EU được gì và mất gì sau thỏa thuận thuế quan với Mỹ?

Thỏa thuận thương mại được Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen ký kết tại khu nghỉ dưỡng chơi golf của ông ở Scotland đã gây ra những phản ứng trái chiều ngay trong nội bộ khối EU.

Liên minh châu Âu đang phải đối mặt với mức thuế quan 15% của Hoa Kỳ đối với hầu hết các mặt hàng xuất khẩu của mình - và khối này đã phải thực hiện các cam kết tài chính có giá trị hàng trăm tỷ USD để nhập khẩu năng lượng từ Hoa Kỳ và đầu tư vào đó.

Tuy nhiên, từ ngành công nghiệp ô tô hùng mạnh của Đức đến các ngành hàng không và chất bán dẫn của châu Âu, vẫn có một số bên chiến thắng từ thỏa thuận phác thảo này - dù thỏa thuận vẫn chưa được hoàn thiện bằng văn bản.

NĂNG LƯỢNG

Theo một phần của thỏa thuận, ông Trump và bà von der Leyen đã nhất trí rằng EU sẽ mua 750 tỷ USD dầu mỏ và khí đốt tự nhiên hóa lỏng từ Hoa Kỳ - con số này cũng bao gồm các sản phẩm năng lượng khác như nhiên liệu hạt nhân. Điều này đồng nghĩa với việc EU sẽ mua 250 tỷ USD năng lượng mới mỗi năm, điều mà Chủ tịch Ủy ban cho biết cũng sẽ giúp chấm dứt sự phụ thuộc còn lại của EU vào hàng nhập khẩu từ Nga.

Mặc dù có thể hình dung được mức tăng trưởng xuất khẩu năng lượng sang châu Âu, nhưng đây sẽ là một biến động lớn trong thương mại năng lượng của chúng ta, và cách thức thực hiện điều này cũng chưa rõ ràng”, Michael Lynch, chủ tịch của Strategic Energy & Economic Research.

Về lý thuyết, thỏa thuận này là một thắng lợi lớn cho các công ty dầu khí Mỹ. Tuy nhiên, trên thực tế, các chuyên gia cho rằng nó không khả thi. Trước hết, để đạt được mục tiêu đó, EU sẽ phải tăng gấp ba lần lượng năng lượng nhập khẩu từ Mỹ, dựa trên số liệu của năm 2024, đồng thời yêu cầu các công ty Mỹ chuyển hướng toàn bộ dòng năng lượng của họ trên toàn thế giới sang EU - và thậm chí còn hơn thế nữa. Để so sánh, tổng doanh số bán năng lượng của Nga cho EU năm ngoái chỉ đạt 23 tỷ euro. Brussels cũng có rất ít công cụ để thực hiện điều đó: Hoạt động nhập khẩu hoàn toàn nằm trong tay các công ty tư nhân.

Ô TÔ

Thuế quan của Hoa Kỳ đối với ô tô và phụ tùng ô tô sẽ được giảm xuống mức cơ bản là 15% - mức phù hợp với thỏa thuận được các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản ký kết vào đầu tháng này. Đổi lại, EU đã đồng ý giảm thuế ô tô từ 10% xuống 0%, người phát ngôn thương mại Olof Gill cho biết. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở các chi tiết được công bố vẫn còn ít ỏi. Theo thỏa thuận Hoa Kỳ-Nhật Bản, quốc gia châu Á này sẽ đưa các phương tiện được phê duyệt theo tiêu chuẩn ô tô của Hoa Kỳ. Một quan chức cấp cao của Ủy ban châu Âu cho biết thỏa thuận của EU bao gồm "cam kết hợp tác... để xem các tiêu chuẩn đã được thống nhất ở đâu hoặc chúng ta cần hợp tác chặt chẽ hơn để thống nhất chúng trong tương lai".

Theo giới vận động hành lang ngành ô tô Đức, đây là một thỏa thuận tồi tệ và sẽ tiếp tục gây gánh nặng cho ngành. Ngành này đã cùng với ngành ô tô Mỹ lên án thuế quan đối với ô tô và phụ tùng sản xuất tại Mexico, vốn vẫn ở mức cao hơn 25%. Tuy nhiên, theo Ferdinand Dudenhöffer, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Ô tô của Đức, người chịu thiệt hại thực sự không phải là các nhà sản xuất ô tô, mà là người lao động của họ. Ông ước tính có tới 70.000 việc làm tại các công ty ô tô châu Âu và các nhà cung cấp của họ có thể bị mất khi các nhà sản xuất ô tô chuyển sản xuất sang Mỹ để né thuế quan 15%.

HÀNG KHÔNG

Thỏa thuận thuế quan 0 - 0 giữa EU và Hoa Kỳ đối với "tất cả máy bay và linh kiện", do bà von der Leyen công bố, cho phép cả các nhà sản xuất máy bay và hãng hàng không thở phào nhẹ nhõm. Chuỗi cung ứng toàn cầu đằng sau mỗi chiếc máy bay khiến lĩnh vực này dễ bị tổn thương bởi các rào cản thương mại hơn các lĩnh vực khác. Sau cuộc tranh chấp kéo dài 17 năm giữa Airbus và Boeing, kết thúc vào năm 2021, cả ngành công nghiệp châu Âu lẫn Mỹ đều không muốn tham gia vào một cuộc chiến thương mại mới liên quan đến hàng không.

Chúng tôi hoan nghênh Chính quyền Trump và các quan chức Ủy ban Châu Âu đã hợp tác để hỗ trợ chuỗi cung ứng hàng không dân dụng và thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của ngành hàng không vũ trụ,” James Viola, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành của GAMA phát biểu.

Mặc dù Boeing có thể được hưởng lợi từ thuế quan áp lên đối thủ Airbus trong ngắn hạn, các nhà phân tích lưu ý rằng nhà sản xuất máy bay Mỹ này sẽ chịu thiệt hại nặng nề hơn nếu EU trả đũa. Thay vào đó, một số hãng hàng không Mỹ đang khai thác đội bay Airbus, chẳng hạn như Delta Air Lines và Spirit Airlines, sẽ ngay lập tức cảm nhận được tác động của thuế quan đối với các nhà cung cấp châu Âu của họ. Trong số những bên chịu thiệt hại từ mức thuế quan 0 đổi 0 là các công ty cho thuê máy bay ở cả hai bờ Đại Tây Dương, những công ty mà nếu áp dụng thuế quan trả đũa, sẽ là công cụ được các hãng hàng không sử dụng để tránh các khoản phí phụ trội.

DƯỢC PHẨM

Ông Trump và bà von der Leyen đã mâu thuẫn với nhau khi công bố thỏa thuận, khi Tổng thống Hoa Kỳ nói rằng thỏa thuận thương mại không bao gồm dược phẩm - và Chủ tịch Ủy ban EU thì nói là có. Các quan chức Ủy ban châu Âu đã làm rõ sau đó rằng mức thuế suất hiện vẫn ở mức 0%. Tuy nhiên, Brussels dự kiến mức thuế suất cao nhất là 15% sẽ có hiệu lực sau khi cuộc điều tra theo Mục 232 của chính quyền Hoa Kỳ về lĩnh vực này - theo đó thuế quan có thể được áp dụng vì lý do an ninh quốc gia - hoàn tất. Có một số ngoại lệ đối với "một số loại thuốc generic" (là thuốc có cùng hoạt chất, hàm lượng, dạng bào chế, cách sử dụng và hiệu quả điều trị như thuốc biệt dược gốc, nhưng được sản xuất sau khi bằng sáng chế của thuốc gốc hết hiệu lực, thường có giá thành rẻ hơn), bà von der Leyen nói, mặc dù vẫn chưa rõ đó là những loại nào.

Các công ty thuốc generic - những công ty sản xuất loại thuốc rẻ nhất - cho biết họ phải chịu thiệt hại nhiều nhất do biên lợi nhuận thấp, ngay cả khi mức thuế quan cuối cùng thấp hơn đáng kể so với mức 200% mà ông Trump đã đe dọa vài tuần trước. Hiệp hội ngành Dược phẩm Châu Âu muốn làm rõ hơn về loại thuốc nào sẽ được áp dụng mức thuế suất bằng 0 và đang thúc đẩy EU và Hoa Kỳ "mở rộng danh sách thuốc miễn thuế càng rộng càng tốt". Công ty dược phẩm Merck cho biết họ hoan nghênh việc ít nhất một thỏa thuận đã được thực hiện, trong khi tại Ireland - nơi đặc biệt dễ bị tổn thương do ngành dược phẩm khổng lồ của mình - Hiệp hội doanh nghiệp Ibec nhấn mạnh rằng Châu Âu đã "đầu hàng" trong lĩnh vực này.

CÔNG NGHỆ

Thỏa thuận được công bố bao gồm thiết bị chip là một trong những lĩnh vực được hưởng mức thuế suất 0%, nghĩa là được miễn thuế suất cơ bản 15%. Bà Von der Leyen nhấn mạnh rằng EU đang và sẽ vẫn là một khách hàng lớn mua chip trí tuệ nhân tạo của Mỹ. "Chip AI của Mỹ sẽ giúp vận hành các nhà máy AI khổng lồ của chúng ta và giúp Mỹ duy trì lợi thế công nghệ của mình", bà nói.

Mức thuế suất 0 đổi 0 được nhiều người coi là một thắng lợi cho nhà sản xuất máy in chip Hà Lan ASML, một trong những công ty lớn nhất châu Âu xét theo vốn hóa thị trường. Các máy móc mà ASML vận chuyển có giá trị hàng trăm triệu euro mỗi chiếc. ASML đã không cam kết tăng trưởng trong năm nay vào giữa tháng 7 do bất ổn về thuế quan, nhưng cổ phiếu của công ty đã tăng 4% ngay sau khi thỏa thuận thuế quan Mỹ - EU được công bố. Tuy nhiên, cam kết mua chip AI của Mỹ của bà Von der Leyen lại là một trở ngại đối với những người ủng hộ một châu Âu có chủ quyền công nghệ hơn - bởi việc tiếp tục mua chúng sẽ kéo dài sự phụ thuộc của khối vào công nghệ Mỹ.

CÁC QUY ĐỊNH KỸ THUẬT SỐ

EU đã phản đối ý định của chính quyền ông Trump nhằm bẻ cong các quy tắc của EU - và hiện tại, nỗ lực này đã mang lại kết quả. "Hoàn toàn không có cam kết nào về quy định kỹ thuật số, cũng như về thuế kỹ thuật số", một quan chức cấp cao của EU cho biết, đồng thời nói thêm rằng việc Ủy ban bảo vệ quyền tự chủ của cơ quan quản lý khối này đã không nhận được đủ sự quan tâm.

Bộ quy tắc kỹ thuật số của EU - và đặc biệt là Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số và Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số - đã không bị ảnh hưởng. Điều này không phải do phía Mỹ không chịu nhiều áp lực, khi các công ty công nghệ lớn như Meta và Apple ngày càng lên tiếng về DMA. Họ đang tiếp tục gây áp lực - nhóm vận động hành lang công nghệ của Hiệp hội Công nghiệp Máy tính & Truyền thông vừa công bố một nghiên cứu ước tính chi phí và doanh thu bị mất do các quy tắc kỹ thuật số của EU gây ra là 97,6 tỷ USD mỗi năm, bao gồm khoảng 1 tỷ USD chỉ riêng chi phí tuân thủ DMA.

QUỐC PHÒNG

Ông Trump đã chào mời việc mua "một lượng lớn" thiết bị quân sự của Hoa Kỳ - nhưng các quan chức cấp cao của EU đã phản bác, nhấn mạnh rằng việc mua sắm vũ khí không được đàm phán như một phần của thỏa thuận. "Việc mua sắm vũ khí không phải là vấn đề của Ủy ban", một quan chức nói, đồng thời cho biết thêm rằng "nó không hề được tính toán theo bất kỳ cách nào vào các con số mà chúng tôi đã thảo luận". Tóm lại: Không có cam kết chính thức nào về việc mua vũ khí của Hoa Kỳ.

Ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ không chắc chắn sẽ thắng - nhưng vẫn có thể được hưởng lợi. Các quan chức EU thừa nhận rằng ngân sách quân sự ngày càng tăng của châu Âu có thể có lợi cho các công ty Mỹ. "Sau hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague, tất nhiên, chúng ta đều hiểu rằng các quốc gia thành viên của chúng ta, với sự ủng hộ rất tích cực của Ủy ban, đang tăng chi tiêu quốc phòng, và do đó, điều đó sẽ mang lại lợi ích trực tiếp hoặc gián tiếp cho Hoa Kỳ", một quan chức cho biết. Động thái này có thể khiến các công ty quốc phòng châu Âu lo ngại khi các quyết định mua sắm được đẩy nhanh.

THÉP

Rõ ràng, việc quay lại với hạn ngạch nghe khá giống với hạn ngạch dưới thời chính quyền cựu tổng thống Biden. Trên mức đó, mức thuế 50% (rất có thể) sẽ vẫn được áp dụng. Một quan chức EU cho biết rằng mức hạn ngạch vẫn chưa được đàm phán. Việc này sẽ cần nhiều thời gian hơn so với thời hạn trước ngày 1/8. Hơn nữa, Hoa Kỳ phần nào thừa nhận rằng EU không phải là vấn đề khi nói đến tình trạng sản xuất thép và nhôm dư thừa trên toàn cầu. Brussels và Washington sẽ thảo luận về một "hàng rào" để cô lập mình khỏi loại thép được sản xuất không công bằng từ Trung Quốc, Indonesia, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ và nhiều nước khác.

Nếu ngành công nghiệp thép châu Âu có thể - ít nhất ở một mức độ nào đó - tiếp tục xuất khẩu các sản phẩm chuyên biệt sang Mỹ, họ sẽ thích điều đó hơn là mức thuế chung 50%. Tuy nhiên, người thua cuộc thực sự ở đây có thể là Trung Quốc. Nếu Mỹ và EU thực sự xây dựng được một bức tường thép bao quanh thị trường của họ - điều này sẽ là một thách thức lớn nếu xét đến việc Mỹ không có giao dịch khí thải - thì chiến lược của Trung Quốc thực sự có thể gặp phải một số đối trọng đáng kể.

THỰC PHẨM VÀ ĐỒ UỐNG

Bà von der Leyen nói với các phóng viên rằng một số sản phẩm nông nghiệp có thể được hưởng mức thuế quan từ 0% với Hoa Kỳ, nhưng Chủ tịch Ủy ban không nêu rõ đó là những mặt hàng nào. Thông tin mới nhất từ một quan chức cấp cao của Ủy ban cho biết EU sẽ giảm thuế đối với những mặt hàng nông sản mà họ coi là "không nhạy cảm" từ Hoa Kỳ, trong khi các mặt hàng nông sản nhập khẩu "nhạy cảm" sẽ tiếp tục chịu mức thuế hiện hành.

Vẫn còn quá sớm để nói ai thắng ai thua trong lĩnh vực này. Có dấu hiệu cho thấy các loại hạt, thức ăn cho thú cưng và bò rừng bison của Mỹ có thể dễ dàng thâm nhập vào thị trường EU hơn với tư cách là hàng nông sản “không nhạy cảm”, trong khi thịt bò Mỹ – được coi là “nhạy cảm” – sẽ tiếp tục phải chịu thuế quan. Tuy nhiên, các nhà đàm phán vẫn đang đàm phán về mức thuế quan 0 đổi 0 và xác định vị trí của các mặt hàng nông sản thực phẩm chủ chốt, bao gồm rượu mạnh và rượu vang, trong thỏa thuận chung đã được các nhà lãnh đạo nhất trí.

CÁC THỎA THUẬN ĐẦU TƯ

Cam kết của các công ty EU về việc đầu tư thêm 600 tỷ USD vào Hoa Kỳ. Khác xa với một nhượng bộ lớn đối với ông Trump, lời cam kết này dường như chỉ mang tính chất cho có. "Phần lớn chỉ mang tính hình thức", Nils Redeker từ viện nghiên cứu Jacques Delors Centre nhận định. Trên thực tế, Brussels sẽ không có đủ thẩm quyền để thực hiện lời hứa này, vì các khoản đầu tư sẽ chỉ đến từ khu vực tư nhân, hai quan chức cấp cao của Ủy ban cho biết. Một người nói rằng con số này "dựa trên các cuộc thảo luận chi tiết với các hiệp hội doanh nghiệp và công ty khác nhau để xem xét ý định đầu tư của họ".

Các khoản đầu tư bổ sung từ châu Âu có thể sẽ thúc đẩy nền kinh tế Mỹ. Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để khẳng định liệu khoản tài trợ bổ sung này có gây tổn hại đến các khoản đầu tư trong nội bộ châu Âu hay không, điều này sẽ làm giảm tăng trưởng của EU.