Ngày 30/5, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước đã công bố Kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng của một số doanh nghiệp như: Công ty TNHH MTV Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC); Công ty Cổ phần Vàng bạc đá quý Phú Nhuận; Công ty TNHH Bảo Tín Minh Châu; Công ty Cổ phần Tập đoàn Vàng bạc đá quý DOJI và hai ngân hàng Eximbank và TPBank.
Theo kết luận thanh tra được Ngân hàng Nhà nước công bố, 6 đơn vị kinh doanh vàng có phát hiện sai phạm và thiếu sót chủ yếu liên quan đến việc chấp hành các quy định của pháp luật về hoạt động kinh doanh vàng; về phòng, chống rửa tiền; thanh tra việc chấp hành các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hoá đơn, chứng từ, về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế.
MỘT MÌNH TỔNG GIÁM ĐỐC SJC TỰ QUYẾT GIÁ VÀNG
Theo kết luận, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước nhận định Công ty SJC cơ bản chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, kinh doanh mua, bán vàng miếng theo giấy phép do Ngân hàng Nhà nước cấp.
Doanh nghiệp cũng thực hiện chế độ thông tin báo cáo số liệu mua, bán vàng miếng; thực hiện niêm yết giá mua bán vàng theo quy định; có chuyển biến tích cực trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền; thực hiện lập chứng từ, hóa đơn và kê khai thuế cơ bản theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, ngoài những mặt đạt được nêu trên, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cũng chỉ ra một loạt vi phạm, thiếu sót tại Công ty SJC.
Về chấp hành chính sách pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, Công ty SJC vi phạm về chấp hành chế độ báo cáo hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng; có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm, hàng hóa do doanh nghiệp cung cấp nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh.
Kết quả xác minh khách hàng cho thấy có dấu hiệu Công ty SJC vi phạm quy định của pháp luật về thuế. Ngân hàng Nhà nước đã có văn bản chuyển thông tin sang cơ quan có thẩm quyền để xem xét, xử lý theo quy định.
Mặc dù chưa có cơ sở xác định mức tăng giá trong giai đoạn từ ngày 2/10/2023 đến ngày 15/4/2024 là bất hợp lý, tuy nhiên, tại Công ty SJC, giá mua, giá bán vàng do tổng giám đốc Công ty SJC quyết định và chỉ đạo trực tiếp về giá mua, giá bán vàng khi không có quy định, quy trình nội bộ về các chỉ tiêu, căn cứ cụ thể trong cơ chế xác định giá mua, giá bán vàng, không phân tách trách nhiệm của các bộ phận có liên quan trong quá trình tham mưu xác định giá.
"Như vậy, việc quyết định giá mua, giá bán vàng do một cá nhân là tổng giám đốc quyết định khi không có các chỉ tiêu, căn cứ cụ thể dẫn đến rủi ro trong việc xác định giá ảnh hưởng đến hoạt động của Công ty SJC cũng như thị trường vàng do Công ty SJC chiếm thị phần tương đối lớn", kết luận nêu.
Việc chấp hành quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, Công ty SJC vi phạm một số quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, cụ thể như ban hành quy định nội bộ có nội dung không đầy đủ theo quy định; không có hệ thống quản lý rủi ro để xác định khách hàng nước ngoài là cá nhân có ảnh hưởng chính trị; không báo cáo các giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng.
Công ty SJC cũng không thực hiện kiểm toán nội bộ về phòng, chống rửa tiền theo quy định; không đào tạo, bồi dưỡng về phòng, chống rửa tiền theo quy định; không thực hiện đánh giá, không cập nhật kết quả đánh giá rủi ro rửa tiền; chưa quy định cụ thể tần suất cập nhật thông tin khách hàng; chưa có quy định về phân cấp trách nhiệm nhận biết khách hàng.
Công ty SJC cũng chưa thu thập đủ các tài liệu, dữ liệu để xác minh thông tin nhận biết khách hàng là tổ chức; quy định các biện pháp áp dụng tương ứng với mức độ rủi ro về rửa tiền chưa đầy đủ theo quy định; chưa quy định thời hạn áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch theo quy định; chưa có quy định hướng dẫn về cách thức giao tiếp với khách hàng thực hiện giao dịch.
Với việc chấp hành các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ, về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế, Công ty SJC vi phạm về lập hoặc thay thế và phát hành một số hóa đơn bán hàng nhưng không có mã của Cơ quan thuế.
Công ty này cũng chưa thực hiện các thủ tục xử lý hóa đơn sai sót đối với một số hóa đơn; hạch toán khoản dự phòng giảm giá hàng tồn kho vào giá vốn hàng bán dẫn đến thiếu thu nhập tính thuế thu nhập doanh nghiệp, làm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp của Công ty, không ghi đầy đủ thông tin hoặc thông tin có thể chưa chính xác về số CMTND/CCCD của một số khách hàng trên Bảng kê.
Ngân hàng Nhà nước chỉ ra nguyên nhân dẫn đến những vi phạm trên là người đại diện theo pháp luật, lãnh đạo, nhân viên Công ty SJC chưa nghiêm túc chấp hành một số quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, phòng chống rửa tiền và hạch toán kế toán, lập và sử dụng chứng từ kế toán, kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế.
Thanh tra Ngân hàng Nhà nước kiến nghị Công ty SJC cần chấn chỉnh trong việc chấp hành chưa nghiêm túc quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, còn để xảy ra các vi phạm, thiếu sót nêu tại Phần kết quả kiểm tra, xác minh.
Đơn vị thanh tra yêu cầu Công ty SJC chấm dứt ngay hành vi vi phạm hành chính về chấp hành chế độ thông tin báo cáo; nghiêm túc chấp hành đúng chế độ thông tin báo cáo và số liệu báo cáo Ngân hàng Nhà nước trong hoạt động kinh doanh vàng.
Song song đó là yêu cầu Công ty SJC nghiêm túc chấp hành các quy định pháp luật về thuế; kịp thời khắc phục, chỉnh sửa các vi phạm, thiếu sót nêu tại Phần kết quả kiểm tra, xác minh,
Công ty SJC cũng phải ban hành quy định trong việc xác định giá mua, bán vàng hàng ngày (xây dựng các tiêu chí, phương pháp, thẩm quyền xác định giá...) đảm bảo phù hợp với thực tế hoạt động của công ty và quy định của pháp luật có liên quan.
BẢO TÍN MINH CHÂU CẠNH TRANH KHÔNG LÀNH MẠNH, VI PHẠM NGHĨA VỤ THUẾ
Tại Công ty TNHH Bảo Tín Minh Châu, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cho biết ngoài các vi phạm về chế độ hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế trong hoạt động kinh doanh vàng tại Bảo Tín Minh Châu, Thanh tra đã báo cáo, trình Thống đốc Ngân hàng Nhà nước phê duyệt và có văn bản chuyển thông tin vụ việc vi phạm sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý; Bảo Tín Minh Châu còn một loạt các vi phạm về kinh doanh vàng.
Cụ thể, Bảo Tín Minh Châu vi phạm về chấp hành chế độ báo cáo hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng; vi phạm về giao dịch bán vàng với giá bán cao hơn giá niêm yết.
Vi phạm quy định về thương mại điện tử, sử dụng công nghệ số để kinh doanh vàng, cụ thể như: Không công bố trên "website: btmc.vn" thông tin vận chuyển và giao nhận; không công bố trên "website: btmc.vn" quy trình tiếp nhận, trách nhiệm xử lý khiếu nại của khách hàng và cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến hợp đồng được giao kết trên website thương mại điện tử; không xây dựng, ban hành chính sách đảm bảo an toàn, an ninh cho việc thu thập và sử dụng thông tin cá nhân của người tiêu dùng trên "website: btmc.vn"; không xây dựng chính sách bảo vệ thông tin cá nhân người tiêu dùng trên trang chủ website thương mại điện tử "website: btmc.vn".
Bảo Tín Minh Châu có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm, hàng hóa do doanh nghiệp cung cấp nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh.
Bên cạnh đó, Bảo Tín Minh Châu ban hành quy định nội bộ về phòng chống rửa tiền sai thẩm quyền, không đầy đủ nội dung theo quy định; không thực hiện lưu trữ thông tin liên quan đến khách hàng, giao dịch phải báo cáo.
Bảo Tín Minh Châu còn vi phạm một số quy định của pháp luật về hoạt động phòng chống rửa tiền, cụ thể: Ban hành quy định nội bộ có nội dung không đầy đủ; không có hệ thống quản lý để xác định khách hàng nước ngoài là cá nhân có ảnh hưởng chính trị; không thực hiện báo cáo giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng; không thực hiện nhận biết thông tin khách hàng; không thực hiện phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro về rửa tiền; không đào tạo, bồi dưỡng về phòng, chống rửa tiền hoặc đào tạo, bồi dưỡng về phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố không đúng quy định của pháp luật; không thực hiện việc đánh giá rủi ro về rửa tiền; không phân công hoặc không đăng ký phân công cán bộ, bộ phận chịu trách nhiệm về phòng, chống rửa tiền, phòng chống tài trợ khủng bố.
Ngoài ra, việc chấp hành các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ; về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế của Bảo Tín Minh Châu cũng vi phạm khi hạch toán chi phí quà tặng vào giá vốn của hàng hóa dịch vụ mua vào không đúng quy định, dẫn đến giảm số thuế giá trị gia tăng phải nộp...
Ngay khi kết thúc thanh tra trực tiếp, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước đã có báo cáo một số vụ việc qua thanh tra hoạt động kinh doanh vàng tại Bảo Tín Minh Châu có vi phạm pháp luật, dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đã phê duyệt và có văn bản chuyển thông tin sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý.
Chánh Thanh tra Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Bảo Tín Minh Châu liên quan đến một số vi phạm quy định về hoạt động phòng, chống rửa tiền và chế độ thông tin báo cáo mua, bán vàng miếng với tổng số tiền phạt là 2,640 tỷ đồng.
Thanh tra Ngân hàng Nhà nước yêu cầu Bảo Tín Minh Châu chấm dứt ngay các hành vi vi phạm hành chính, nghiêm túc chấn chỉnh và kịp thời khắc phục, chỉnh sửa các thiếu sót, vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng, phòng, chống rửa tiền và chấp hành pháp luật thuế, hóa đơn, chứng từ nêu tại Kết luận thanh tra.
Nghiêm túc chấp hành các quy định pháp luật về chế độ thông tin báo cáo số liệu mua, bán vàng miếng, niêm yết giá mua, bán vàng và hoạt động thương mại điện tử, sử dụng công nghệ số trong hoạt động kinh doanh vàng; thực hiện đúng, đầy đủ các quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền; chấp hành nghiêm các quy định pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ, kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế theo đúng quy định pháp luật.
PNJ CUNG CẤP THÔNG TIN GÂY NHẦM LẪN VỀ SẢN PHẨM
Theo kết luận của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, PNJ cơ bản chấp hành đúng các quy định trong hoạt động mua bán vàng miếng, niêm yết giá theo quy định, báo cáo số liệu và thực hiện các quy định phòng, chống rửa tiền. Tuy nhiên, đơn vị này cũng tồn tại nhiều vi phạm và thiếu sót nghiêm trọng.
Cụ thể, thứ nhất việc chấp hành chính sách pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng: PNJ vi phạm về chấp hành chế độ báo cáo hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng; có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về sản phẩm, hàng hóa do doanh nghiệp cung cấp nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh; có dấu hiệu vi phạm về nhãn hàng hóa theo quy định đối với sản phẩm vàng trang sức, mỹ nghệ;...
Kết quả xác minh cho thấy có dấu hiệu PNJ vi phạm quy định của pháp luật về thuế. Căn cứ quy định của pháp luật, Ngân hàng Nhà nước đã có Văn bản chuyển thông tin sang cơ quan có thẩm quyền để xem xét, xử lý theo quy định.
Thứ hai, việc chấp hành quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền: PNJ vi phạm các quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, cụ thể: ban hành quy định nội bộ có nội dung không đầy đủ theo quy định; không phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro; báo cáo không đủ nội dung theo quy định của pháp luật; không báo cáo các giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng; không thực hiện kiểm toán nội bộ về phòng, chống rửa tiền theo quy định; chưa có quy định về việc phong tỏa tài khoản, niêm phong, phong tỏa hoặc tạm giữ tài sản; chưa có hướng dẫn cụ thể để thực hiện đánh giá rủi ro về rửa tiền; chưa quy định thẩm quyền phê duyệt báo cáo; hình thức phổ biến báo cáo trong toàn hệ thống; chưa có quy định về các trường hợp nhận biết khách hàng; chưa quy định cụ thể về tần suất cập nhật thông tin nhận biết khách hàng; chưa có quy định về thu thập thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi, mục đích và bản chất của mối quan hệ kinh doanh của khách hàng với đối tượng báo cáo; PNJ có thực hiện nhận biết khách hàng, lưu giữ thông tin nhận biết khách hàng nhưng không đầy đủ theo quy định của pháp luật.
Thứ ba, việc chấp hành quy định của pháp luật về chế độ kế toán, lập và sử dụng hóa đơn, chứng từ; về kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế: PNJ vi phạm về lập hóa đơn bán hàng không đúng thời điểm đối với một số hóa đơn; một số giao dịch thiếu thông tin hoặc có thể không phải thông tin số CMND/CCCD của khách hàng trên Bảng kê...
Nguyên nhân được xác định là do người đại diện theo pháp luật, lãnh đạo, nhân viên PNJ chưa nghiêm túc chấp hành một số quy định của pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, phòng chống rửa tiền và hạch toán kế toán, lập và sử dụng chứng từ kế toán, kê khai và thực hiện nghĩa vụ thuế.
Về biện pháp xử lý, ngay khi kết thúc thanh tra trực tiếp, Ngân hàng Nhà nước đã có Văn bản chuyển thông tin vụ việc vi phạm về chế độ hóa đơn, chứng từ kế toán, thuế có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự tại PNJ sang Bộ Công an để xác minh, điều tra, xử lý.
Đồng thời, Chánh Thanh tra Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với PNJ về các hành vi vi phạm quy định của pháp luật về chế độ thông tin báo cáo mua, bán vàng miếng và hoạt động phòng, chống rửa tiền với tổng số tiền phạt là hơn 1,3 tỷ đồng.
Ngân hàng Nhà nước cũng kiến nghị công ty chấn chỉnh, chấm dứt các hành vi vi phạm, đồng thời khẩn trương khắc phục các thiếu sót để đảm bảo tuân thủ pháp luật. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước đề nghị các Bộ, ngành liên quan hoàn thiện cơ chế chính sách quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
DOJI BÁN VÀNG VỚI GIÁ BÁN CAO HƠN GIÁ NIÊM YẾT
Kết luận thanh tra cho biết DOJI đã vi phạm về chấp hành chế độ báo cáo hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng; về một số giao dịch bán vàng với giá bán cao hơn giá niêm yết; về hai hoạt động kinh doanh vàng khác (hoạt động vay vốn bằng vàng của người dân, khách hàng và hoạt động giữ hộ vàng miếng trên ứng dụng EGOLD) khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép.
Cùng với đó DOJI cũng vi phạm quy định về thương mại điện tử, sử dụng công nghệ số để kinh doanh vàng như không thông báo sửa đổi khi có sự thay đổi thông tin liên quan đến website thương mại điện tử bán hàng;chưa có đề nghị và chưa được cơ quan có thẩm quyền xác nhận đăng ký hoạt động ứng dụng thương mại điện tử trong kinh doanh vàng trên một số website,...
Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cũng cho biết DOJI có dấu hiệu đưa thông tin gây nhầm lẫn về doanh nghiệp, hàng hóa mà doanh nghiệp cung cấp đến khách hàng nhằm thu hút khách hàng của doanh nghiệp khác, liên quan đến hành vi cạnh tranh không lành mạnh.
Theo kết luận thanh tra, DOJI vi phạm về hạch toán tổng chi phí lãi vay được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp không đúng quy định; Công ty có hoạt động vay và hoàn trả vàng vay cho khách hàng nhưng không lập hóa đơn khi hoàn trả hàng hóa vay (vàng) cho bên cho vay theo quy định;...
EXIMBANK VÀ TPBANK
Với Eximbank, kết luận của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cho thấy, bên cạnh việc tuân thủ một số quy định, Eximbank vẫn còn nhiều vi phạm, thiếu sót đáng kể, đặc biệt trong giao dịch mua bán vàng miếng và công tác phòng, chống rửa tiền.
Tại ngân hàng TPBank, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cho biết ngân hàng cơ bản đã chấp hành các quy định pháp luật trong hoạt động kinh doanh vàng, bên cạnh đó có tồn tại một số thiếu sót về kinh doanh mua bán vàng trang sức, hoá đơn, chứng từ, thuế,... trong hoạt động kinh doanh vàng tại TPBank.
