Việc không ngủ đủ hoặc ngủ không chất lượng gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe, hiệu suất làm việc, an toàn và cảm giác hạnh phúc chung. Thiếu ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như văn hóa làm việc kéo dài, áp lực cuộc sống, hoặc việc đánh đổi giấc ngủ để làm việc hoặc giải trí.
Trong thời đại kết nối liên tục, việc sử dụng Internet vào ban đêm cũng thường làm giảm thời gian ngủ cần thiết. Đặc biệt vào cuối năm, các hoạt động tiệc tùng và sự kiện thường khiến thời gian ngủ càng bị rút ngắn hơn.
Tuy nhiên, thiếu ngủ không chỉ đơn thuần là một thói quen mà đôi khi còn là dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn như mất ngủ mạn tính hoặc ngưng thở khi ngủ. Trong những trường hợp này, cần thiết phải đi khám chuyên gia giấc ngủ để được đánh giá và điều trị phù hợp.
Thiếu ngủ từng góp phần gây ra nhiều thảm họa lớn trong lịch sử như sự cố hạt nhân Three Mile Island năm 1979, thảm họa tràn dầu Exxon Valdez hay sự kiện thảm họa Chernobyl năm 1986.
Trên đường, trạng thái buồn ngủ làm chậm phản xạ tương đương với lái xe khi say rượu. Ở Mỹ, Cơ quan An toàn Giao thông Quốc gia ước tính rằng mệt mỏi gây ra khoảng 100.000 vụ tai nạn ô tô và 1.550 ca tử vong mỗi năm. Đồng thời, ở nơi làm việc, những người than phiền về buồn ngủ vào ban ngày cũng có nguy cơ gặp tai nạn lao động cao hơn đáng kể.
Tình trạng này làm giảm sự chú ý, tỉnh táo, khả năng tập trung, suy luận và giải quyết vấn đề, từ đó làm suy yếu hiệu quả trong học tập và làm việc. Vào ban đêm, các chu kỳ giấc ngủ đóng vai trò củng cố trí nhớ. Nếu ngủ không đủ, những trải nghiệm và kiến thức trong ngày khó được lưu giữ lâu dài.
Thiếu ngủ mạn tính hoặc các rối loạn giấc ngủ có thể làm tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đột quỵ và đái tháo đường. Một nghiên cứu cho thấy khoảng 90% người bị mất ngủ cũng đồng thời mắc ít nhất một vấn đề sức khỏe khác.
Bên cạnh đó, nó còn gây suy giảm ham muốn tình dục do thiếu năng lượng, mệt mỏi và căng thẳng. Ở nam giới mắc chứng ngưng thở khi ngủ, mức testosterone thường thấp hơn bình thường, góp phần làm giảm ham muốn.
Trường hợp thiếu ngủ kéo dài và các rối loạn giấc ngủ có thể góp phần gây ra trầm cảm. Người bị trầm cảm hoặc lo âu thường ngủ dưới 6 giờ mỗi đêm và khi giấc ngủ được cải thiện, các triệu chứng cũng thuyên giảm. Một nghiên cứu năm 2007 cho thấy, những người mất ngủ có nguy cơ bị trầm cảm gấp 5 lần so với người bình thường. Mất ngủ và trầm cảm thường tác động lẫn nhau, làm trầm trọng thêm các triệu chứng của nhau.
Sau vài đêm thiếu ngủ, da thường trở nên xỉn màu và mắt sưng, thiếu ngủ mãn tính sẽ dẫn đến da nhợt nhạt, xuất hiện nếp nhăn và quầng thâm. Khi ngủ không đủ, cơ thể tiết ra nhiều hormone căng thẳng cortisol, phá hủy collagen và gây lão hóa da. Thiếu ngủ cũng làm giảm sản xuất hormone tăng trưởng, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc sửa chữa tế bào, tăng cơ, dày da và củng cố xương.
Khả năng tập trung và sự chú ý cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng do thiếu ngủ. Sóng não đặc biệt gọi là sharp wave ripples, chịu trách nhiệm chuyển ký ức ngắn hạn thành dài hạn, hoạt động chủ yếu trong giấc ngủ sâu, nên thiếu ngủ làm suy giảm khả năng học tập và ghi nhớ.
Cùng với đó là làm tăng cảm giác đói và nguy cơ béo phì. Nghiên cứu cho thấy người ngủ dưới 6 giờ mỗi ngày có nguy cơ béo phì cao hơn khoảng 30% so với người ngủ đủ 7-9 giờ. Việc thiếu ngủ làm giảm leptin, hormone báo no, tăng ghrelin, hormone báo đói, kích thích thèm ăn các loại thực phẩm giàu chất béo và tinh bột.
Theo một nghiên cứu tại Anh theo dõi hơn 10.000 công chức trong 20 năm, những người giảm giờ ngủ từ 7 xuống còn 5 giờ hoặc ít hơn mỗi đêm có nguy cơ tử vong gấp gần đôi so với người ngủ đủ. Thiếu ngủ đặc biệt làm tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch.
Cuối cùng, thiếu ngủ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng đánh giá, phân biệt và tư duy khái niệm, gây suy giảm hiệu suất công việc và học tập. Người thiếu ngủ thường không nhận ra mức độ suy giảm trong khả năng phán đoán và nhận thức của mình.
Trong thế giới hiện đại, việc làm việc với ít ngủ đôi khi được xem như biểu tượng của sự chăm chỉ, nhưng các chuyên gia cảnh báo đây là nhận định sai lầm. Qua thời gian, người ngủ ít có thể quen với tình trạng này nhưng hiệu quả hoạt động não bộ vẫn liên tục suy giảm, dẫn đến việc đánh mất khả năng nhận thức đúng về mức độ suy giảm của bản thân.