TP. HCM - trung tâm kinh tế của cả nước, tiếp tục phải giãn cách xã hội khiến hàng triệu người bị ảnh hưởng nặng nề. Vắc xin, trở thành cứu cánh cho Việt Nam thoát khỏi dịch bệnh, nhưng để đạt được miễn dịch cộng đồng nhờ vắc xin là một chặng đường dài chứ không phải là chuyện một sớm một chiều.
Trong khi chờ đợi vaccine, chúng ta nên làm gì?
Dịch bệnh khiến trong chúng ta cũng bị tác động, không ít thì nhiều. Nhưng đây là thời điểm mà tất cả chúng ta đều phải “trả nghiệp” chung cho loài người. Vật chất - lúc này nên đặt sang một bên. Đại dịch này - cũng dạy cho tất cả chúng ta một bài học lớn rằng, chỉ cần có một mái nhà để ở, có đủ lương thực để ăn, bản thân và người thân khỏe mạnh, đã là một may mắn lớn.
Như trong bài “Nô lệ của sở hữu”rút trong cuốn“ Lời của Nietzsche cho người trẻ” của Shiratori Haruhiko, một tác giả nổi tiếng người Nhật Bản chuyên về triết học, tôn giáo và văn chương, tôi đồng cảm với đoạn này, không chỉ trong thời điểm hiện nay: “Cuộc đời con người cần có tiền, có nơi ở dễ chịu, cần nhiều đồ ăn để đảm bảo sức khỏe. Nhờ có được những thứ đó, con người có thể sống độc lập, tự do. Tuy nhiên, nếu vượt qua mức độ sở hữu đó, con người sẽ hoàn toàn thay đổi, có khả năng trở thành nô lệ của ham muốn sở hữu. Để sở hữu, con người tiêu tốn thời gian, bó buộc bản thân trong những mối quan hệ xã giao đến nỗi không còn thời gian nghỉ ngơi, bị tổ chức điều khiển, và cuối cùng là bị quốc gia trói buộc. Cuộc đời con người là khoảng thời gian được trao cho không phải là để không ngừng cạnh tranh và sở hữu nhiều thứ.”
Tối qua, tôi xem loạt phim tài liệu ngắn “Coronavirus, Explained” trên Netflix. Nó giúp tôi mở mang được nhiều thứ, không chỉ là cuộc chạy đua vắc xin mà chủ nghĩa quốc gia lên ngôi và những nước giàu sẽ đi trước chúng ta mà còn là cách để ta đối mặt và vượt qua đại dịch với một tâm thế điềm tĩnh và bình thản nhất có thể. Vì vắc xin, chắc chắn sẽ là một cuộc chờ đợi dai dẳng chưa biết đến bao giờ, với hầu hết chúng ta. Vậy thì “Trong khi chờ đợi vắc xin”, chúng ta làm gì?
Sáng nay, trong giờ cà phê tại gia, tôi đọc lại “Trong khi chờ đợi Godot”, vở kịch kinh điển của Samuel Beckett, nhà văn người Ireland từng đoạt giải Nobel Văn chương năm 1969, chủ yếu nhờ vở kịch trứ danh này.
Vở kịch kể về những cuộc đối thoại liên tu bất tận giữa hai nhân vật chờ đợi ông Godot, một kẻ quyền thế nào đó, hay Chúa Trời (God)? - không biết, chỉ biết rằng ông ta là một nhân vật không bao giờ xuất hiện trong vở kịch này. Đó là một vở kịch phi lý và gây nhiều hoang mang, nhưng cái dư vị mà nó để lại khi đọc một lèo hết cuốn sách này trong buổi sáng, là cảm giác hư vô và sự tồn tại ngắn ngủi của đời người.
Như những đoạn đối thoại dưới đây của bọn họ, chẳng hạn: “Ai cũng có nỗi thống khổ của riêng mình. Cả trong lúc tồn tại ngắn ngủi lẫn sau khi chết chóng vánh”.
“Chúng ta chờ đợi. Chúng ta buồn chán. Không, đừng phản đối, chúng ta buồn chán kinh khủng, không thể chối cãi. Còn nữa. Khi đột nhiên có trò tiêu khiển thì chúng ta làm gì? Chúng ta để nó rữa nát. (...). Giây lát nữa thôi, tất cả sẽ tan biến, chúng ta sẽ còn lại một mình, giữa những nỗi cô đơn.”
“Đừng nói xấu thời đại của chúng ta, thời đại này chẳng khổ sở hơn những thời đại trước. Cũng chẳng nên nói tốt về nó. Có điều dân số đã gia tăng.”
Cuộc chiến vắc xin
Sẽ là một thách thức lớn cho thế giới để kiểm soát và khống chế được con virus corona nguy hiểm này.
Trong tập “The Race for a Vaccine” của loạt phim tài liệu ngắn “Coronavirus, Explained”; một giáo sư về Y khoa đã đưa ra kết luận rằng: “Hãy nhớ, để chấm dứt đại dịch này, ta cần đạt được miễn dịch cộng đồng (herd immunity). Với corona virus này, theo ước tính của các chuyên gia, ít nhất cần 60% dân số của thế giới trở nên miễn dịch. 60% của 8 tỷ người, tương đương với khoảng 4,7 tỷ người. Vì vậy, thế giới cần sản xuất hàng tỷ liều vắc xin.”
Nữ giáo sư Rebecca Weintraub của Harvard Medical School sau đó cho biết, trong lịch sử của thế giới, chưa bao giờ con người từng sản xuất một tỷ liều vắc xin. Cho nên để sản xuất hàng tỷ liều vắc xin để khống chế dịch COVID-19 là một câu chuyện dài kéo dài nhiều năm. Riêng chuyện sản xuất lọ thủy tinh đựng vắc xin chuyên dụng đã là một vấn đề lớn. Quá trình sản xuất đủ vắc xin để đạt miễn dịch cộng đồng cho cả thế giới, vì vậy sẽ kéo dài trong nhiều năm. Và chắc chắn, nói như giáo sư Rebecca, chủ nghĩa quốc gia về vắc xin là có thật.
Giáo sư Claas Kirchheelle, trường ĐH Dublin, Ireland - người chuyên nghiên cứu về lịch sử của vắc xin cho biết: “Có một truyền thống lâu đời là đặt quyền lợi quốc gia lên trên hết và điều đó thường tương quan với những người có tiền.” Và trong cuộc chiến này, chắc chắc những nước giàu sẽ đi trước.
Cuộc chiến giữa con người và loài virus chết người này chỉ kết thúc khi thế giới sản xuất và phân phối vắc xin cho hàng tỷ người trong thời gian ngắn kỷ lục. Thời gian ngắn kỷ lục là bao lâu, chúng ta không thể biết được.
Ở Việt Nam, với dân số 97 triệu người, để đạt được miễn dịch cộng đồng, chúng ta cần khoảng 60 triệu người được tiêm vắc xin, tức chúng ta cần khoảng 120 triệu liều vắc xin nếu mỗi người cần tiêm hai liều để miễn dịch.
Số người và số vắc xin được tiêm cho đến bây giờ là bao nhiêu, chắc chắn là chúng ta đều đã biết. Ngay cả khi có đủ nguồn tiền cho quỹ vắc xin, chắc chắn sẽ còn một chặng đường dài phía trước khi vắc xin phân phối đến Việt Nam đủ theo nhu cầu. Và cuộc khủng hoảng dịch bệnh này, chắc chắn sẽ còn tiếp diễn, bắt buộc chúng ta phải thích ứng và có một tâm thế sống chung lâu dài với dịch bệnh.
Không nhìn đâu xa, hãy nhìn sang Malaysia để thấy. Quốc gia có khoảng 25 triệu dân này có thu nhập đầu người cao hơn chúng ta nhiều lần, đang đứng bên bờ vực của đại dịch khi mỗi ngày có gần 10.000 người dương tính với virus. Chắc chắn họ không thiếu tiền cho vắc xin. Nhưng trong cuộc chạy đua vắc xin mà “chủ nghĩa quốc gia” lên ngôi này, chưa chắc có tiền là đã có vắc xin.
Việt Nam, vẫn là một trong những quốc gia kiểm soát đại dịch COVID-19 tốt nhất trên thế giới. Tuy nhiên, làn sóng dịch bệnh thứ 4 này đang thực sự đe dọa chúng ta với số ca dịch bệnh trong cộng đồng lan nhanh. Và tôi chưa biết, ngay cả khi dập được làn sóng thứ 4 này, sẽ còn bao nhiêu “làn sóng” tiếp theo đổ xuống chúng ta, trước khi Việt Nam có đủ vắc xin để đạt được miễn dịch cộng đồng.
Dịch bệnh là khoảng thời gian mà chúng ta "nên súc lại gần nhau" về mặt tinh thần trong khi phải tuân thủ giãn cách về mặt xã hội".
Sự điềm tĩnh cần thiết
Trong khi chờ đợi vắc xin, hãy học cách để đối mặt với nó với sự an toàn và điềm tĩnh nhất có thể.
Trong tập “How to cope” của loạt phim “Coronavirus Explained” nói trên, các chuyên gia về sức khỏe nói rằng dịch bệnh đã khiến hàng trăm triệu người trên thế giới rơi vào trạng thái lo sợ, căng thẳng và trầm cảm. Và những trạng thái tiêu cực về tinh thần này sẽ còn tiếp diễn rất lâu ngay cả khi đại dịch đã kết thúc – họ cảnh báo.
Sức mạnh của sự cho đi không chỉ tạo cảm giác tích cực, nó còn thực sự tốt cho chúng ta. Cùng nhau vượt qua địa dịch này có thể làm cho thế giới trẻ nên thân ái hơn.
Nỗi sợ lúc dịch bệnh có một lợi thế quan trọng là giúp chúng ta tồn tại và tuân thủ các quy tắc cách ly cộng đồng. Nhưng về lâu dài, nó gây ra những hệ lụy ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh và não bộ, gây ra những tác động lâu dài đến tinh thần và thể chất.
Trong một bài viết gần đây, tôi có dẫn lại thông tin từ một bài báo trên CNN về “nạn dịch tự tử” tại Nhật trong thời đại dịch bệnh COVID-19. Theo đó, số lượng người chết vì COVID-19 trong một năm kể từ khi bùng phát, chưa bằng số lượng người tự tử tại Nhật trong một tháng. Tất nhiên, Nhật Bản vốn đã là một quốc gia có tỷ lệ tự tử cao. Nhưng những tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 càng khiến cho số lượng người tự tử tăng lên đột biến, vì căng thẳng, trầm cảm và sợ hãi.
Vì vậy mà một số chuyên gia tâm lý cho rằng, chúng ta nên kiểm soát cảm xúc để khôi phục lại sự cân bằng cho não bộ. Cân bằng cảm xúc, tập thiền, hít thở sâu và hạn chế đọc những tin tức gây lo sợ, hoang mang và căng thẳng thần kinh là những cách tốt nhất giúp chúng ta tránh được sự lo lắng hay căng thẳng.
Như câu nói dưới đây của một bác sỹ tâm lý: “Một khi thế giới ngày càng trở nên khó đoán, ta phải tạo ra được một thế giới có thể đoán được cho bản thân. Ngay cả những điều nhỏ bé cũng có lợi cho bản thân, như duy trì lịch biểu, điều đấy cho ta ý thức về mục đích và giúp chúng ta không thấy mọi thứ quá mông lung.”
Ngay lúc này đây, nếu được yên ổn ở nhà và có đủ lương thực để ăn, và tinh thần ổn định, chúng ta đã may mắn hơn hàng ngàn hạng vạn người ngoài kia đang phải chật vật chiến đấu với dịch bệnh hay lo lắng cho sự an toàn hay nguồn lương thực cho gia đình họ. Vì vậy, hãy cổ vũ và bày tỏ lòng tri ân, sự biết ơn tới những y, bác sĩ, những người tình nguyện trên tuyến đầu, những người đang phải làm việc dưới cái nóng điên cuồng của mùa Hè (nhất là miền Bắc và miền Trung) trong lúc này. Hãy động viên và chia sẻ, đừng kì thị với người mắc dương tính hay những F1, F2, F3 đang bị liên đới. Và hãy đóng góp một chút vật chất, trong khả năng có thể cho các tổ chức từ thiện hay QUỸ VAC-XIN PHÒNG COVID-19 của chính phủ.
Làm gì khi "đợi vắc xin"
Xin chia sẻ một số đoạn trích dẫn trong những cuốn sách “triết học phổ thông” gần gũi, dễ hiểu và có ý nghĩa động viên, khích lệ hoặc ít nhiều giúp chúng ta đạt được trạng thái tự do, điềm tĩnh hơn trong giai đoạn dịch bệnh này.
1. Sống vốn đơn thuần - Phong Tử Khải
Đời người có ba tầng lầu: tầng thứ nhất là cuộc sống vật chất, tầng thứ hai là cuộc sống tinh thần, tầng thứ ba là cuộc sống tâm hồn”.
“Việc trên đời, chỉ cần vẫn còn cơ hội sống thì dù liên tiếp gặp thiên tai nhân họa, tạm thời bị ức chế, sớm muộn gì cũng có ngày ngẩng cao đầu. Việc cá nhân là vậy, việc quốc gia, dân tộc cũng là như thế”.
2. Thuật xử thế của người xưa - Thu Giang Nguyễn Duy Cần
“Điềm tĩnh là một trạng thái của nội giới. Bởi ta điềm tĩnh nơi trong nên bề ngoài dáng điệu cử chỉ mới thấy đặng vẻ im lặng. Cái đó là tinh thần ảnh hưởng vật chất. Nhưng vật chất cũng ảnh hưởng lại tinh thần: những cử chỉ điềm đạm, nếu khéo giữ gìn, cũng khiến được tâm hồn trầm tĩnh.
Trị được thân thể, cử động của mình, là đi được một bước khá dài trên con đường điềm đạm.”
“Ở đời, hễ có ‘sinh’ thì có ‘tử’, có ‘lợi’ tất có ‘hại’, có ‘nên’ tất có ‘hư’. Muốn có lợi mà không có hại, có nên mà không có hư, có sinh mà không có tử là người hết sức mê loạn.
Nhưng mà con người thường chỉ muốn có nên, có lợi mà không có hư có hại, cho nên đối với sự đời không thể gìn giữ đặng sự điềm tĩnh. Đặng thì sướng, mất phải khổ. Nên mà vui thì hư tất phải buồn. Tâm trí con người bị mắc trong cái vòng lẩn thẩn của cái sợ, làm gì không sinh ra khiếp nhược được.”
3. Yêu những điều không hoàn hảo - Đại Đức Hae Min
“Bước ngoặt của cuộc đời thường đến vào những lúc ta gặp khó khăn, đau khổ hoặc bị dồn vào đường cùng, hơn là những lúc mọi chuyện đang suôn
sẻ. Khi ấy ta trưởng thành hơn và có đủ dũng khí để thay đổi. Sau này khi nhìn lại, ta sẽ nhận ra rằng thời điểm khó khăn ấy chính là liều thuốc đối với ta.
Hỡi những người đang uống thuốc, hãy cố lên!”
4. Lời của Nitzsche cho người trẻ
“Điều tự nhiên dạy chúng ta: Tự nhiên không tồn tại một cách vu vơ, không mục đích. Tự nhiên là người thầy vĩ đại. Tự nhiên dạy chúng ta rất nhiều điều.
Rằng hãy để bản thân trở nên thật mới mẻ, vượt qua những trở ngại và khổ ải mà không biết mệt mỏi. Vì lẽ trở ngại và khổ ải là những thứ thiết yếu trong tự nhiên.”
5. Reason to stay alive - Matt Halg
“Hãy nhớ rằng điều quan trọng của cuộc sống trên trái đất này là sự thay đổi. Xe ô tô rồi sẽ rỉ sét. Giấy sẽ ố vàng. Công nghệ sẽ trở nên lỗi thời. Sâu biến thành bướm. Hết đêm đến ngày. Trầm cảm (căng thẳng) rồi sẽ biến mất”.
Lê Hồng Lâm
