, trong đó giá trị thanh toán ngay là 1.690 tỷ đồng, giá trị thanh toán cuối ngày xấp xỉ 91 tỷ đồng.
Có thể nói, đây là những tín hiệu tốt, cho thấy nếu được công khai, minh bạch và bảo đảm an toàn thì trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ hoàn toàn có thể phát huy được vai trò của mình trong việc huy động vốn cho doanh nghiệp.
Việc phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp là một trong những giải pháp để phát triển cân bằng giữa thị trường tài chính và thị trường tiền tệ đã và đang được Lãnh đạo Đảng, Nhà nước rất quan tâm. Vậy đến nay thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam đang ở quy mô nào, thưa Bộ trưởng?
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam đã hình thành, có giai đoạn phát triển mạnh, đóng góp cho sự phát triển của kinh tế đất nước. Đến cuối năm 2022, dư nợ trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đạt khoảng 1,2 triệu tỷ đồng, tương đương 12,6% GDP, chiếm khoảng 10% tổng dư nợ tín dụng. Những con số này cho thấy, trái phiếu doanh nghiệp là một kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế.
Về mặt thể chế, Việt Nam đã cơ bản xây dựng được khung khổ pháp lý nhằm khuyến khích, thúc đẩy thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển. Tuy vậy, so với tiềm năng và tương quan thị trường trong khu vực, thì quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn ở mức khiêm tốn. Trong khi tổng dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam chỉ chiếm khoảng 13% GDP, trong khi ở Thái Lan là 25% GDP, Singapore là 38% và Malaysia là 56%.
Chính vì vậy, Chính phủ vẫn định hướng tiếp tục phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp một cách an toàn, minh bạch, bền vững. Tuy vậy, đúng là trong quá trình phát triển, thị trường này cũng đã xuất hiện một số vấn đề bất cập như: cơ cấu giữa trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng và trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chưa phù hợp; phần lớn các doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ huy động vốn cho những ngành nghề có nhiều rủi ro...
Cá biệt, có hiện tượng lợi dụng các quy định thông thoáng trong thành lập và hoạt động doanh nghiệp để vi phạm các quy định về công bố thông tin, nâng khống vốn điều lệ, huy động và sử dụng vốn không đúng mục đích.
Điều này chúng ta thấy các cơ quan có thẩm quyền đã dần chấn chỉnh, xử lý rất kiên quyết. Hy vọng rằng sau khi những bất cập, vi phạm được chấn chỉnh, xử lý thì thị trường sẽ tiếp tục thực hiện tốt chức năng huy động vốn trung và dài hạn cho doanh nghiệp, cho nền kinh tế.
Thưa Bộ trưởng, có ý cho rằng, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ không phải là sản phẩm dành cho thị trường giao dịch tập trung. Bộ trưởng đánh giá thế nào về điều này?
Thực ra việc thành lập và vận hành hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có mục tiêu là nâng cao chất lượng và phát triển thị trường. Để khắc phục một số bất cập, hạn chế như đã thấy của thị trường này thì cần thiết phải xây dựng một hệ thống giao dịch tập trung, giúp thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phát triển lành mạnh, ổn định, minh bạch, an toàn hơn.
Kết quả giao dịch ban đầu của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cho thấy, hệ thống này nếu được giám sát chặt chẽ, vận hành minh bạch sẽ góp phần tạo ra một nền tài chính đa dạng, hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn trung và dài hạn nhằm phát triển kinh tế đất nước, giảm gánh nặng vào kênh tín dụng ngân hàng.
Thực ra, ở bất cứ thị trường nào thì các rủi ro đều có. Cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành của chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất và phối hợp với các cơ quan liên quan để có giải pháp, phương pháp phù hợp nhất. Mục tiêu là vừa triển khai vừa hoàn thiện dần và vì mục tiêu chung là phát triển an toàn, bền vững hơn, phục vụ cho phát triển kinh tế đất nước.
Xin Bộ trưởng chia sẻ một số định hướng căn cơ để có thể giúp cho trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thực hiện đúng chức năng của nó trong thị trường tài chính hiện nay?
Trước hết, chúng ta cần nhận thức rằng, hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là một giải pháp cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Dĩ nhiên, cơ sở chính trị thì đã đầy đủ, cơ sở pháp lý cho hệ thống này cũng đã căn bản được xây dựng và đang từng bước hoàn thiện thêm. Nhưng điều quan trọng nhất hiện nay vẫn là một giải pháp liên hoàn, đi từ gốc rễ vấn đề của thị trường nói chung.
Chẳng hạn, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu các giải pháp để tháo gỡ khó khăn, gỡ vướng và giám sát doanh nghiệp phát hành trái phiếu trong việc thanh toán nợ, gốc cho nhà đầu tư trên thị trường sơ cấp. Chúng tôi coi đây vẫn là giải pháp quan trọng nhất trong bối cảnh hiện nay.
Bên cạnh đó, việc giám sát thật chặt chẽ và xử lý thật nghiêm nếu xảy ra tiêu cực trong việc chấp thuận tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp của các công ty chứng khoán cũng là rất cần thiết. Và như tôi nói ban đầu, cần phải có giải pháp để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng và trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ ở tỷ lệ phù hợp.
Cũng cần phải khẳng định rằng, việc ra đời thị trường thứ cấp là trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chỉ là cung cấp thêm nơi để nhà đầu tư chuyên nghiệp có thể giao dịch thuận tiện hơn và một phần hỗ trợ nhà đầu tư tiếp cận thông tin liên quan về sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đó dễ dàng hơn. Trong trường hợp xảy ra các vấn đề tranh chấp dân sự đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thì trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ (đặc biệt là nghĩa vụ trả gốc, lãi) vẫn thuộc về doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư theo pháp luật dân sự. Đương nhiên, trách nhiệm giám sát của các cơ quan, tổ chức liên quan vẫn được đề cao và tiến hành thường xuyên.
Điều đó có nghĩa là các cơ quan quản lý nhà nước cần phải tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm tổ chức cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ hoạt động đúng như định hướng và kỳ vọng phải không thưa Bộ trưởng?
Hoàn thiện thể chế, chính sách cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ luôn là một ưu tiên để thị trường này hoạt động ổn định, an toàn, thông suốt. Về phần mình, chúng tôi xác định nhiệm vụ quan trọng là tiếp tục cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính tạo điều kiện tối đa cho các doanh nghiệp huy động trái phiếu ở cả hai phương thức phát hành ra công chúng và riêng lẻ.
Các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ của các tổ chức trung gian, nhất là các công ty chứng khoán và cả ngân hàng thương mại từ khâu tư vấn, phân phối, kiểm soát quá trình giam gia đầu tư, nâng cao đạo đức nghề nghiệp của nhân viên các công ty chứng khoán… sẽ được tiến hành.
Đồng thời, chúng tôi sẽ tiếp tục tăng cường giám sát nhằm chấn chỉnh và xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động phát hành, đầu tư và cung cấp dịch vụ trái phiếu doanh nghiệp nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch cho thị trường.
Và như tôi nói ban đầu, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều dư địa nếu so sánh với thị trường trái phiếu doanh nghiệp các nước trong khu vực như Singapore, Malaysia, Thái Lan… Vì vậy, việc vận hành thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là một cách thức hỗ trợ vốn cho nền kinh tế khá hiệu quả nếu thị trường này được kiểm soát tốt, nhà đầu tư có kiến thức tài chính cao hơn và công ty phát hành có trách nhiệm nhiều hơn.
Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng.
