Trong những năm qua, ứng dụng Trung Quốc TikTok đã là tâm điểm của các nhà lập pháp Mỹ trước lo ngại rằng TikTok, thuộc sở hữu của Bytedance, có thể được sử dụng để giám sát thông tin người dùng.
Mọi sự tranh cãi liên quan đến vấn đề này chủ yếu bắt nguồn từ luật an ninh quốc gia của Trung Quốc, cho phép chính phủ truy cập vào các thông tin kinh doanh trên diện rộng nếu cho rằng có liên quan đến an ninh quốc gia. Do đó, các quan chức tình báo và nhà lập pháp Mỹ quan ngại rằng chính phủ Trung Quốc có thể truy cập vào bất kỳ thông tin nào mà các ứng dụng có trụ sở tại Trung Quốc thu thập từ người dùng Mỹ, từ địa chỉ email cho đến sở thích người dùng và giấy phép lái xe.
Tuy nhiên, điều này không ảnh hưởng quá nhiều đến tâm lý người tiêu dùng, vì nhiều ứng dụng có nguồn gốc từ Trung Quốc vẫn đang vô cùng phổ biến ở Mỹ.
Ví dụ, ứng dụng mua sắm Temu, thuộc sở hữu của PDD Holdings có trụ sở tại Trung Quốc, đứng ở vị trí thứ hai trên Apple App Store trong số các ứng dụng miễn phí tính đến cuối tháng 5. Temu cũng đứng ở vị trí thứ 12 trong số các nhà bán lẻ trực tuyến trong mùa lễ năm 2022 về số lượng khách truy cập duy nhất vào trang web, vượt qua các trung tâm bán lẻ như Kohl's, Wayfair và Nordstrom.
Trong khi đó, các ứng dụng CapCut và TikTok thuộc sở hữu của ByteDance đứng ở vị trí thứ tư và thứ năm trên bảng xếp hạng của App Store. Thương hiệu thời trang nhanh Shein thuộc sở hữu Trung Quốc đứng ở vị trí thứ 14.
Trong khoảng thời gian từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, sau cuộc điều trần CEO của TikTok trước Quốc hội, ứng dụng Lemon8 của ByteDance đã có gần 1 triệu lượt tải về ở Mỹ. Đây là một ứng dụng có những đặc điểm tương tự Pinterest và Instagram của Meta.
Tương tự như TikTok, những ứng dụng như Lemon8, Temu, Shein…, ngoài thu thập thông tin người dung còn có thể phân tích xu hướng quan tâm của họ và sử dụng thuật toán để mục tiêu người tiêu dùng với các sản phẩm hoặc thông tin có thể giữ cho họ tiếp tục sử dụng dịch vụ.
Tuy nhiên, các chuyên gia về Trung Quốc và mạng xã hội cho biết có những khác biệt quan trọng giữa các ứng dụng này và TikTok, có thể giải thích vì sao chúng nhận ít sự chú ý hơn. Một trong những đặc điểm quan trọng nhất là quy mô của sự hiện diện của chúng tại Mỹ.
150 triệu dân Mỹ dùng TikTok
Mặc dù các ứng dụng Trung Quốc khác đang ngày càng phát triển, nhưng số người dùng Mỹ sử dụng TikTok vẫn là con số khổng lồ, 150 triệu người.
Ví dụ, trong khi TikTok đã có 415 triệu lượt tải về tại Mỹ kể từ khi ra mắt, thì CapCut mới chỉ có 99 triệu lượt, Temu 67 triệu và Lemon8 1,2 triệu.
Hiện duy nhất chỉ có Shein vượt qua TikTok về số lượt tải về trong nhóm các ứng dụng này, bởi nó đã được ra mắt tại Mỹ từ trước đó rất lâu. Ứng dụng của Shein ghi nhận 855 triệu lượt tải về tại Mỹ kể từ 2014 và có khoảng 22 triệu người dùng hàng tháng.
"Lúc này, một ứng dụng với 100 nghìn hay thậm chí 1 triệu người dùng tại Mỹ cũng không thể đặt ra mối đe dọa an ninh mạng như ứng dụng với 100 triệu người dùng", bà Lindsay Gorman, cựu nghiên cứu viên về công nghệ mới tại Liên minh Bảo vệ Dân chủ của Quỹ Marshall Đức nói.
Bà Lindsay Gorman nói rằng khi Mỹ xem xét mối đe dọa từ TikTok, nước này cũng cần phải đánh giá mức độ nguy cơ tương đối của các ứng dụng khác từ Trung Quốc.
Các ứng dụng như CapCut của ByteDance có thể mang lại mức độ nguy cơ thấp hơn, cả vì quy mô nhỏ hơn của nó và vì nó được thiết kế để chỉnh sửa video, chứ không phải phân phối chúng.
"Chúng ta đang ở giai đoạn đầu của việc nhận ra rằng thực sự cần một phân loại và phân hạng tổng quát hơn", bà Lindsay Gorman nhấn mạnh, đồng thời nhận định thêm rằng thay vì chơi trò "whack-a-mole" với các công nghệ Trung Quốc đe dọa an ninh quốc gia Mỹ thì nước này nên phát triển một khung công việc có hệ thống hơn.
"Trong số các ứng dụng được tải về nhiều nhất, liên tục có sự góp mặt của các ứng dụng Trung Quốc như Temu và CapCut. Và tất nhiên cần kể đến sự phát triển nhanh chóng của những ứng dụng non trẻ như Lemon8, cho thấy nhu cầu sử dụng các ứng dụng Trung Quốc tại Mỹ vẫn đang tăng lên", nhà phân tích chính về mạng xã hội tại Insider Intelligence, Jasmine Enberg, lưu ý.
Đối với các ứng dụng thương mại điện tử, nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch có thể không cao như trên một dịch vụ truyền thông xã hội. Một nền tảng thương mại điện tử như Temu hoặc Shein ít có khả năng lan truyền thông tin hơn là một ứng dụng video như TikTok.
Tuy vậy, Mỹ vẫn có nhiều lý do để lo ngại. Một báo cáo gần đây của CNN cho thấy công ty mẹ của ứng dụng mua sắm Temu, PDD Holdings, có chứa phần mềm độc hại. Công ty mẹ của cả hai ứng dụng này không đáp lại yêu cầu bình luận.
"Chúng tôi không quan tâm đến thời điểm cụ thể, nhưng chúng tôi muốn đảm bảo rằng trong khi mọi người đang nói về TikTok, có một ứng dụng nguy hiểm khác là Shein, cũng thu thập dữ liệu và có thể thực hiện những hành vi tệ hơn nhiều”, ông Chapin Fay, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Actum cảnh báo.
Thúc đẩy một sân chơi cân bằng
Đối mặt với những lo ngại về an ninh quốc gia với TikTok, các nhà lập pháp đã xem xét một số đề xuất có thể dẫn đến việc cấm hoàn toàn ứng dụng. Nhưng các nhà phê bình cho rằng một số giải pháp đề xuất có thể tạo ra sự trượt dốc khôn lường. Trong khi một bộ phận khác tin rằng giải pháp hiệu quả dài hạn nhất để kiềm chế việc sử dụng các ứng dụng Trung Quốc là tạo ra một môi trường giúp các sự lựa chọn khác có thể phát triển mạnh mẽ.
Vừa qua, tiểu bang Montana của Mỹ đã chính thức thông qua dự luật cấm TikTok từ năm sau. Điều này đã nhận được ý kiến trái chiều. Một trong những nhà phê phán của phạm vi hiện tại của dự luật này là Andy Yen, CEO của Proton, công ty cung cấp dịch vụ email được mã hóa và VPN. Trong khi Andy Yen tin rằng TikTok nên bị cấm ở Mỹ bởi anh ta lo ngại rằng Đạo luật Restrict hiện tại quá rộng để có thể thực hiện một cách hiệu quả mà không gây ra hậu quả.
"Việc này thực sự là một vấn đề quan trọng về an ninh quốc gia", Andy Yen nói. "Vì vậy, tôi nghĩ rằng đây là điều mà các cơ quan quản lý cần giải quyết và đó là lý do tại sao Quốc hội đang cố gắng làm điều gì đó. Nhưng tôi nghĩ chúng ta cần làm điều đó một cách mà không làm suy yếu các giá trị tự do và dân chủ. Đó là những gì làm nên sự khác biệt giữa Mỹ và Trung Quốc".
Tuy nhiên, việc cấm TikTok sẽ có những tác động khác ở Mỹ, như làm tăng thị phần cho các công ty công nghệ hiện có như Facebook và Instagram của Meta.
Andy Yen cho biết giải pháp để tạo ra thị trường số cạnh tranh hơn ở Mỹ không phải là cho phép các công ty Trung Quốc rủi ro hoạt động tự do, mà là mang đến một sân chơi công bằng có thể cho phép các công ty Mỹ hoặc các công ty châu Âu cạnh tranh công bằng tại đây.
Đó là mục tiêu được chia sẻ bởi Jonathan Ward, một chuyên gia về Trung Quốc thành lập công ty tư vấn Atlas Organization.
"Cách tốt nhất mà chúng ta có thể làm điều này là tạo ra những sự lựa chọn khác. Bởi vì ngay cả khi những công ty này không thể tồn tại trong thị trường và từ chối cho phép chúng truy cập vào Mỹ, như đã làm với Huawei, chúng vẫn có thể phát triển ở các khía cạnh khác", ông nói và nhấn mạnh đến công ty viễn thông Trung Quốc đã bị đưa vào danh sách của Mỹ vì lý do an ninh quốc gia.
"Chúng ta cũng sẽ phải tạo ra những sự lựa chọn thay thế của Mỹ và thế giới tự do cho những công ty này. Bởi vì chúng ta không thể để cho họ kiểm soát những ngành công nghiệp quan trọng hoặc tạo ra những ứng dụng trở thành một phần không thể thiếu của cơ cấu xã hội của chúng ta", chuyên gia Jonathan Ward phân tích. "Và điều đó sẽ đòi hỏi một nỗ lực vượt ra ngoài Quốc hội và lan tỏa vào toàn bộ hệ thống của các nền dân chủ trên toàn thế giới”.
Nhìn chung, dự luật hạn chế TikTok đã gây ra nhiều tranh cãi và lo ngại về hậu quả không mong muốn. Trong khi mục tiêu bảo vệ an ninh quốc gia là đáng quan tâm, việc áp đặt cấm hoàn toàn có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và sự cạnh tranh. Thay vì tập trung vào cấm một ứng dụng cụ thể, có thể cần tìm kiếm các giải pháp dựa trên quy tắc, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các công ty công nghệ đối thủ trong nước và quốc tế.
