Cán mốc 900 tỷ USD, xuất nhập khẩu Việt Nam thăng hạng toàn cầu và củng cố vị thế xuất siêu

Sau một thập niên tăng trưởng liên tục, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đang bước vào giai đoạn bứt phá cả về quy mô tuyệt đối lẫn vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu. Việc kim ngạch xuất nhập khẩu dự kiến cán mốc 900 tỷ USD trong những ngày cuối năm 2025 không chỉ là một con số kỷ lục, mà còn phản ánh chiều sâu hội nhập, năng lực sản xuất – xuất khẩu và sự dịch chuyển mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam trong chuỗi giá trị quốc tế.

Trong giai đoạn 2015–2024, tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt khoảng 5.520 tỷ USD. Nếu như năm 2015, kim ngạch xuất nhập khẩu mới dừng ở mức 328 tỷ USD thì đến năm 2024 đã tăng vọt lên 786 tỷ USD, gấp 2,4 lần chỉ sau một thập kỷ, tương ứng mức tăng tuyệt đối lên tới 458 tỷ USD. Đáng chú ý, tốc độ mở rộng quy mô thương mại được duy trì ngay cả trong bối cảnh kinh tế thế giới liên tiếp chịu cú sốc lớn như đại dịch Covid-19, xung đột địa chính trị và căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn.

Năm 2025 đánh dấu một cột mốc mang tính biểu tượng khi tổng trị giá xuất nhập khẩu dự kiến chính thức vượt ngưỡng 900 tỷ USD vào khoảng cuối tháng 12. Nếu tính cả năm, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam ước đạt 920 tỷ USD, tăng 16,9% so với năm trước, tương ứng tăng thêm hơn 133 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu ước đạt 470,59 tỷ USD, tăng 15,9%, còn nhập khẩu đạt khoảng 449,41 tỷ USD, tăng 18%.

Không chỉ mở rộng về quy mô, xuất nhập khẩu Việt Nam còn ghi nhận bước tiến mạnh mẽ về thứ hạng toàn cầu. Theo đánh giá của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Việt Nam hiện đã vươn lên nhóm 25 nền kinh tế có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn nhất thế giới. Cụ thể, Việt Nam xếp thứ 21 về xuất khẩu và thứ 20 về nhập khẩu, tăng lần lượt 11 bậc và 12 bậc so với cách đây 10 năm. Đây được xem là bước nhảy vọt đáng kể, phản ánh hiệu quả của chiến lược hội nhập sâu rộng, tận dụng các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và khả năng thích ứng linh hoạt của cộng đồng doanh nghiệp.

Song song với mở rộng quy mô và nâng cao thứ hạng, cán cân thương mại của Việt Nam cũng cho thấy sự cải thiện rõ nét về tính bền vững. Việt Nam đã duy trì xuất siêu liên tục trong 10 năm qua, riêng ba năm gần đây, thặng dư thương mại hàng hóa đều vượt 20 tỷ USD.

Năm 2025, thặng dư thương mại dự kiến đạt khoảng 21,2 tỷ USD. Tuy nhiên, cấu trúc xuất siêu tiếp tục cho thấy sự phụ thuộc lớn vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), với mức thặng dư lên tới 48,2 tỷ USD, trong khi khu vực doanh nghiệp trong nước vẫn thâm hụt hơn 27 tỷ USD. Đây là vấn đề đặt ra cho chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nội địa trong giai đoạn tới.

Đóng góp chủ đạo cho tăng trưởng xuất nhập khẩu tiếp tục đến từ khu vực FDI. Năm 2025, tổng trị giá xuất nhập khẩu của khối doanh nghiệp FDI dự kiến lần đầu tiên vượt mốc 600 tỷ USD, đạt khoảng 663 tỷ USD, tăng 25% so với năm trước và chiếm tới 72% tổng kim ngạch cả nước. Đáng chú ý, khu vực này gần như đóng góp toàn bộ mức tăng trưởng xuất nhập khẩu, trong khi kim ngạch của doanh nghiệp trong nước chỉ đạt khoảng 257 tỷ USD, gần như đi ngang so với năm trước.

Xét theo cơ cấu mặt hàng, nhóm công nghiệp chế biến tiếp tục giữ vai trò trụ cột. Năm 2025, xuất khẩu nhóm hàng này ước đạt khoảng 400 tỷ USD, chiếm hơn 85% tổng kim ngạch xuất khẩu. Ba nhóm hàng công nghệ cao gồm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; điện thoại và linh kiện; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng đạt tổng trị giá 222 tỷ USD, chiếm gần một nửa kim ngạch xuất khẩu cả nước và đóng góp tới 67% mức tăng xuất khẩu.

Ở chiều ngược lại, nhập khẩu cũng tập trung mạnh vào các nhóm hàng công nghệ cao và nguyên phụ liệu sản xuất, cho thấy mối liên kết chặt chẽ giữa nhập khẩu và năng lực xuất khẩu của nền kinh tế.

Về thị trường, Việt Nam hiện có quan hệ thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trung Quốc và Hoa Kỳ tiếp tục là hai đối tác thương mại lớn nhất, với tổng kim ngạch song phương đạt khoảng 422 tỷ USD, chiếm 46% tổng trị giá xuất nhập khẩu cả nước và đóng góp hơn 60% mức tăng trưởng chung. Đặc biệt, Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 của Hoa Kỳ và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Hoa Kỳ trong ASEAN, cho thấy sự gắn kết ngày càng sâu sắc trong quan hệ kinh tế song phương.

Đằng sau những con số kỷ lục này là nỗ lực cải cách mạnh mẽ của hệ thống chính sách và ngành Hải quan trong tạo thuận lợi thương mại, hiện đại hóa thủ tục, rút ngắn thời gian thông quan và hỗ trợ doanh nghiệp.

Việc kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 cán mốc 900 tỷ USD không chỉ là thành quả của riêng một năm, mà là kết tinh của cả quá trình hội nhập, cải cách và nâng cao năng lực cạnh tranh suốt nhiều năm qua. Quan trọng hơn, cột mốc này đặt nền tảng để Việt Nam hướng tới những mục tiêu cao hơn trong giai đoạn tiếp theo, không chỉ về quy mô thương mại, mà còn về chất lượng tăng trưởng và vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.