Sắp tới, vào tháng 6/2023, Việt Nam chuẩn bị làm việc với đoàn thanh tra của EC nhằm tháo gỡ thẻ vàng cho thủy sản Việt Nam. Do đó, chính phủ và các Bộ, ngành đang rất tích cực xử lý, chỉ đạo nhằm xóa bỏ được chiếc thẻ này cho thị trường thủy sản.
Nhiều chỉ đạo mới
Cụ thể, Công điện 265 của Thủ tướng yêu cầu doanh nghiệp, ngư dân cần triển khai thực hiện nghiêm túc, đồng bộ, hiệu quả kế hoạch hành động chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 81/QĐ-TTg, với tinh thần tập trung cao độ, tuyệt đối không lơ là, chủ quan, mất cảnh giác trong lãnh đạo, chỉ đạo.
Các doanh nghiệp, ngư dân nên chủ động, quyết liệt trong hành động để hoàn thành việc khắc phục tồn tại, hạn chế theo khuyến nghị của Ủy ban Châu Âu (EC), chuẩn bị chu đáo nội dung và điều kiện để làm việc với Đoàn Thanh tra của EC lần thứ 4 (từ ngày 25/5 – 31/5/2023).
Trong đó, kiên quyết thực hiện các biện pháp mạnh để ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Cụ thể, các Bộ, ngành, địa phương liên quan chỉ đạo, xử lý nghiêm, kịp thời tổ chức, cá nhân cố tình thực hiện hành vi khai thác trái phép. Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các Bộ, ngành, địa phương tăng cường tuần tra, kiểm soát, ngăn chặn, chấm dứt tình trạng vi phạm.
Bộ Công an chỉ đạo điều tra, củng cố hồ sơ, đưa ra truy tố các tổ chức, cá nhân có hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.
Bộ Ngoại giao cung cấp thông tin, hồ sơ và phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương trong điều tra, xử lý dứt điểm các trường hợp vi phạm bị nước ngoài bắt giữ, xử lý.
Các địa phương ven biển xác minh, xử phạt nghiêm trường hợp vi phạm theo quy định của pháp luật, công khai trên phương tiện thông tin đại chúng để răn đe, giáo dục.
Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các Bộ Tài chính, Giao thông vận tải, Công Thương,… triển khai các biện pháp kiểm soát, ngăn chặn triệt để nguyên liệu thủy sản khai thác bất hợp pháp nhập khẩu, đặc biệt là nhập khẩu bằng tàu container theo khuyến nghị của EC; rà soát, bổ sung quy định pháp luật trong dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 26/2019/NĐ-CP của Chính phủ về quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản để quản lý, báo cáo Chính phủ trong quý 2/2023.
Cùng với đó, Bộ Quốc phòng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo công tác quản lý tàu cá, đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản bảo đảm đúng quy định của pháp luật; chỉ đạo lực lượng biên phòng, kiểm ngư tăng cường tuần tra, kiểm soát, xử lý tàu cá không đủ điều kiện tham gia khai thác thủy sản theo quy định.
Đối với Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố ven biển chỉ đạo kiểm soát chặt chẽ tàu cá ra, vào cảng, giám sát sản lượng thủy sản khai thác bốc dỡ qua cảng, tuân thủ quy định về xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản; điều tra, xác minh, xử lý triệt để vi phạm, trường hợp đủ căn cứ xử lý hình sự cần điều tra, truy tố theo quy định pháp luật, đặc biệt là hành vi cố tình vi phạm quy định về IUU, hợp thức hóa hồ sơ đối với các lô hàng thủy sản xuất khẩu.
Ngoài ra, Chủ tịch các đơn vị này cần chủ động điều động, biệt phái, bố trí đủ nhân lực và kinh phí bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU cho cơ quan quản lý thủy sản tại địa phương, đặc biệt là tại cảng cá.
Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ phê bình các tỉnh Bình Định, Khánh Hòa, Bình Thuận, Kiên Giang tiếp tục để xảy ra tình trạng tàu cá của địa phương vi phạm vùng biển nước ngoài từ đầu năm 2023 đến nay, yêu cầu các tỉnh tổ chức kiểm điểm nghiêm túc, xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu địa phương, đơn vị có liên quan, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 15/5/2023.
Hệ lụy từ khai thác trái phép
Đến nay, đã hơn 5 năm kể từ ngày thủy sản Việt Nam bị Ủy ban châu Âu (EC) cảnh báo "thẻ vàng" khai thác thủy sản (ngày 23/10/2017) do không tuân thủ quy định khai thác IUU.
Việc EC phạt thẻ vàng là một thách thức lớn cho ngành khai thác và chế biến xuất khẩu hải sản Việt Nam vì làm ảnh hưởng uy tín và thương hiệu của hải sản Việt Nam và khiến xuất khẩu sang thị trường EU gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, gây tác động xấu đến việc xuất khẩu sang các thị trường khác đang áp dụng hệ thống kiểm soát thủy sản nhằm chống khai thác IUU.
Trong thời gian bị thẻ vàng, 100% lô hàng hải sản của các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang EU sẽ bị giữ lại để kiểm tra nguồn gốc khai thác làm mất thời gian và chi phí phát sinh chi phí kiểm tra, chi phí lưu kho cho doanh nghiệp. Trước đây, khi xuất khẩu sang châu Âu chỉ mất 1-3 ngày, còn hiện tại phải mất đến 2-3 tuần.
Theo dự kiến, Ủy ban châu Âu (EC) sẽ tiến hành thanh tra tình trạng khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) tại Việt Nam lần thứ 4 vào tháng 6/2023 tới.
Để đạt được mục tiêu trên, các bộ, ngành, địa phương liên quan rà soát, thống kê toàn bộ số lượng tàu cá của địa phương, hoàn thành 100% việc đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu tàu cá, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá theo quy định.
Cập nhật 100% dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia, lập danh sách các tàu cá không tham gia khai thác thủy sản và các tàu có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU gửi các cơ quan chức năng và phân công cụ thể đơn vị, cá nhân theo dõi, quản lý. Phải xây dựng quy chế phối hợp giữa các địa phương để kiểm soát 100% tàu cá của tỉnh hoạt động trên địa bàn ngoài tỉnh.
Sau 5 năm bị thẻ vàng thủy sản, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết trải qua 3 lần thanh tra, EC đã khẳng định quá trình gỡ "thẻ vàng" của Việt Nam đang đi đúng hướng, cải thiện tích cực nhưng vẫn chưa đạt được những yêu cầu đề ra.
Theo Tổng cục Thủy sản, đến hết năm 2022 đã có 96,35% tàu cá lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS), 86,7% tàu cá được cấp phép. Trong thực tế vẫn xảy ra tình trạng tàu đã lắp thiết bị hành trình bị mất kết nối, khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài... Năm 2022, đã phát hiện 157 lượt tàu thân dài từ 24m bị mất kết nối, riêng tháng 1/2023 đã có tới 6 tàu bị Malaysia bắt giữ.
“Nếu không quản lý được đội tàu và tàu còn vi phạm thì không gỡ được thẻ vàng. Đây là vấn đề mấu chốt mà chúng ta phải giải quyết”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho hay.
