Doanh nghiệp mong phá thế độc quyền xăng dầu hàng không

Thị trường xăng dầu vẫn đang tồn tại nhiều vấn đề bất cập cần tháo gỡ. Cơ quan quản lý nhà nước vẫn đang tích cực sửa đổi, hoàn thiện chính sách để phù hợp với bối cảnh, tình hình thực tiễn.

ĐỘC QUYỀN NGUỒN CUNG XĂNG DẦU HÀNG KHÔNG

Bày tỏ những rào cản doanh nghiệp đang gặp phải, tại tọa đàm "Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả" Tổng Giám đốc Hãng hàng không Bamboo Airways, ông Lương Hoài Nam cho rằng, nguồn cung xăng dầu cho ngành hàng không đang gặp nhiều vướng mắc.

Đặc biệt, lãnh đạo hãng hàng không chỉ ra nghịch lý đang tồn tại trên thị trường cung ứng xăng dầu: “Trong khi xăng dầu phi hàng không có hàng chục doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối, có hệ thống bán lẻ rất đồ sộ và phức tạp, tính hành chính nhiều, tính thị trường ít. Ngược lại, xăng dầu hàng không chỉ có 2 nhà cung cấp thì Nhà nước thả nổi hoàn toàn, không quản lý giá. Bộ Tài chính chỉ quản lý một phần nhỏ về phí”.

Có thể thấy việc cung cấp xăng dầu cho ngành hàng không đang tồn tại thế độc quyền, chính điều này là tiền đề cho sự phát sinh những vấn đề về giá bởi đối với ngành hàng không, chi phí xăng dầu đang là cao nhất. Trên đường bay nội địa, chi phí xăng dầu cao hơn chi phí còn lại. Đây là khó khăn đối với các doanh nghiệp hàng không.

Lãnh đạo hãng hàng không dẫn chứng, trong khi đường bay nội địa, Nhà nước đang thả nổi chi phí, giá nhiên liệu đầu vào, không theo phụ thu nhiên liệu và áp thuế nhập khẩu 7%, còn bay quốc tế thì không có áp trần, không phải trả thuế nhập khẩu.

Ngoài ra, ông Lương Hoài Nam cũng bày tỏ quan điểm về công cụ để bình ổn giá xăng dầu. Theo đó, ông Nam chia sẻ, công cụ hành chính là cuối cùng, công cụ thị trường là trước. Bao giờ hết công cụ thị trường rồi mà cần tiếp tục bình ổn giá thì áp dụng công cụ hành chính.

“Đối với công cụ thị trường về xăng dầu, chủ yếu là công cụ phái sinh thì ở Việt Nam, hệ thống quản lý, cách hiểu về phái sinh của xăng dầu hết sức bất cập. Chúng ta hiểu chưa đúng về phái sinh, hạch toán về phái sinh cũng chưa rõ, tạo ra nhiều rủi ro đối với các doanh nghiệp”, Tổng Giám đốc Bamboo Airways chia sẻ.

Về vấn đề, ngay từ đầu buổi tọa đàm, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường đánh giá, xăng dầu là một mặt hàng mang tính chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân và sản xuất. Hiện ở Việt Nam đang có 3 công cụ chủ yếu để điều hành và bình ổn giá xăng dầu: Thông qua giá cơ sở, 7 ngày điều chỉnh một lần; công cụ về thuế và quỹ bình ổn xăng dầu.

Theo ông Cường, việc điều hành như thế đã mang lại kết quả khá tích cực. Nhà nước có vai trò lớn trong việc điều hành giá xăng dầu, không để xảy ra cú sốc bất thường về giá.

Tuy nhiên, ông Cường cho rằng việc điều hành hiện vẫn mang tính chất mệnh lệnh hành chính. Trong trường hợp dùng công cụ áp đặt quá mức, doanh nghiệp không còn lợi ích nữa, đương nhiên họ sẽ tìm biện pháp để lảng tránh. Điển hình trong thời gian qua, có nơi thông báo hết xăng dầu, không bán. Còn đối với công cụ thuế hay quỹ bình ổn, thực chất chúng ta đang dùng chính nguồn lực ngân sách hoặc của người dân để tạo ra bình ổn giá chứ chưa sử dụng công cụ “sức mạnh của thị trường”, không tạo ra sự cạnh tranh về giá bán trên thị trường.

“Nếu chúng ta để thị trường quyết định, đương nhiên các doanh nghiệp cố gắng, nỗ lực làm sao tiết giảm chi phí đầu vào, thậm chí người ta có thể mua lúc rẻ và bán ra lúc đắt thì sẽ có giá hợp lý mà không chịu giá chung. Như thế sẽ khuyến khích các doanh nghiệp”, ông Cường nói.

LẬP SÀN GIAO DỊCH XĂNG DẦU LÀ CẦN THIẾT?

Tại buổi tọa đàm, vấn đề thành lập sàn giao dịch xăng dầu để giải quyết những bất cập của thị trường cũng được đưa ra thảo luận. Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, việc thành lập Sàn giao dịch xăng dầu là rất tốt và cần thiết vì Sàn giao dịch xăng dầu về mặt lý thuyết có nhiều lợi ích như: Tăng cường tính minh bạch, công khai về giá cả, giao dịch, giảm thiểu rủi ro; Tạo cơ hội đầu tư cho tất cả các các nhà đầu tư trong và ngoài nước đều có quyền tham gia; Thúc đẩy sự cạnh tranh đối với các sàn giao dịch… Đối với Việt Nam nếu có sự giao dịch xăng dầu trên Sàn giao dịch sẽ tạo ra thị trường xăng dầu hoạt động một cách công khai, minh bạch. Cùng với đó sẽ giảm độc quyền.

Tuy vậy, vị chuyên gia cho rằng thách thức đặt ra là chi phí đầu tư ban đầu rất lớn. Bên cạnh đó cần công tác quản lý, giám sát chặt chẽ và sẽ gặp rủi ro về thị trường, biến động giá cả do phụ thuộc vào thị trường thế giới.

Về vấn đề này, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo bày tỏ quan điểm, cơ chế điều hành xăng dầu hiện nay đều mang tính hành chính, đặc biệt là giá. "Lúc giá 15.000 đồng/lít cũng vận hành theo cơ chế như giá lên 33.000 đồng/lít.

Vô tình 20 năm qua, chúng ta đã đưa xăng dầu trở thành mặt hàng Nhà nước định giá chứ không phải bình ổn khi thị trường có biến động mạnh", ông nói và nhấn mạnh việc xác định giá trong giai đoạn này là một "nút thắt" lớn nhất. Ông Bảo chỉ ra vấn đề quan trọng là nếu thành lập sàn giao dịch xăng dầu như sàn giao dịch hàng hóa, các sản phẩm ở đó đều phải liên thông, chứ không thể xây dựng sàn và có chỉ số giá riêng của xăng dầu được.

Cùng quan điểm với Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu, Tổng Giám đốc Bamboo Airways cũng bày tỏ, hàng không mong muốn trong nghị định mới thay thế cho Nghị định 83 hiện nay về quản lý giá xăng dầu, những nội hàm về quản lý giá xăng dầu hàng không cần được đưa vào Nghị định mới để bảo đảm sự nhất quán đối với các loại xăng dầu trong đó có xăng dầu hàng không.

Về sàn giao dịch xăng dầu cần nhìn nhận theo 2 góc độ: Thứ nhất ai tham gia sàn đó, thứ 2 là sàn đó giao dịch những gì? Điểm chung của các sàn giao dịch hàng hóa hiện nay ở nước ta đều đưa lên những sản phẩm sản xuất trong nước và chiếm ưu thế trên thị trường nước ngoài. Cơ hội thành công ở những mặt hàng đó có thể nhìn thấy rất rõ. Còn đối với xăng dầu nhằm bình ổn thị trường chưa thật sự khả quan. Bởi vì trên thế giới phái sinh xăng dầu chủ yếu trên thị trường tài chính, không giao dịch trên thị trường hàng hóa vật chất. Trong khi, mới có 2 nhà sản xuất trong nước đang chiếm thế độc quyền.

Hiện nay, Bộ Công Thương vẫn đang phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng, trong đó có Bộ Tài chính xây dựng dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83 đã được ban hành trước đó nhằm bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, chính sách cho sự phát triển ổn định, hiệu quả của thị trường xăng dầu.