Đột nhiên, việc trở thành nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Nhật Bản bỗng thú vị trở lại.
Ngân hàng trung ương Nhật Bản được kỳ vọng sẽ chấm dứt lãi suất âm cuối cùng trên thế giới trong vài tháng tới. Và sau nhiều thập kỷ buồn tẻ, thị trường trái phiếu chính phủ lớn thứ ba thế giới đang sôi động trở lại, chỉ số chứng khoán chuẩn đã đạt mức cao nhất trong 34 năm và các công ty môi giới trên khắp Tokyo đang tăng cường nhân sự. Họ thậm chí phải tìm đến những nhà giao dịch lớn tuổi, đưa ra mức lương hậu hĩnh để mời về làm việc.
Dĩ nhiên, tác động kinh tế và xã hội rộng lớn hơn của sự thay đổi này đối với cả Nhật Bản vẫn còn phải mất một thời gian nữa. Nhưng trên các sàn giao dịch chứng khoán, một kỷ nguyên mới – với tiếng vang của quá khứ – đã hiện ra.
BỪNG TỈNH
Nhà môi giới chứng khoán Tadashi Masumoto vừa sinh đứa con thứ tư vài năm trước cho biết: “Tôi đã tiến gần đến độ tuổi mà ngành tài chính coi là tuổi nghỉ hưu”.
Nhưng đột nhiên, vị cựu giám đốc điều hành của Tullett Prebon (Nhật Bản) Ltd. đã nhận được hàng loạt lời mời làm việc và gần đây ông bắt đầu làm giám đốc điều hành điều hành một nhóm hoán đổi lãi suất đồng yên mới có trụ sở tại Nhật Bản cho công ty môi giới BGC Group niêm yết trên Nasdaq.
“Thật sự rất vui khi một người ở độ tuổi như của tôi nhận được lời đề nghị hoặc được tiếp cận công việc”, Masumoto, 54 tuổi nói. Những người kỳ cựu trên thị trường như Masumoto đã trở thành “mặt hàng nóng” khi các tổ chức tài chính tìm kiếm các chuyên gia có bí quyết để tồn tại trong một thế giới lãi suất tăng cao.
Trong ba thập kỷ, Ngân hàng Nhật Bản đã giữ lãi suất ngắn hạn ở mức gần bằng 0. Kết quả là, rất ít nhà giao dịch quen với sự dao động giá cực lớn có thể phát sinh khi chi phí đi vay tăng liên tục.
Trong những tuần gần đây, Thống đốc Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BOJ) Kazuo Ueda đã tìm cách đặt nền móng cho đợt tăng lãi suất đầu tiên của quốc gia kể từ năm 2007, và một số nhà phân tích dự đoán ông sẽ thực hiện động thái đầu tiên vào tháng tư.
Lạm phát vượt mục tiêu 2% của ngân hàng trung ương trong hơn một năm rưỡi đang củng cố quan điểm nới lỏng chính sách hơn và BOJ đã điều chỉnh chính sách kiểm soát đường cong lợi suất ba lần chỉ trong hơn một năm.
Ville Vaataja, cựu giao dịch viên của JPMorgan Chase & Co., người năm ngoái đã thành lập một quỹ vĩ mô nhắm vào thị trường lãi suất Nhật Bản cho biết: “Thị trường lãi suất khổng lồ của Nhật Bản đang dần hồi phục trở lại. Chúng tôi tin tưởng mạnh mẽ rằng trong nhiều năm và nhiều thập kỷ tới, chúng tôi sẽ có mức độ biến động cao hơn về mặt cấu trúc”.
Theo một cuộc khảo sát của BOJ, Nhật Bản đang thiếu nhân viên giao dịch trái phiếu phù hợp để đối phó với các điều kiện thị trường trong tương lai, chỉ ra tác động có thể xảy ra từ sự thay đổi chính sách của ngân hàng trung ương.
Triển vọng thay đổi đang thu hút nhiều nhà đầu tư quốc tế quay trở lại Nhật Bản khi các tài sản tại Trung Quốc – từng là tài sản phải có trong danh mục đầu tư toàn cầu – đang trở nên kém hấp dẫn hơn.
Với việc BOJ cắt giảm hoạt động mua trái phiếu, các nhà đầu tư có vẻ sẽ một lần nữa trở thành lực lượng đáng kể trong nợ chính phủ. Và những người theo dõi thị trường kỳ vọng một phần trong số 4 nghìn tỷ USD đã rời Nhật Bản để tìm kiếm lãi suất cao hơn ở nước ngoài trong những thập kỷ gần đây sẽ bắt đầu quay về nước khi ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách.
Dẫu vậy, một số chuyên gia vẫn cảnh báo rằng sự thay đổi có thể trở nên kém thú vị hơn dự kiến. Mari Iwashita, nhà kinh tế trưởng tại Daiwa Securities nói rằng mặc dù giá cả tăng có thể khiến BOJ loại bỏ lãi suất âm trong tháng 4, nhưng ngân hàng trung ương sẽ không sớm tăng chi phí vay lên trên 0.
Bà nói: “Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm có thể tăng tạm thời như một phản ứng đối với việc loại bỏ lãi suất âm, nhưng khó có thể duy trì trên 1% trong thời gian dài”.
Tuy nhiên, mặc cho những dự đoán về sự thay đổi, các tổ chức tài chính của Nhật Bản đã chạy đua tuyển dụng nhân sự có kinh nghiệm, giúp tăng lương thưởng, trong đó một số nhà giao dịch nhận được tiền thưởng đảm bảo và mức lương cơ bản tăng mạnh.
Theo Yoshiki Kumazawa, giám đốc tuyển dụng dịch vụ tài chính tại Morgan, một môi giới đã nhận được lời đề nghị lên tới 30 triệu yên (205.000 USD) một năm - cao hơn khoảng 5 triệu yên so với mức lương cao truyền thống dành cho người ở cấp bậc đó.
“Chúng tôi bắt đầu thấy những lời đề nghị tăng vọt”, Kumazawa nói. “Cạnh tranh giành nguồn nhân lực đang trở nên sôi động trở lại - điều mà chúng tôi chưa từng thấy trong một thời gian dài”.
Ngay cả những người có kinh nghiệm làm việc hàng chục năm cũng khó có thể nhớ được thời điểm tỷ giá tăng lên. Masayuki Koguchi, giám đốc điều hành quỹ tại Mitsubishi UFJ Asset Management và là người có kinh nghiệm 25 năm trong lĩnh vực quản lý tài sản, cho biết ông thậm chí chưa bao giờ làm việc với lãi suất chuẩn ở mức tương đối khiêm tốn từ 1% đến 2%.
Koguchi nói: “Chúng tôi có một số người kỳ cựu đã tham gia thị trường từ những năm 1980. Chúng tôi đang chia sẻ và thảo luận về những diễn biến của thị trường trong thời kỳ đó”.
Những người kỳ cựu trên thị trường hoan nghênh sự trở lại thời kỳ mà các sàn giao dịch đang sôi sục năng lượng. Vào những năm 1980, các giao dịch trái phiếu trị giá hàng tỷ USD không phải là điều bất thường và lợi suất thường biến động mạnh khi lợi suất kỳ hạn 10 năm tăng cao tới mức 8,69% vào năm 1990.
“Ngày xưa, giờ nghỉ trưa kéo dài tới hai giờ, và ngay cả vào các ngày trong tuần, mọi người đều uống bia và rượu sake với đồng nghiệp”, Hidenori Suezawa, 62 tuổi, nhà phân tích tại SMBC Nikko Securities cho biết. “Giao dịch luôn diễn ra sôi động vào buổi chiều, một phần là do động lực của việc uống rượu”.
Tất cả đã thay đổi vào cuối những năm 1990, khi BOJ cắt giảm lãi vay xuống 0 trong nỗ lực vực dậy nền kinh tế trì trệ của Nhật Bản. Ngân hàng trung ương đã tiến xa hơn vào năm 2016 bằng cách ban hành chương trình kiểm soát đường cong lợi suất, cho phép ngân hàng này mua một lượng lớn chứng khoán có chủ quyền để giữ chi phí đi vay ở mức thấp.
Kết quả là BOJ thống trị thị trường nợ chính phủ Nhật Bản, sở hữu 53,9% trong số 7 nghìn tỷ USD trái phiếu chính phủ của nước này vào cuối tháng 9. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm đang dao động gần 0,60% và trái phiếu chuẩn thậm chí không được giao dịch trong một số ngày.
ĐÓN BÃO
Nhưng từ tháng 1 đến tháng 11 năm ngoái, doanh thu trung bình hàng tháng của trái phiếu chính phủ Nhật Bản đã tăng 41%, lên 29 nghìn tỷ yên, so với cùng kỳ hai năm trước. Khối lượng cổ phiếu niêm yết trên Chỉ số giá chứng khoán Tokyo tăng 25% lên 69 nghìn tỷ yên trong cùng kỳ, trong khi giao dịch ký quỹ ngoại hối tăng 94%, lên 978 nghìn tỷ yên.
Các chi nhánh tại Nhật Bản của Barclays Plc cho biết họ đang nhận được nhiều đơn đặt hàng liên quan đến tỷ giá đồng yên từ trong và ngoài nước, với nhiều khách hàng tổ chức ở nước ngoài đặt cược rằng lãi suất địa phương sẽ tăng.
Concordia Financial Group Ltd., một trong những công ty cho vay lớn nhất khu vực Nhật Bản, cho biết họ đang tuyển dụng người và nuôi dưỡng nhân viên trẻ thông qua các chương trình thực tập sinh để giúp quản lý danh mục chứng khoán trị giá 3 nghìn tỷ yên của mình.
Quỹ phòng hộ Citadel của Ken Griffin đang lên kế hoạch thành lập văn phòng ở Tokyo hơn một thập kỷ sau khi đóng cửa văn phòng ở đó. Ryosuke Seo, giám đốc bộ phận kinh doanh bán buôn cho biết, các nhà điều hành sàn giao dịch đang thích ứng với môi trường thay đổi, với việc Sàn giao dịch tài chính Tokyo vào tháng 3/2023 sẽ bổ sung thêm các hợp đồng tương lai lãi suất ba tháng mới một phần do triển vọng thay đổi chính sách của BOJ.
Ông hy vọng tỷ giá tích cực sẽ đẩy khối lượng giao dịch tương lai lên hàng chục nghìn hợp đồng mỗi ngày, tăng từ mức trung bình hàng ngày là 1.570 trong tháng 10. Seo nói: “Sự quan tâm của khách hàng ngày càng lớn hơn sau khi niêm yết các hợp đồng tương lai lãi suất mới. Các nhà đầu tư từ cách đây hơn 1 năm không có bất kỳ sự quan tâm nào hiện đã bắt đầu liên hệ với chúng tôi”.
Về phần mình, các nhà giao dịch cũng như nhà quản lý tài sản nhớ lại những thời điểm bất ổn hơn và cho rằng việc chuẩn bị là thông minh, bởi vì khi mọi thứ bắt đầu thay đổi, chúng sẽ thay đổi nhanh chóng. Yasumasa Nishi, cựu giám đốc bộ phận thị trường của Mizuho Financial Group ví giai đoạn hiện tại giống như chờ đợi một cơn bão.
Nhớ lại thời còn trẻ lăn lộn với công việc kinh doanh gỗ của gia đình, Nishi ví von: “Bạn nghĩ rằng nó sắp đến, nhưng bạn không thể chắc chắn nó có thể tệ đến mức nào hay chính xác khi nào và ở đâu nó sẽ xảy ra. Có những người đã mua gỗ trước khi cơn bão đổ bộ để đóng lại cửa sổ và mái nhà. Có những người khác mua gỗ sau khi cơn bão đổ bộ để sửa chữa những ngôi nhà bị hư hại”.
