Mark Randall là phó chủ tịch cấp cao tại Motorola khi công ty này thuộc sở hữu của Google và đang tìm cách xây dựng nhà máy sản xuất điện thoại thông minh tại Hoa Kỳ. Ý tưởng này không phải là không thể, ông nói, nhưng "Tôi chỉ biết rằng nó sẽ vô cùng khó khăn".
Ông cho biết chi phí lao động cần thiết để biến đổi nguyên liệu thô thành hàng hóa thành phẩm tại Hoa Kỳ "cao hơn đáng kể" so với những nơi khác. Ví dụ, Hoa Kỳ đang thiếu hụt kỹ sư gia công cơ khí. Đối với một sự dịch chuyển lớn về sản xuất điện tử sang Hoa Kỳ, "chúng ta đang nói đến việc cần hàng chục nghìn người trong số họ".
Randall nói thêm rằng thuế quan đang tạo ra một "cơn ác mộng" khi lập mô hình chi phí cho một nhà máy mới. "Đây là lý do tại sao hầu hết các công ty không phản ứng theo bản năng, tức thời trước những thay đổi mà chúng ta đang thấy hiện nay. Bạn phải có chiến lược siêu việt và biết mình sẽ đi đâu về lâu dài".
Các sản phẩm của Apple sẽ quá đắt nếu chuyển sản xuất về Mỹ
Khi xem xét sâu hơn chuỗi cung ứng của ba bộ phận trong các mẫu iPhone mới nhất, chúng ta có thể thấy được sự phức tạp của việc chuyển hoạt động sản xuất sang Hoa Kỳ, trong một ngành công nghiệp đòi hỏi nhiều năm để thực hiện ngay cả những thay đổi nhỏ.
Bộ phận duy nhất trong màn hình cảm ứng hiện được sản xuất tại Mỹ là lớp vỏ, do Corning, nhà sản xuất kính lâu năm của Apple tại Kentucky sản xuất, mặc dù công ty này cũng có các cơ sở tại Trung Quốc và Ấn Độ.
Nhưng màn hình OLED giúp tiết kiệm pin và lớp cảm ứng đa điểm tích hợp cho phép tương tác trên màn hình chủ yếu được sản xuất bởi Samsung tại Hàn Quốc.
Các bộ phận điện tử cốt lõi giúp màn hình hoạt động được kết hợp với bộ phận hiển thị tại các cơ sở sản xuất ở Trung Quốc trước khi linh kiện này được vận chuyển đến nhà máy Foxconn để kết hợp với phần còn lại của iPhone.
Việc chế tạo khung kim loại là một thách thức để loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng của Apple. Đối với hầu hết các mẫu, vỏ máy được cắt và định hình từ một khối nhôm bằng máy điều khiển số máy tính (CNC) có độ chính xác cao .
Wayne Lam, một nhà phân tích tại TechInsights, cho biết quy trình này dựa trên một "đội quân" các máy móc này, mà các nhà cung cấp của Apple tại Trung Quốc đã dành nhiều năm để tích lũy và hiện không thể tái sản xuất ở nơi khác. "Nếu Apple không sản xuất iPhone tại Trung Quốc, sẽ không có đủ máy CNC mà họ có thể mua để đáp ứng quy mô của hệ sinh thái Trung Quốc", ông nói.
Lam nói thêm: “Đây là một kỹ năng chuyên biệt gần như không thể sao chép được bên ngoài Trung Quốc”.
Ngay cả thành phần đơn giản nhất của iPhone - ốc vít siêu nhỏ - cũng phức tạp. Chúng được làm từ các vật liệu khác nhau tùy thuộc vào chức năng của chúng và có một số đầu: philips, flat, tri-tip và pentalobe, cùng nhiều loại khác.
Nhưng chính quá trình vặn vít mới là thứ thách thức mà công ty sẽ phải đối mặt nếu việc sản xuất iPhone được chuyển đến Hoa Kỳ. Thiết kế của Apple, khác với nhiều thương hiệu điện thoại thông minh khác, không sử dụng keo để gắn khung, và các nhà phân tích cho rằng hiện tại Foxconn sử dụng nhân công thủ công để vặn vít để tiết kiệm chi phí hơn là đầu tư vào các giải pháp robot.
Với lực lượng lao động Hoa Kỳ có thể không muốn làm những công việc lặp đi lặp lại như vậy với mức lương đủ để duy trì biên lợi nhuận của Apple, quy trình sản xuất của Hoa Kỳ sẽ đòi hỏi phải tự động hóa - công nghệ vẫn chưa được phát triển.
“Chúng ta phải tưởng tượng cơ sở đó [ở Hoa Kỳ] sẽ trông như thế nào,” Tsay nói. “Nó sẽ không phải là một cơ sở 300.000 người với ký túc xá và phòng tập thể dục như ở Trung Quốc. Nó sẽ không phải là thị trấn nhà máy thành phố nhỏ, vì lượng lao động của con người so với tự động hóa mà bạn sử dụng trong một cơ sở là một hàm số của chi phí tương đối của hai yếu tố đó.”
Sự phụ thuộc của ngành công nghệ vào các nguyên tố đất hiếm là một sự phức tạp hơn nữa đối với Apple. Ví dụ, Lanthanum là một kim loại đất hiếm được sử dụng trong pin của iPhone để kéo dài tuổi thọ, cũng như trong màn hình để tăng cường màu sắc. Dysprosi cũng được sử dụng trong màn hình màu của iPhone cũng như chức năng rung của nó.
Phần lớn các vật liệu như vậy, thiết yếu cho chip và pin, được khai thác và chế biến bởi Trung Quốc. Theo báo cáo của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Hoa Kỳ phụ thuộc vào Trung Quốc đối với 70% hợp chất đất hiếm và kim loại mà nước này nhập khẩu. Các công ty, bao gồm cả Apple, đều lấy nguồn trực tiếp từ đó.
Điều này mang lại cho Trung Quốc đòn bẩy khi nước này đã áp dụng lệnh hạn chế xuất khẩu một loạt đất hiếm để đáp trả lệnh áp thuế của Tổng thống Trump.
Các lựa chọn thay thế của Trung Quốc
Dưới sự lãnh đạo của Tim Cook, Apple đã xây dựng khả năng phục hồi chuỗi cung ứng của mình bằng cách tìm kiếm các nguồn và tuyến đường thay thế cho các thành phần chính. Khi công ty cố gắng điều hướng cuộc chiến tranh thương mại leo thang của chính quyền Hoa Kỳ với Bắc Kinh, các nhà phân tích cho biết Apple có khả năng sẽ tiếp tục chuyển hoạt động sản xuất khỏi Trung Quốc sang các quốc gia như Ấn Độ, Việt Nam và Brazil.
Apple có mối quan hệ ngày càng sâu sắc với Ấn Độ và có kế hoạch chuyển hoạt động lắp ráp tất cả iPhone bán tại Hoa Kỳ sang quốc gia này ngay trong năm tới, điều này có nghĩa là sẽ tăng gấp đôi sản lượng điện thoại thông minh tại quốc gia này.
Neil Shah, nhà phân tích và đồng sáng lập Counterpoint Research tại Mumbai, cho biết: "Nếu bạn nhìn vào chiến lược sản xuất iPhone của Apple, phần lớn là các quốc gia nơi họ được hưởng lợi về sản xuất: lợi thế về mặt địa lý, ưu đãi và chi phí của chính phủ, và nơi có nhu cầu trong nước tốt" .
Ông cho biết Ấn Độ không chỉ cung cấp hỗ trợ của chính phủ và chi phí thấp hơn Trung Quốc mà còn có các kỹ sư phần mềm nói tiếng Anh và một nhóm người tiêu dùng lớn. "Ấn Độ là thị trường điện thoại thông minh lớn thứ hai trên thế giới và có khả năng trở thành thị trường lớn nhất".
Shah ước tính khoảng 16% iPhone được sản xuất trên toàn cầu cho Apple năm ngoái được lắp ráp tại Ấn Độ và tỷ lệ này sẽ đạt 20% trong năm nay. "Mọi ngôi sao đều liên kết với nhau để Ấn Độ trở thành điểm đến thay thế cho Trung Quốc", Shah nói thêm.
Khi Ấn Độ bắt đầu sản xuất iPhone vào năm 2017, các bộ dụng cụ chưa hoàn thiện đã được gửi đến nước này để lắp ráp - "giống như đồ nội thất IKEA", Shah nói.
Chính phủ Modi đã cố gắng sử dụng thuế nhập khẩu đối với các bộ phận như bảng mạch để khuyến khích các công ty lắp ráp nhiều điện thoại hơn tại địa phương, nhưng phần lớn các linh kiện vẫn phải nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan hoặc những nơi khác.
Làm phức tạp thêm quá trình chuyển dịch chuỗi cung ứng hoàn chỉnh sang Ấn Độ là những nhạy cảm chính trị ở Trung Quốc về việc chứng kiến công việc này chuyển đến các nhà máy ở đó. Các kỹ sư và kỹ thuật viên Trung Quốc lắp đặt hoặc bảo dưỡng máy móc cho các nhà sản xuất như Foxconn trong một số trường hợp đã phải đối mặt với sự chậm trễ về thị thực. Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ vẫn căng thẳng, có nghĩa là công ty sẽ phải điều hướng các nỗ lực tiềm tàng của Trung Quốc nhằm làm chậm quá trình di chuyển các nhà cung cấp linh kiện và thiết bị chuyên dụng.
Brazil - nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc về chi phí, Shah nói - có thể là một lựa chọn thậm chí còn thuận lợi hơn cho Apple nếu Hoa Kỳ thực hiện lời đe dọa áp thêm 26% thuế quan đối với Ấn Độ. Với thị trường trong nước lớn hơn Việt Nam, Apple có thể dễ dàng vận chuyển từ Brazil đến phần còn lại của Châu Mỹ Latinh, Canada và Tây Âu, cùng với Hoa Kỳ.
Một tương lai không chắc chắn
Chính xác thì mức thuế quan sẽ ảnh hưởng đến iPhone cùng với các điện thoại thông minh và thiết bị điện tử khác do Trung Quốc sản xuất vẫn chưa rõ ràng. Sau khi loại trừ điện thoại, thiết bị sản xuất chip và một số máy tính khỏi cái gọi là mức thuế quan có đi có lại của mình, Tổng thống Trump đã đưa ra một cuộc đánh giá an ninh quốc gia để đánh giá cách áp dụng thuế quan đối với chất bán dẫn và thiết bị điện tử. Ông nói rằng không ai "thoát".
Có những kỹ năng liên quan đến sản xuất đã rời khỏi Hoa Kỳ", Tim Cook cho biết trong một cuộc phỏng vấn năm 2012 với NBC. Không chỉ là lao động giá rẻ vặn vít, dán keo và thử nghiệm các bộ phận khi chúng chạy trên băng chuyền. "Thật đáng buồn. Làm sao chúng ta có thể lấy lại được điều đó?" Người dẫn chương trình của NBC Brian Williams hỏi. Cook cho biết sẽ cần "một nỗ lực chung để lấy lại chúng". Nhưng khi Tổng thống Obama hỏi Jobs câu hỏi đó trong một bữa tối với những người nổi tiếng ở Thung lũng Silicon một năm trước đó vào năm 2011, tờ New York Times đưa tin rằng nhà đồng sáng lập Apple đã ít lạc quan hơn và thẳng thắn hơn. "Những công việc đó sẽ không quay trở lại", Jobs nói.
Tác động của việc trả đũa lẫn nhau đối với người tiêu dùng cũng không chắc chắn. TechInsights dự đoán giá của iPhone 17 sẽ tăng 10-30% vào nửa cuối năm 2025. Tuy nhiên, Morgan Stanley cho rằng Apple sẽ có thể ngăn chặn tình trạng tăng giá trong trung hạn bằng cách kết hợp nhiều biện pháp, bao gồm tăng cường lắp ráp tại Ấn Độ, chia sẻ gánh nặng chi phí tăng với các nhà cung cấp và ngừng sản xuất các mẫu máy có dung lượng lưu trữ thấp hơn.
Những gián đoạn tiềm ẩn khác đang rình rập. Để đáp lại các báo cáo rằng chính quyền Trump có kế hoạch sử dụng các cuộc đàm phán thương mại với nhiều quốc gia để cô lập Trung Quốc, Bắc Kinh đã cảnh báo rằng họ sẽ trả đũa bất kỳ quốc gia nào đàm phán các thỏa thuận gây tổn hại đến lợi ích của mình. Bất kỳ hạn chế rộng rãi nào đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc qua biên giới sẽ lan tỏa khắp chuỗi cung ứng của Apple.
“Đây là thời điểm then chốt đối với Apple vì sự phụ thuộc của họ vào Trung Quốc và bản chất kép của sự phụ thuộc đó - vừa là nhà cung cấp vừa là thị trường tiêu dùng đang phát triển,” Tsay nói. “Và liệu Trung Quốc có dễ dàng để Apple ra đi như vậy không? Bởi vì Trung Quốc cũng cần Apple.”
