Thị trường chứng khoán Việt: Một thập niên thăng trầm

2008: “Cơn sóng thần” của chứng khoán Việt

Kể từ năm 2007, đây là thời điểm mà thị trường chứng khoán Việt Nam đang ở đỉnh cao của mình với tăng trưởng nóng từ vài chục đến cả trăm điểm phần trăm. Nền kinh tế quốc gia cùng thế giới cũng đang trong một giai đoạn phát triển khả quan. Tuy nhiên, chỉ sau đó 1 năm, tình thế đã hoàn toàn xoay chuyển khi năm 2008 đánh dấu sự lao dốc của thị trường, khủng hoảng tài chính thế giới ảnh hưởng đến đà phát triển toàn cầu. Từ đây, nền kinh tế bắt đầu tìm kiếm sự phục hồi khi tăng trưởng GDP giảm từ mức 8,46% xuống còn khoảng dưới 6%, CPI tăng khó kiểm soát ở mức hai con số, chỉ số VN-Index lúc này lao dốc từ khoảng 900 điểm tới vùng 300 điểm. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) suy giảm lớn về lượng.

Trong một thập niên này, nền kinh tế đã đứng trước nhiều thử thách lớn khi lòng tin với sự phát triển của thị trường bị tổn thương. Thị trường nhà đất trong giai đoạn này cũng gặp rất nhiều khó khăn. Cụ thể, giá nhà đất sụt giá, chỉ trong thời gian ngắn đã giảm khoảng 30%-40%. Tồn kho bất động sản năm 2012 lên tới trên 100 nghìn tỷ. Nợ xấu của nhiều doanh nghiệp bất động sản có nguy cơ tăng vọt. Lạm phát thực sự bùng nổ khiến Ngân hàng Nhà nước phải thắt chặt các chính sách tiền tệ. Dòng vốn FDI vào lĩnh vực bất động sản suy giảm, là hệ quả của việc các nhà đầu tư nước ngoài phải đối mặt với nhiều thách thức từ cuộc khủng hoảng và khó khăn từ tình trạng bão hòa của thị trường Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, hầu hết các nhà đầu tư chỉ tập trung vào các dự án đang hoạt động. Nhiều doanh nghiệp địa ốc nhỏ phải đối mặt với các vấn đề tín dụng. Tuy nhiên, những nhà phát triển bất động sản có tiềm lực tài chính và kinh nghiệm dày dặn ít bị ảnh hưởng hơn.

Kể từ năm 2012, các cơ quan quản lý nhà nước đã có nhiều nỗ lực ban hành các chính sách và gói kích thích kinh tế nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư cả nội địa và ngoại nhập, nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường. Các hiệp định thương mại tự do (FTA) được thương thảo và thị trường từ giai đoạn này đến nay đã và đang có nhiều chuyển biến tích cực. Tăng trưởng GDP ổn định ở mức trên 6% trong bối cảnh kinh tế thế giới chậm chạp, CPI được kiểm soát ở mức thấp dưới 5%. GDP bình quân đầu người tăng vọt từ khoảng hơn 900 đô la Mỹ/người đến hơn 2.000 đô la Mỹ/người, góp phần giúp Việt Nam bắt kịp các nước trong khu vực, thoát khỏi xếp hạng quốc gia nghèo.

Nỗ lực của Ngân hàng Nhà nước trong việc kiểm soát tỷ giá ngoại hối cũng đem lại hiệu quả tích cực khi trong giai đoạn này, đồng Việt Nam là một trong các đơn vị tiền tệ ổn định nhất khu vực.

Cụ thể, tỷ giá mặc dù đã tăng từ nhiều từ mức khoảng 16.000 VND/USD vào năm 2008 nhưng tỷ giá đã trở nên ổn định hơn rất nhiều kể từ năm 2012 vào lúc nền kinh tế ổn định và đi lên trở lại.

Yếu tố tỷ giá chính là một trong những thế mạnh của nền kinh tế Việt Nam trong thời gian phát triển gần đây, hỗ trợ tích cực cho hoạt động đầu tư và ngoại thương. Giá vàng cũng chứng kiến một quá trình tương tự khi tăng nhanh trong giai đoạn 2008-2012 và sau đó chững lại đi ngang ổn định. Điều này thể hiện niềm tin được phục hồi phần nào sau khủng hoảng, doanh nghiệp và người dân dần có lại sự tín nhiệm vào sự phát triển của nền kinh tế, vào thị trường tài chính – ngân hàng.

Khi nhận ra các tiềm năng và chuyển biến khả quan này của nền kinh tế, các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore ngày càng quan tâm hơn đến thị trường đầu tư trực tiếp, gián tiếp cũng như triển khai những dự án quy mô lớn.

Thị trường chứng khoán chứng kiến đà tăng trưởng tốt, trong 5 năm từ 2012 đến nay đã tăng từ khoảng 400 điểm lên hơn 800 điểm. Số lượng doanh nghiệp niêm yết cùng khối lượng giao dịch trên sàn tăng vọt. Hiện số doanh nghiệp bất động sản trên sàn niêm yết đã tăng từ 11 công ty lên tổng số 57, thanh khoản thị trường hiện đạt khoảng hơn 4.000 tỷ đồng mỗi phiên.

Biến cố lớn – Bài học lớn

Quá trình phát triển từ “vùng trũng” giai đoạn 2008-2012 đi lên chính là thời điểm mà nền kinh tế và thị trường Việt Nam tích lũy thêm, để từ đấy đi vào một giai đoạn tăng trưởng mới, một chu kỳ mới.

Để có thể giữ cho chu kỳ tăng trưởng mới này bền vững, thị trường cần có sự hỗ trợ và tỉnh táo từ tất cả các bên bao gồm nhà chức trách, các tổ chức tạo lập cùng tất cả các công ty, các nhà đầu tư. Khi thị trường phát triển một cách khỏe mạnh, niềm tin của các người tiêu dùng, nhà đầu tư vào nền kinh tế nói chung, thị trường chứng khoán và thị trường bất động sản, đều tích cực và bền bỉ. Điều này chính là nội lực giúp duy trì đà tăng trưởng ổn định của thị trường, được phản ánh thông qua mô hình mối quan hệ vòng tròn giữa thái độ của thị trường và các vấn đề của doanh nghiệp/nền kinh tế.

Từ những bài học kinh nghiệm và việc phân tích diễn biến thị trường, việc đánh giá tổng thể chu kỳ kinh tế, chọn lựa một chiến lược đầu tư trung dài hạn là rất cần thiết để các nhà đầu tư trong và ngoài nước có được những giải pháp hữu hiệu, nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh doanh và góp phần lành mạnh hóa thị trường chứng khoán lẫn bất động sản Việt Nam.

Các nhà đầu tư sẽ dần dần từ bỏ khái niệm đầu tư lướt sóng khi đầu tư tầm nhìn trung và dài hạn mới đem lại hiệu quả rõ rệt nhất. Đây cũng là yếu tố quan trọng hỗ trợ sự ổn định của thị trường.

Cụ thể hơn, các công ty niêm yết bất động sản sẽ là các mục tiêu đầu tư hoặc hợp tác hàng đầu cho những nhà đầu tư chiến lược, những nhà phát triển bất động sản trong và ngoài nước vì các công ty niêm yết này có lợi thế thông tin rõ ràng, minh bạch và đã đạt một quy mô nhất định cùng bề dày kinh nghiệm phát triển đáng kể.

Các doanh nghiệp này sẽ thường là các doanh nghiệp đầu ngành với đội ngũ vận hành và quỹ đất, quỹ tài sản dồi dào, hứa hẹn đem lại nhiều giá trị cho các nhà đầu tư chiến lược.

Trên thị trường chúng ta có thể thấy các ví dụ điển hình như Nam Long (NLG) cùng với rất nhiều các đơn vị hợp tác cùng họ như Keppel Land, Hankyu... Hoặc như Phát Đạt (PDR) và Năm Bảy Bảy (NBB) cùng các đối tác, nhà đầu tư Nhật như Creed Group bắt tay phát triển dự án; hoàn toàn có thể thấy được sự hiện diện của các quỹ đầu tư vốn nước ngoài, các ngân hàng đầu tư trong cơ cấu sở hữu của những công ty niêm yết bất động sản tốt trên sàn chứng khoán Việt Nam.

Xu hướng phát triển này sẽ còn tiếp tục khi các nhà đầu tư tìm đến các doanh nghiệp niêm yết tiếng tăm và uy tín để “chọn mặt gửi vàng” trên thị trường bất động sản. Ngoài ra, các công ty tư nhân nếu muốn nâng tầm sẽ cũng dần chuyển mình để trở thành một công ty đại chúng, nâng cấp hệ thống quản trị, công bố thông tin và quan hệ nhà đầu tư để có thể thu hút nhiều hơn cho mình các cơ hội phát triển trong tương lai.

Quá trình này sẽ thúc đẩy thêm nguồn vốn vào cả thị trường bất động sản cùng thị trường chứng khoán, tăng khối lượng giao dịch và số lượng cổ phiếu niêm yết trở nên đa dạng hơn. Sự cạnh tranh giữa các công ty niêm yết, các công ty tư nhân cũng sẽ giúp thị trường có các chuyển biến tích cực khi các doanh nghiệp không chỉ phải thể hiện khả năng của mình với các khách hàng mà còn cả với những đối tác, nhà đầu tư. Thị trường cũng từ đây mà sẽ trở nên mạnh mẽ và trưởng thành hơn nữa.

Bên cạnh đó, thông qua những “chuyển biến lịch sử” này, chúng ta cũng có thể mô phỏng được một bức tranh tương đối cho Việt Nam trong những năm tới, cụ thể là giai đoạn 5 đến 10 năm tiếp theo. Cùng với đó là bức tranh thị trường bất động sản và chứng khoán ngày càng trưởng thành, vững mạnh với sự tham gia của càng nhiều thành phần nhà đầu tư với những suy nghĩ, ý tưởng và góc nhìn đa dạng.

Sau giai đoạn tích lũy vừa qua, với điều kiện thị trường Việt Nam tiếp tục tận dụng được các yếu tố hội nhập kinh tế thế giới, thu hút sự quan tâm và tạo dựng lòng tin của các nhà đầu tư cùng sự quản lý có hệ thống và tầm nhìn của các cơ quan chức năng, chúng ta hoàn toàn có thể kỳ vọng vào sự phát triển của một thị trường chứng khoán Việt Nam – trong một tâm thế bền vững cùng chu kỳ mới kéo dài.

“Các công ty niêm yết bất động sản sẽ là các mục tiêu đầu tư hoặc hợp tác hàng đầu cho những nhà đầu tư chiến lược, những nhà phát triển bất động sản trong và ngoài nước vì các công ty niêm yết này có lợi thế thông tin rõ ràng, minh bạch và đã đạt một quy mô nhất định cùng bề dày kinh nghiệm phát triển đáng kể.

TS. Sử Ngọc Khương, Giám đốc Đầu tư Savills Việt Nam