Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam: Cần làm rõ tổng mức đầu tư, không tô hồng bức tranh tài chính

Chiều ngày 14/10, Hội đồng thẩm định Nhà nước đã tiến hành phiên họp thứ hai để thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam. Đây được xem là một bước đi quan trọng trong tiến trình chuẩn bị trước khi dự án được trình lên Quốc hội để xin thông qua chủ trương đầu tư tại kỳ họp sắp tới.

Dự kiến, Chính phủ sẽ trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam vào kỳ họp thứ 8 vào cuối tháng 10. Do đó, quá trình thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án cần được hoàn tất trước ngày 19/10.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ông Nguyễn Chí Dũng, Chủ tịch Hội đồng thẩm định Nhà nước cho biết dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam là một công trình hạ tầng giao thông đặc biệt quan trọng, có ảnh hưởng lâu dài, kéo dài hàng trăm năm. Vì vậy, việc thẩm định cần phải được thực hiện kỹ lưỡng, với sự cẩn trọng, để đưa ra những kiến nghị và đề xuất có giá trị, góp phần nâng cao chất lượng của báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trước khi trình lên cấp thẩm quyền.

Ông Dũng nhấn mạnh rằng quá trình thẩm định và đưa ra ý kiến phải tuân thủ chặt chẽ các chỉ đạo từ Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Thường trực Chính phủ. Cụ thể, Bộ Chính trị đã đồng ý với chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, theo phương án đầu tư toàn tuyến dưới hình thức đầu tư công. Tuyến đường sẽ có tốc độ 350 km/h, ưu tiên vận chuyển hành khách, nhưng có khả năng phục vụ cho mục đích quốc phòng, an ninh, và vận chuyển hàng hóa khi cần thiết.

Do đó, việc đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam đòi hỏi quyết tâm cao, nỗ lực lớn, và hành động quyết liệt, đi kèm với nghiên cứu kỹ lưỡng nhằm đảm bảo tính khả thi, hiệu quả, hiện đại và đồng bộ. Dự án phải có tầm nhìn chiến lược dài hạn, đảm bảo khả năng kết nối hiệu quả các hành lang kinh tế Đông - Tây, các cảng biển, sân bay trong nước, cũng như kết nối với các nước láng giềng như Trung Quốc, Lào, Campuchia, và khu vực Đông Nam Á.

Chủ tịch Hội đồng thẩm định Nhà nước đặc biệt yêu cầu về hướng tuyến, nhấn mạnh rằng nó phải bám sát các chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, đảm bảo tuyến thẳng nhất có thể. Điều này nhằm giảm thiểu chi phí, duy trì tốc độ khai thác tối ưu, tạo ra không gian phát triển mới và tiết kiệm chi phí xây dựng.

Đối với các ga, ông cũng yêu cầu phải xác định diện tích đủ lớn, phù hợp với tầm nhìn chiến lược dài hạn để có thể phát triển các dịch vụ hiện đại và tối đa hóa việc khai thác nguồn lực đất đai và không gian phát triển.

Dựa trên những định hướng này, ông yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải và các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để làm rõ và giải trình cụ thể các vấn đề trọng yếu trong Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của dự án. Các nội dung cần làm rõ bao gồm dự báo nhu cầu sử dụng, phạm vi phục vụ của dự án; lựa chọn sơ bộ công nghệ và kỹ thuật chính; khả năng cung cấp vật tư, nguyên liệu, năng lượng và dịch vụ; tổng mức đầu tư; phương án huy động vốn; và các cơ chế chính sách đặc thù để hỗ trợ cho dự án.

Theo nhận định của tổ tư vấn thẩm định dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, việc tính toán chi phí đầu tư hiện có nhiều điểm cần phải được làm rõ. Cụ thể, chi phí xây dựng được tính toán thấp, trong khi chi phí đầu tư cho trang thiết bị lại quá cao. Về khả năng thu hồi vốn, tổ tư vấn cho rằng các tính toán trong báo cáo tiền khả thi chưa phản ánh đúng thực tế và cần được xem xét lại theo mô hình nghiên cứu phù hợp hơn.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, đồng thời là Chủ tịch Hội đồng thẩm định Nhà nước, nhấn mạnh rằng cần phải tính toán chính xác chi phí xây dựng, không tô hồng bức tranh tài chính, đặc biệt trong giai đoạn vận hành khai thác để đảm bảo dự án đạt hiệu quả kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng cao. Ông cũng cảnh báo rằng tiến độ 10 năm để thực hiện dự án là rất gấp, nhất là trong bối cảnh đây là dự án quy mô lớn và phức tạp, chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam.

Bộ Giao thông Vận tải cùng các bên liên quan phải xác định rõ các yếu tố rủi ro và xây dựng các giải pháp xử lý nhằm đảm bảo tính khả thi về tiến độ, phù hợp với yêu cầu của Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương.

Do thời hạn trình Báo cáo chủ trương đầu tư dự án lên Quốc hội phải hoàn thành trước ngày 19/10/2024, tiến độ thẩm định dự án cần được thực hiện khẩn trương, với sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan. Chủ tịch Hội đồng thẩm định Nhà nước yêu cầu các thành viên Hội đồng phải phát huy tinh thần trách nhiệm khi góp ý và bỏ phiếu đối với dự thảo báo cáo thẩm định, đồng thời đề nghị Bộ Giao thông Vận tải nhanh chóng nghiên cứu và tiếp thu ý kiến từ các bộ, ngành, Thường trực Chính phủ, và Hội đồng thẩm định Nhà nước. Những nội dung không tiếp thu cần được giải trình đầy đủ và thuyết phục.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng nhấn mạnh rằng, mặc dù tiến độ thực hiện rất gấp, chất lượng thẩm định vẫn phải được đảm bảo, không thể bỏ qua các yêu cầu về chất lượng chỉ vì áp lực thời gian.