Với nhiều người, cà phê là nghi thức không thể thiếu vào mỗi buổi sáng, một khởi đầu quen thuộc cho ngày mới. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng thời điểm thưởng thức cà phê có thể ảnh hưởng rất lớn đến mức độ tỉnh táo, khả năng tập trung và thậm chí là cả chất lượng giấc ngủ vào cuối ngày.
Thời điểm cà phê thực sự phát huy tác dụng không hoàn toàn giống nhau ở mỗi người, bởi nó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nhịp sinh học tự nhiên, mức năng lượng cá nhân và khả năng dung nạp caffeine. Các chuyên gia đồng thuận rằng có 2 khoảng thời gian chính trong ngày khi cà phê thường mang lại hiệu quả cao nhất.
Thời điểm đầu tiên là vào buổi sáng muộn, khoảng từ 9 giờ 30 phút đến 11 giờ 30 phút sáng. Nhiều người có thói quen uống cà phê ngay sau khi thức dậy nhưng điều này có thể không phải là lựa chọn tối ưu.
Vào thời điểm vừa tỉnh giấc, cơ thể tự động sản sinh ra một loại hormone có tên là cortisol chịu trách nhiệm kích thích sự tỉnh táo. Lượng cortisol này thường đạt đỉnh ngay sau khi thức dậy. Trong lúc đó, việc bổ sung caffeine thực ra không giúp ích nhiều, thậm chí có thể khiến cơ thể chai lì với tác dụng của caffeine theo thời gian.
Khi cortisol bắt đầu giảm dần, thường vào khoảng giữa buổi sáng, đó mới là lúc caffeine thực sự phát huy hiệu quả. Một số chuyên gia khuyến nghị nên chờ khoảng 60 đến 90 phút sau khi thức dậy trước khi uống ly cà phê đầu tiên trong ngày. Cách này không chỉ giúp duy trì sự tỉnh táo lâu hơn mà còn tránh được tình trạng phụ thuộc sớm vào chất kích thích.
Ngoài ra, uống cà phê sau bữa sáng cũng có thể giúp giảm các triệu chứng khó chịu ở dạ dày, điều mà nhiều người gặp phải khi uống cà phê lúc bụng đói.
Tuy nhiên, đây không phải là công thức chung cho tất cả. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng việc trì hoãn uống cà phê không nhất thiết ngăn ngừa cơn mệt mỏi buổi chiều, thậm chí còn có thể khiến nhu cầu uống thêm vào cuối ngày tăng cao. Đây là điều mà các chuyên gia giấc ngủ không khuyến khích.
Mỗi người phản ứng với caffeine theo cách khác nhau. Có người rất nhạy cảm và bị ảnh hưởng rõ rệt, trong khi người khác có thể uống cà phê ngay khi vừa ngủ dậy mà không gặp vấn đề gì.
Thời điểm vàng thứ hai là khoảng giữa trưa đến đầu giờ chiều, từ 12 giờ đến 3 giờ. Đây là khoảng thời gian nhiều người bắt đầu cảm thấy mệt mỏi sau bữa ăn, một hiện tượng quen thuộc mang tên “cơn buồn ngủ sau ăn”. Khi ấy, một tách cà phê vừa đủ có thể giúp lấy lại sự tỉnh táo và kéo dài khả năng tập trung để hoàn tất công việc trong ngày.
Caffeine có khả năng ngăn chặn adenosine, một chất dẫn truyền thần kinh tích tụ dần trong não và tạo cảm giác buồn ngủ. Nhờ vậy, chỉ với một tách cà phê vào đầu giờ chiều đã có thể vượt qua cảm giác uể oải và duy trì tinh thần minh mẫn cho đến cuối ngày.
Thế nhưng, đây cũng là thời điểm cần lắng nghe cơ thể. Đối với người nhạy cảm với caffeine, uống cà phê quá muộn trong ngày có thể gây khó ngủ vào ban đêm. Trong khi đó, những người dễ dàng tiêu hóa caffeine lại hoàn toàn có thể dùng một tách cà phê sau bữa trưa để duy trì năng lượng.
Dù cà phê có thể là nguồn năng lượng hiệu quả nhưng nếu sử dụng không đúng lúc, nó có thể phản tác dụng. Có 2 thời điểm điển hình mà các chuyên gia thường khuyên nên tránh uống cà phê là buổi chiều muộn và khi đang chịu căng thẳng kéo dài.
Sau 3 giờ chiều là một ranh giới quan trọng. Lượng caffeine tồn tại trong cơ thể trung bình từ 6 - 8 giờ, do đó việc sử dụng cà phê quá muộn có thể làm rối loạn chu kỳ giấc ngủ tự nhiên. Khó ngủ, ngủ không sâu, mệt mỏi vào sáng hôm sau, dễ cáu gắt hoặc mất tập trung đều là những biểu hiện phổ biến của việc tiêu thụ caffeine quá gần giờ đi ngủ.
Cần lưu ý thêm rằng khả năng chuyển hóa caffeine ở mỗi người là khác nhau và yếu tố di truyền có thể khiến một số người phân giải caffeine chậm hơn. Đối với nhóm này, thậm chí cà phê uống vào đầu giờ chiều cũng có thể kéo dài tác dụng kích thích đến tận đêm. Vì vậy, việc xác định ngưỡng dung nạp cá nhân đóng vai trò rất quan trọng.
Bên cạnh thời điểm trong ngày, trạng thái cảm xúc căng thẳng cũng là thời điểm cần cẩn trọng với cà phê. Khi cơ thể đang trong trạng thái căng thẳng, hệ thần kinh đã hoạt động ở mức cao, caffeine vốn là một chất kích thích có thể làm gia tăng cảm giác lo lắng, tim đập nhanh hoặc khiến tinh thần trở nên bồn chồn khó kiểm soát. Trong trường hợp này, nên hạn chế sử dụng cà phê cho đến khi cơ thể và tinh thần ổn định trở lại
Một số người, đặc biệt là những ai có cơ địa nhạy cảm với caffeine, có thể xuất hiện các triệu chứng rõ ràng hơn như buồn nôn, run tay, khó thở nhẹ hoặc cảm giác bứt rứt không yên. Mặc dù nhiều nghiên cứu cho thấy caffeine ở mức độ vừa phải có thể có lợi cho sức khỏe tim mạch, song đối với những ai thường xuyên gặp tình trạng rối loạn nhịp tim hoặc cảm giác lỡ nhịp, việc hạn chế hoặc tránh dùng cà phê là điều nên cân nhắc, đặc biệt khi chưa có sự tư vấn từ chuyên gia y tế.
