Vào năm 2006, tại một hội nghị ở San Francisco, người sáng lập Amazon Jeff Bezos đang cúi mình, chăm chú ghi chép trong một khán phòng chật cứng.
Jack Ma, người sáng lập Alibaba, đang giới thiệu với đám đông về công ty sắp thống trị thị trường thương mại điện tử Trung Quốc. Thật khó để tưởng tượng rằng vào thời điểm đó, Alibaba cuối cùng sẽ đối đầu với gã khổng lồ thương mại điện tử Mỹ ở Trung Quốc và giành chiến thắng.
17 năm trôi qua, hiện tại, Bezos có thể phải lo lắng về một đối thủ Trung Quốc khác: PDD Holdings, công ty mẹ của nhà bán lẻ trực tuyến nội địa Pinduoduo và nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới Temu. Với sự hỗ trợ của gã khổng lồ công nghệ Tencent Holdings, PDD đã mở rộng kinh nghiệm trong nước về Pinduoduo và bắt tay vào một nỗ lực lớn ở nước ngoài.
Temu hiện đứng đầu bảng xếp hạng ứng dụng miễn phí được tải xuống nhiều nhất ở Mỹ và một số nước châu Âu bao gồm cả Vương quốc Anh, đồng thời trở thành ứng dụng mua sắm miễn phí được tải xuống nhiều nhất ở Nhật Bản và Hàn Quốc trong vòng vài tháng kể từ khi ra mắt vào tháng 7.
Người phát ngôn của Temu cho biết: "Chúng tôi đã đổi mới trải nghiệm mua sắm trực tuyến để tương tác và hấp dẫn hơn, lấy cảm hứng từ một số khía cạnh của bán lẻ thực tế. Cách tiếp cận mới này đã được người tiêu dùng trên toàn cầu đón nhận nồng nhiệt, đóng một vai trò quan trọng trong sự phổ biến ngày càng tăng của chúng tôi".
Trong tháng vừa qua, giá trị vốn hóa thị trường của PDD đã vượt Alibaba để trở thành công ty Trung Quốc niêm yết giá trị nhất tại Mỹ. Thành tích đó càng đáng chú ý hơn khi Alibaba đã giữ kỷ lục về đợt IPO lớn nhất thế giới cho đến năm 2019. Sự tăng vọt cổ phiếu đã khiến Colin Huang, người sáng lập 43 tuổi của PDD, người giàu thứ hai ở Trung Quốc, có tài sản ròng trị giá 52,3 tỷ USD tính đến ngày 18/12, theo Forbes.
Sự trỗi dậy của PDD trong một thị trường thương mại điện tử vốn đã đông đúc đã mang đến hồi chuông cảnh tỉnh cho cả các nhà đầu tư cũng như các đối thủ nội địa lâu đời là Alibaba và JD.com.
Những người sáng lập Alibaba và JD thậm chí đã buộc phải giải quyết những lo ngại của nhân viên về sự phát triển nhanh chóng của Pinduoduo. Cụ thể, Jack Ma tuyên bố vào cuối tháng 11 rằng Alibaba sẽ "chuyển đổi" chính mình còn người sáng lập JD Richard Liu thừa nhận trong một diễn đàn nội bộ trong tháng này rằng "JD phải thay đổi, nếu không chúng ta sẽ không còn đường tiến về phía trước".
Nhưng sự nổi lên của PDD không chỉ làm nổi bật những thay đổi mang tính chấn động tại thị trường Trung Quốc. Với mục tiêu mở rộng chuỗi thành công ra nước ngoài, nỗ lực thống trị tàn nhẫn của họ đã thúc đẩy văn hóa làm việc không ngừng nghỉ trong công ty, đặt ra câu hỏi về chi phí nhân lực cho sự tăng trưởng bùng nổ của nhà vô địch mới.
Các chuyên gia cũng bày tỏ nghi ngờ về tính bền vững của chiến dịch tiếp thị đốt tiền của Temu, được cho là trị giá từ 2 tỷ đến 3 tỷ USD vào năm 2023, nhằm thúc đẩy sự mở rộng nhanh chóng và mạnh mẽ của họ tới hơn 45 quốc gia chỉ trong vòng một năm. Công ty cũng phải đối mặt với một rào cản dài hạn thậm chí còn lớn hơn: Sự giám sát pháp lý, đặc biệt là từ Mỹ.
TRANH CÃI
Sự trỗi dậy của PDD nhanh chóng và gây nhiều tranh cãi. Kể từ khi thành lập, công ty đã phải đối mặt với những cáo buộc dai dẳng về phần mềm độc hại và sự hiện diện của các mặt hàng giả trên nền tảng của mình, cũng như những lời chỉ trích về các chiến lược tiếp thị thái quá và văn hóa làm việc mệt mỏi. Đáng nói, đây đều là những cáo buộc tương tự mà Alibaba đã phải đối mặt trong những ngày đầu.
Pinduoduo, có nghĩa là "cùng nhau tiết kiệm nhiều hơn", được thành lập vào năm 2015 bởi Colin Huang, cựu nhân viên Google và là người sáng lập nhiều công ty khởi nghiệp, bao gồm cả một công ty trò chơi. Nhà bán lẻ trực tuyến này bắt đầu bán hàng tạp hóa tươi sống giá rẻ và nhanh chóng đa dạng hóa sang các danh mục sản phẩm rẻ tiền khác.
Ngay từ đầu, nền tảng chơi game của Huang đã đặt Pinduoduo vào một con đường khác với Alibaba và JD. Sử dụng cái gọi là chiến lược thương mại điện tử xã hội, cùng với chiến dịch quảng cáo chuyên sâu, nền tảng này cho phép người dùng được giảm giá sâu hơn hoặc thậm chí các mặt hàng miễn phí bằng cách giới thiệu giao dịch cho nhiều bạn bè hơn, đặc biệt là trên WeChat, một ứng dụng của Tencent được hơn 90% dân số Trung Quốc sử dụng.
Pinduoduo đã phát triển mạnh trong hệ sinh thái của WeChat khi các liên kết từ các đối thủ cạnh tranh của Tencent bị chặn. Các liên kết giảm giá lan truyền nhanh chóng thông qua các nhóm WeChat, đặc biệt là trong nhóm nhân khẩu học lớn tuổi ở khu vực nông thôn.
WeChat Pay cũng đóng một vai trò quan trọng vì nhiều người dùng Pinduoduo ban đầu, những người không có tài khoản Alipay để mua sắm trên Taobao của Alibaba, nhận thấy việc sử dụng ví WeChat của họ để mua các mặt hàng rẻ tiền sẽ thuận tiện hơn, tránh rắc rối khi kết nối tài khoản ngân hàng của họ.
Sau khi có được cơ sở người dùng lớn ở vùng nông thôn Trung Quốc, Pinduoduo bắt đầu hướng tới người dân thành thị, phục vụ những người dùng giống như Alibaba và JD. Đến năm 2017, doanh thu hàng năm của Pinduoduo đã vượt 100 tỷ nhân dân tệ (13,9 tỷ USD), chỉ sau Taobao và JD. Vào nửa cuối năm đó, Pinduoduo bắt đầu chuyển người dùng từ WeChat sang ứng dụng của riêng mình.
Sự tăng trưởng nhanh chóng đó đã đưa họ đến cột mốc được niêm yết tại New York vào năm 2018, bốn năm sau Alibaba.
"Chúng tôi không đặt mục tiêu trở thành Alibaba tiếp theo. Pinduoduo đại diện cho một hình mẫu khác biệt… Bạn có thể gọi chúng tôi là thấp kém, nói rằng chúng tôi chỉ là người mới bắt đầu, nhưng bạn không thể bỏ qua tôi", Huang nói với hãng truyền thông Trung Quốc Caijing vào năm 2018.
Ông nói thêm rằng chiến lược cốt lõi của công ty không phải là rẻ mà là "thỏa mãn cảm giác nhận được ưu đãi tốt cho người dùng".
Vào năm 2019, Pinduoduo đã tìm cách xóa bỏ hình ảnh “chất lượng thấp” và “hàng giả” bằng cách khởi xướng kế hoạch “trợ cấp 10 tỷ” nhằm trả cho các thương gia tiền mặt để đổi lấy việc cung cấp cho khách hàng mức giá rẻ hơn, một động thái được JD và Alibaba bắt chước vào năm 2023.
Các khoản trợ cấp của Pinduoduo ưu tiên các sản phẩm cao cấp như iPhone. Chiến thuật này rất quan trọng vì nó thuyết phục một số người tiêu dùng rằng họ có thể tìm thấy các sản phẩm có thương hiệu chính hãng với mức giá chiết khấu trên nền tảng này.
Hầu hết các dự án và kế hoạch của Pinduoduo đều tập trung vào những gì công ty mô tả là chiến lược: Người tiêu dùng là trên hết, hiệu quả tuyệt đối và giá thấp. Ví dụ: Người mua có thể được hoàn tiền ngay lập tức mà không cần phải trả lại các mặt hàng đã mua nếu họ phàn nàn về hàng hóa, một chiến lược đã giúp Pinduoduo có được người dùng. Điều này cũng phân biệt mô hình của PDD với mô hình của Alibaba, vốn đặt nhiều gánh nặng chứng minh hơn lên người mua trong các tranh chấp với người bán.
Tuy nhiên, Jacob Cooke, đồng sáng lập và CEO của WPIC Marketing and Technologies - một công ty tư vấn thương mại điện tử có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết một số người tiêu dùng vẫn ngần ngại mua các sản phẩm đắt tiền trên Pinduoduo do “hàng giả tràn lan trên nền tảng này”.
Cooke cho biết: “Một số thương hiệu đã sử dụng Pinduoduo như một phương tiện để tiếp cận khách hàng mới và loại bỏ hàng tồn kho, giống như một trung tâm mua sắm kỹ thuật số” nhưng số lượng vẫn ở mức thấp.
Người phát ngôn của PDD bảo vệ thành tích của công ty về chống hàng giả, cho biết họ đã đầu tư đáng kể vào công nghệ và quy trình chống hàng giả. Ông nói thêm: “Chúng tôi thực hiện hành động nhanh chóng để loại bỏ và điều tra mọi mặt hàng vi phạm ngay khi chúng tôi biết về chúng”.
Người phát ngôn của nền tảng cho biết Temu thậm chí còn nghiêm ngặt hơn. Người bán phải ký thỏa thuận tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định pháp lý của thị trường tương ứng của họ. Các thương nhân Temu bị phát hiện bán hàng giả có thể bị xóa danh sách, chấm dứt tài khoản và thậm chí bị cấm vĩnh viễn khỏi nền tảng.
Tuy nhiên, việc luôn để giá thấp và tìm mọi cách khiến khách hàng hài lòng cũng phải trả giá. Ngay cả theo tiêu chuẩn của bối cảnh công nghệ đòi hỏi khắt khe nhất của Trung Quốc, làm việc tại PDD vẫn có thể rất khó khăn.
Nhiều nhân viên và giám đốc điều hành hiện tại và trước đây đã chia sẻ với Nikkei những trải nghiệm của họ tại công ty. Một nhân viên Temu mới được tuyển dụng cho biết: “Nếu không quan tâm đến việc ngủ, bạn có thể gia nhập công ty. Nếu không, tôi khuyên là đừng nên”.
BÍ QUYẾT THÀNH CÔNG
Các nguồn tin nói với Nikkei rằng tất cả nhân viên của PDD đều sử dụng bí danh tại nơi làm việc và các cá nhân từ một nhóm không có quyền truy cập vào sơ đồ tổ chức của nhóm khác. PDD cũng tích cực ngăn cản sự tương tác xã hội giữa các nhân viên và liên tục chấm dứt các nhóm WeChat giữa các đồng nghiệp.
Và trong khi hầu hết các đối thủ áp dụng lịch làm việc linh hoạt - mặc dù một số có thời gian làm thêm kéo dài - PDD áp dụng hệ thống bấm giờ vào, ra nghiêm ngặt. Một số nhân viên hiện tại nói với Nikkei rằng họ phải làm việc sáu ngày một tuần và 12 giờ một ngày, nếu trễ một phút sẽ bị trừ lương một giờ.
Công ty tích cực tìm kiếm những cá nhân có động lực kiếm tiền mạnh mẽ, với giả định họ sẽ làm việc chăm chỉ hơn và ngoan ngoãn hơn. Theo một nhân viên hiện tại, công ty thường hỏi các câu hỏi cá nhân trong các cuộc phỏng vấn tuyển dụng, bao gồm về tình trạng mối quan hệ của ứng viên, gia đình họ đến từ đâu và liệu họ có phải trả khoản thế chấp hay không.
Nhân viên này yêu cầu không nêu tên nhưng cho biết họ đã được hỏi những câu hỏi như vậy: “Mục đích của những câu hỏi này là để sàng lọc những cá nhân mong muốn kiếm tiền và sẵn sàng cống hiến thời gian của mình cho công ty”.
Không giống như Alibaba và JD, vốn đã mở rộng sang nhiều lĩnh vực kinh doanh bao gồm hậu cần, tài chính và trí tuệ nhân tạo, PDD vẫn tập trung hẹp vào thương mại điện tử. Họ có lực lượng lao động nhỏ hơn nhiều so với Alibaba và JD, cho phép đưa ra quyết định và thực hiện nhanh chóng hơn.
