Tự khám vú (Breast Self-Exam – BSE) là cách kiểm tra mô vú ngay tại nhà nhằm phát hiện sớm những thay đổi bất thường hoặc dấu hiệu nghi ngờ chẳng hạn như u cục.
Việc thực hiện định kỳ không chỉ giúp hiểu rõ hơn về tình trạng bình thường của cơ thể mà còn tạo cơ hội nhận diện sớm các bất thường để kịp thời tham khảo ý kiến chuyên gia y tế khi cần.
VÌ SAO PHẢI TỰ KHÁM?
Tự khám vú là một thói quen quan trọng giúp nhiều người chủ động theo dõi sức khỏe tuyến vú của mình một cách đều đặn và hiệu quả. Việc tự kiểm tra tại nhà giúp nhận biết sớm những dấu hiệu có thể liên quan đến ung thư vú như u cục, vùng đau bất thường, các nốt cứng hay cảm giác khác lạ trong mô vú.
Bên cạnh đó, quá trình tự khám còn giúp làm quen với cấu trúc, hình dạng và cảm giác bình thường của vú, dễ dàng phát hiện các thay đổi dù là nhỏ nhất theo thời gian.
Không chỉ đơn thuần là bước kiểm tra mang tính phòng ngừa, tự khám vú còn mang lại lợi ích thiết thực trong việc hiểu rõ cơ thể của chính mình. Việc nhận diện sớm những thay đổi dù chưa rõ nguyên nhân có thể là cơ sở quan trọng để trao đổi với bác sĩ và thực hiện các bước thăm khám chuyên sâu nếu cần thiết. Trong bối cảnh bệnh ung thư vú ngày càng trẻ hóa và diễn biến âm thầm thì sự chủ động trong theo dõi cơ thể hàng tháng là điều nên được khuyến khích.
Tuy nhiên, để việc tự khám đạt hiệu quả cao, thời điểm thực hiện cũng cần được lưu ý. Mô vú thường thay đổi theo chu kỳ nội tiết, đặc biệt là trong thời gian trước kỳ kinh nguyệt khi vú có thể trở nên mềm, căng hoặc xuất hiện cảm giác u cục nhiều hơn. Do đó, thời điểm lý tưởng để tự khám vú là vào khoảng ngày thứ 3 đến thứ 5 sau khi kỳ kinh bắt đầu, khi hormone ổn định và mô vú ít bị ảnh hưởng nhất.
Với những người có chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc đã bước vào giai đoạn mãn kinh, nên lựa chọn một ngày cố định mỗi tháng để duy trì việc tự khám, tạo thành thói quen dễ nhớ và đều đặn. Tự khám vú không thay thế các phương pháp tầm soát y tế như chụp nhũ ảnh, nhưng đó là bước đầu đơn giản, hiệu quả và dễ thực hiện để chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân.
TỰ KHÁM ĐÚNG CÁCH
Việc tự khám vú tại nhà chỉ mất khoảng 15 phút nhưng lại mang đến nhiều lợi ích trong việc theo dõi sức khỏe tuyến vú một cách chủ động. Để thực hiện đúng, có thể làm theo các bước dưới đây.
Bắt đầu bằng tư thế nằm ngửa, đặt tay phải ra sau đầu để vùng ngực mở rộng, dễ kiểm tra hơn. Dùng ba ngón tay giữa của tay trái, nhẹ nhàng ấn và di chuyển quanh toàn bộ vú phải. Ban đầu ấn nhẹ, sau đó tăng dần áp lực ở mức vừa và mạnh để có thể cảm nhận được các lớp mô từ nông đến sâu.
Sau khi kiểm tra toàn bộ vùng ngực, tiếp tục giữ tay phải giơ lên cao, dùng tay trái ấn sâu vào vùng nách để kiểm tra xem có nổi hạch hay khối u bất thường không. Tiếp theo, bóp nhẹ đầu vú để kiểm tra xem có bất kỳ dịch tiết nào xuất hiện hay không. Lặp lại toàn bộ quy trình trên với bên ngực còn lại.
Sau khi hoàn tất bước kiểm tra bằng tay, nên đứng trước gương để quan sát kỹ cả hai bên ngực. Đầu tiên, thả lỏng hai tay xuôi theo thân người và nhìn xem có dấu hiệu sưng, lõm, nhăn nheo hay thay đổi màu sắc bất thường nào không. Sau đó, giơ hai tay lên cao và quan sát ngực từ nhiều góc độ khác nhau để nhận diện các thay đổi có thể bị bỏ sót khi nhìn thẳng.
Trong quá trình tự khám, cần chú ý cả cảm giác khi sờ và hình ảnh quan sát được để phát hiện sớm các dấu hiệu có thể cảnh báo vấn đề. Một số biểu hiện bất thường cần lưu ý bao gồm vùng da dày lên hoặc cứng bất thường, thay đổi về kích thước, hình dạng hoặc kết cấu da vú, xuất hiện các vùng lõm, nếp nhăn hoặc chỗ da bị rút lại, dịch tiết bất thường từ đầu vú (có thể là trong, có màu, mủ hoặc máu), sự xuất hiện của các u cục, nốt cứng, vùng sưng, hoặc cảm giác đau không rõ nguyên nhân.
Tuy nhiên, cũng cần nhớ rằng không phải mọi thay đổi ở vú đều là dấu hiệu của ung thư. Những yếu tố như nội tiết tố thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt, mang thai, mãn kinh, sử dụng thuốc tránh thai hay quá trình lão hóa đều có thể làm cho mô vú có sự biến đổi về cảm giác hoặc hình dạng.
Do đó, nếu trong quá trình theo dõi cơ thể, nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào như xuất hiện khối u, nốt cứng hoặc vùng sưng bất thường ở ngực, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.
Đặc biệt, nếu có dịch tiết từ đầu vú, nhất là dịch có màu bất thường lẫn máu hoặc mủ thì càng cần được kiểm tra chuyên sâu. Tình trạng xuất hiện u cục gần xương đòn hoặc trong vùng nách cũng là dấu hiệu không nên bỏ qua vì đây có thể là biểu hiện liên quan đến hệ bạch huyết hoặc các hạch bất thường.
Ngoài ra, cảm giác đau hoặc nhức vú kéo dài, không liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt cũng có thể phản ánh những vấn đề tiềm ẩn bên trong. Tình trạng da vùng ngực trở nên đỏ, sưng hoặc nóng một cách bất thường cũng là lý do nên đi khám sớm để xác định nguyên nhân. Dù không phải mọi thay đổi đều là dấu hiệu của ung thư nhưng việc phát hiện sớm và được bác sĩ tư vấn luôn là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe.