12 dự án, nhà máy của ngành công thương này có tổng mức đầu tư là 63.610 tỷ đồng. Trong đó, vốn chủ sở hữu 14.350 tỷ. Còn lại khoảng 47.000 tỷ đồng (chiếm 75% tổng mức đầu tư) là đi vay, trong đó vay ngân hàng là 41.800 tỷ, vay nước ngoài có bảo lãnh là 6.600 tỷ.
Đánh giá thực trạng các nhà máy, dự án hiện nay, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cho biết có 6 nhà máy vận hành nhưng thua lỗ gồm 4 nhà máy phân đạm, Nhà máy đóng tàu Dung Quất và Công ty Thép Việt-Trung. Ba dự án, nhà máy dừng thi công là dự án Nhà máy Ethanol Phú Thọ, Nhà máy Bột giấy Phương Nam và Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2. Ba nhà máy dừng hoạt động là Nhiên liệu Sinh học Bình Phước, Nhiên liệu Sinh học Dung Quất và Xơ sợi Đình Vũ.
"Trong số này, 10 nhà máy đang hoạt động hay dừng sản xuất có lỗ luỹ kế là 16.126 tỷ đồng (tại thời điểm 31/12/2016) và vốn chủ sở hữu chỉ còn 3.956 tỷ đồng, trong đó nhiều nhà máy âm vốn chủ sở hữu.
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ chỉ rõ: “Bệnh chung thứ nhất của 12 dự án, nhà máy là khi lập dự án, phê duyệt dự án thì làm rất nhanh nhưng khi tổ chức thực hiện, quản lý đầu tư xây dựng cơ bản rất trì trệ, vướng mắc pháp lý với các nhà thầu EPC, điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng thêm 43% so với dự toán, nhiều dự án kéo dài tới giờ chưa xong, có nhà máy xong rồi nhưng không hoạt động được”.
Vẫn theo Phó Thủ tướng, bệnh thứ 2 là khi lập phương án đầu tư, sản xuất kinh doanh thì thông số đầu vào khả quan, chi phí sản xuất thấp và giá trị đầu ra cao nhưng khi vận hành thì thông số đầu vào cao còn giá trị đầu ra thì thấp.
Tuy nhiên, sau khi quyết liệt tháo gỡ khó khăn cho các dự án, nhà máy thì tình hình đã có chuyển biến tích cực. Bốn nhà máy đạm (đạm Ninh Bình, đạm Hà Bắc, DAP Đình Vũ, DAP Lào Cai) hoạt động tốt tới 80% công suất. Nhà máy DAP Đình Vũ và Lào Cai đã đa dạng hoá sản phẩm với 64% đạm xanh có giá trị cao, có lãi 600.000 đồng/tấn.
Trưởng Ban Chỉ đạo cũng đánh giá Nhà máy thép Việt-Trung đã đàm phán lại với phía Trung Quốc, xoay chuyển tình thế có lợi cho Tổng công ty Thép, thay đổi thành viên mô hình quản trị sang 2 thành viên và tình hình sản xuất kinh doanh trong 6 tháng qua đã có lãi 67 tỷ đồng. “Nếu thép Việt-Trung tiếp tục làm tốt thì sang năm sẽ cho ra khỏi danh sách yếu kém như với các dự án phân đạm”, Phó Thủ tướng cho biết.
Nhóm thứ hai, Phó Thủ tướng không hài lòng khi: “Hầu như không có chuyển biến gì mà tình hình còn tệ đi là nhóm của Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam với các nhà máy đóng tàu Dung Quất, Xơ sợi Đình Vũ và các dự án, nhà máy nhiên liệu sinh học”.
Cụ thể, Nhà máy Ethanol Dung Quất tới nay không chạy lại được vì không bảo đảm cả yếu tố kinh tế và kỹ thuật. Xơ sợi Đình Vũ thì ngày càng xấu đi vì vướng vào kiện tụng. Còn Nhà máy Đóng tàu Dung Quất thì chưa thực hiện quyết toán hợp đồng thầu EPC khi xây dựng nhà máy giai đoạn 1 và chưa thống nhất được giá trị/chi phí thực hiện của chủ đầu tư dự án tàu 104.000 DWT để PVN làm cơ sở ký kết hợp đồng nhận nợ, thế chấp tài sản bảo đảm và trả nợ cho Ngân hàng Phát triển Việt Nam.
Nhấn mạnh phương hướng xử lý các dự án, nhà máy trong thời gian tới, Trưởng Ban Chỉ đạo của Chính phủ yêu cầu bám sát Kết luận của Bộ Chính trị nhằm đạt hai mục tiêu: Sớm giải quyết dứt điểm các tồn tại vướng mắc, khắc phục tối đa thiệt hại cho Nhà nước theo lộ trình hết năm 2017 hoàn thành phương án, trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và tổ chức xong việc triển khai các phương án (kể cả bán được Nhà máy Bột giấy Phương Nam); hết năm 2018 xử lý căn bản các yếu kém và tới năm 2020 thì hoàn thành xử lý các nhà máy, dự án này. Đồng thời xử lý nghiêm minh vi phạm quản lý kinh tế của các cá nhân, tập thể gây thua lỗ tại các dự án, nhà máy trên.
Về quan điểm thực hiện, Phó Thủ tướng khẳng định “kiên quyết xử lý theo cơ chế thị trường với 2 điểm là tôn trọng nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các doanh nghiệp và Nhà nước kiên quyết không cấp thêm vốn vào các dự án, nhà máy. Kiên quyết xử lý sớm vướng mắc pháp lý của các dự án. Ưu tiên bán dự án, nhà máy cho các nhà đầu tư ngoài nhà nước, cho phép giải thể các dự án không có khả năng, thu hồi tối đa tài sản...”.
Giá trị của các dự án này tương ứng với 3 tỷ USD, nay đang bị “chôn vùi”, không đóng góp được cho nền kinh tế nên cần phải được khơi thông càng nhanh càng tốt. “Vẫn có hướng đi cho các dự án nếu chúng ta bắt tay vào việc theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Chính phủ”, Phó Thủ tướng nói và đề nghị các bộ, nhất là các Tập đoàn, Tổng công ty liên quan phải xắn tay vào việc. “Ai không làm và làm không xong thì phải thay thế”, Phó Thủ tướng nêu rõ.
Để triển khai Kết luận của Bộ Chính trị và thúc đẩy tiến độ xử lý, sắp tới Thủ tướng Chính phủ sẽ ra Quyết định về ban hành kế hoạch hành động của Ban Chỉ đạo trong thời gian tới.
>> Đạm Ninh Bình “cầu cứu” Chính phủ
