Tối 31/10, Thanh tra Chính phủ công bố Kết luận thanh tra Dự án có khó khăn, vướng mắc tại Bộ Ngoại giao (Trụ sở Bộ Ngoại giao), kết luận chỉ ra loạt vấn đề còn tồn tại khiến dự án chậm tiến độ nhiều năm, gây thất thoát ngân sách Nhà nước.
DẤU HIỆU VI PHẠM TRONG NHIỀU KHÂU
Theo Kết luận thanh tra, Trụ sở Bộ Ngoại giao được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư xây dựng công trình tại Văn bản số 1581/TTg-CN ngày 22/10/2007. Do Kiểm toán Nhà nước đã tiến hành kiểm toán 7 đợt (đến tháng 1/2019 với giá trị đã được kiểm toán 3.853,419 tỷ đồng/giá trị thanh toán khối lượng hoàn thành là 3.988,947 tỷ đồng/Giá trị đã giải ngân là 4.294,911 tỷ đồng) nên Thanh tra Chính phủ chỉ tập trung kiểm tra, xác minh một số nội dung và phát hiện một số vi phạm chủ yếu sau:
Bộ Ngoại giao đã phê duyệt tổng mức đầu tư của 2 dự án thành phần: Dự án 1: Dự án chuẩn bị mặt bằng có tổng mức đầu tư là 159,388 tỷ đồng, phê duyệt tháng 2/2009; Dự án 2: Dự án xây dựng công trình chính có mức đầu tư ban đầu là 3.484,015 tỷ đồng, phê duyệt ngày 7/7/2009. Thời gian thực hiện dự án từ 2009 - 2014.
Về tổng mức đầu tư điều chỉnh, từ năm 2012 đến 2020, Bộ Ngoại giao thực hiện các thủ tục và phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư, phân chia dự án thành 3 giai đoạn.
Cụ thể, từ tháng 7/2012, Bộ Ngoại giao đã trình tổng mức đầu tư điều chỉnh là 6.946,88 tỷ đồng. Đến tháng 7/2014, Bộ Ngoại giao đã thực hiện điều chỉnh tổng mức đầu tư cho giai đoạn 1 là 4.022,695 tỷ đồng, thời gian thực hiện năm 2007 - 2016, trong đó: Dự án 1 có tổng mức đầu tư là 147,774 tỷ đồng; Dự án 2 có tổng mức đầu tư giai đoạn 1 là 3.874,921 tỷ đồng.
Năm 2018, Bộ Ngoại giao phê duyệt tổng mức đầu tư giai đoạn 2 của Dự án là 706,891 tỷ đồng; thời gian thi công từ tháng 1/2020. Như vậy, tổng mức đầu tư điều chỉnh (2 giai đoạn) là hơn 4.729 tỷ đồng.
Năm 2020, Bộ Ngoại giao tiếp tục phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh cả dự án, trong đó tổng mức đầu tư của cả Dự án là hơn 6.101 tỷ đồng. Thời gian thực hiện Dự án được điều chỉnh đến năm 2025.
Tại kết luận thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã nêu rõ nguy cơ gây lãng phí trong triển khai thực hiện dự án. Theo đó, dự án đã bị chậm tiến độ hơn 10 năm, qua 4 lần điều chỉnh (thời gian hoàn thành được gia hạn, điều chỉnh từ 2014 đến năm 2025), không đạt được mục tiêu đã đề ra và có nguy cơ gây lãng phí ở một số nội dung.
Ngoài ra, dự án cũng có một số vi phạm về đấu thầu, kết luận chỉ rõ Hội đồng thi tuyển phương án kiến trúc đã tự ý thay đổi mức điểm tối thiểu từ 70 điểm xuống 60 điểm để đưa tên đơn vị tư vấn đã bị loại vào xếp loại. Công ty Heerim của Hàn Quốc chỉ đạt 68,3 điểm thì được lựa chọn, trong khi công ty của Đức đạt giải cao nhất là 78,2 điểm lại bị loại. Việc này bị kết luận đã vi phạm quy chế làm việc của hội đồng.
Theo kết luận, Bộ Ngoại giao tổ chức chỉnh thầu và ký hợp đồng 20 gói thầu với giá trị hơn 4.388 tỷ đồng, vượt 904 tỷ đồng so với tổng mức đầu tư được phê duyệt là 3.484 tỷ đồng.
Thanh tra Chính phủ phát hiện dấu hiệu vi phạm nguyên tắc quản lý chi phí đầu tư xây dựng, vi phạm điều cấm trong đấu thầu, đồng thời trái ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Từ đó dẫn đến phát sinh, vướng mắc, làm chậm tiến độ của dự án và có nguy cơ gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước, thiệt hại vốn của một số nhà thầu đã ký hợp đồng với dự án.
Đối với việc trình, thẩm tra và phê duyệt dự toán chi phí dự án thiết kế xây dựng, chi phí tư vấn giai đoạn 1, thanh tra kết luận gây thiệt hại 139,4 tỷ đồng. Sau khi trừ đi các chi phí 96,5 tỷ đồng, số tiền gây thiệt hại còn 42,9 tỷ đồng.
Thanh tra cũng phát hiện vi phạm về việc ký hợp đồng, thuê tư vấn nước ngoài, tổng giá trị gây thiệt hại ngân sách nhà nước tạm tính là 79,2 tỷ đồng. Vi phạm trong đánh giá hồ sơ đề xuất một số gói thầu trái quy định và lập thẩm định dự toán một số gói thầu để chỉ định. Giá trị hợp đồng về thiết bị cao hơn nhiều giá thiết bị nhập khẩu sau thuế từ 2 - 13 lần.
CHUYỂN HỒ SƠ SANG BỘ CÔNG AN
Trước loạt sai phạm của dự án, Thanh tra Chính phủ xác định những nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân khách quan trong đó có trách nhiệm liên quan đến Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, Thứ trưởng phụ trách dự án, lãnh đạo Bộ Ngoại giao tại thời điểm thực hiện dự án đã có thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm trong tổ chức thi tuyển lựa chọn phương án kiến trúc, phê duyệt dự án thiết kế xây dựng, phê duyệt tư vấn nước ngoài giám sát không có căn cứ pháp lý... bên cạnh đó là trách nhiệm của Ban quản lý dự án, các đơn vị cá nhân có liên quan.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Ngoại giao tổ chức kiểm điểm để xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với tập thể, cá nhân (theo từng thời kỳ) liên quan đến các thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm được nêu trong Kết luận thanh tra, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Kiến nghị Kiểm toán Nhà nước kiểm toán việc lập dự toán, tổng dự toán, tổng mức đầu tư để làm căn cứ tiếp tục thực hiện và quyết toán dự án, đặc biệt là giá trị dự toán các hạng mục, khối lượng, biện pháp thi công, giá trị thiết bị có tính chất đặc thù, đặc biệt, chênh lệch giá cao giữa giá dự toán và giá nhập khẩu, giá trị thi công....
Giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan định mức thuê tư vấn nước ngoài khi tham gia hoạt động tại Việt Nam; xây dựng suất đầu tư đối với các công trình trụ sở cơ quan có tính chất đặc thù làm cơ sở quản lý, thực hiện.
Giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan khẩn trương ban hành hoặc xây dựng trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản hướng dẫn làm rõ phương pháp xác định giá trị lãng phí trong các lĩnh vực để có cơ sở xử lý trách nhiệm.
Thanh tra Chính phủ chuyển sang Bộ Công an những thông tin, hồ sơ, tài liệu, vụ việc có dấu hiệu: Vi phạm các quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 222; Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 224; Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí theo Điều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015 đến Bộ Công an để xem xét, xử lý theo thẩm quyền, với các nội dung:
Thứ nhất, vi phạm quy định về đấu thầu: Hội đồng thi tuyển phương án kiến trúc tự ý thay đổi mức điểm tối thiểu từ 70 điểm xuống 60 điểm để đưa thêm phương án đơn vị tư vấn đã bị loại vào để xếp loại (vì tại bước đánh giá chi tiết vào bỏ phiếu để xếp loại giải thưởng thì Công ty Heerim của Hàn Quốc chỉ đạt 68,3 điểm được lựa chọn phương án kiến trúc, Công ty GMP của Đức đạt cao nhất 78,2 điểm lại bị loại), vi phạm Quy chế làm việc của Hội đồng, gây nhiều hậu quả.
Thứ hai, việc trình, thẩm tra và phê duyệt dự toán chi phí lập dự án, thiết kế xây dựng và lập tổng dự toán trùng lặp mục chi phí tư vấn giai đoạn 1 (lập dự án và thiết kế cơ sở), gây thiệt hại (tạm tính theo dự toán được phê duyệt là 139,425 tỷ đồng - 96,525 tỷ đồng) = 42,9 tỷ đồng.
Thứ ba, vi phạm về việc ký hợp đồng thuê Tư vấn nước ngoài: tổng giá trị gây thiệt hại ngân sách Nhà nước (tạm tính) là 79,2 tỷ đồng.
Thứ tư, vi phạm trong đàm phán và ký hợp đồng đối với chi phí giám sát tác giả: theo kế hoạch lựa chọn nhà thầu được phê duyệt là hợp đồng trọn gói nhưng Ban QLDA đã ký bổ sung thêm hợp đồng 6,035 tỷ đồng, (trong đó đã thanh toán cho nhà thầu 5,426 tỷ đồng) gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước.
Như vậy, tổng giá trị nguy cơ gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước (tạm tính) là 42,9 tỷ đồng + 79,2 tỷ đồng + 5,426 tỷ đồng = 127,526 tỷ đồng.
Thứ năm, vi phạm trong lập HSYC, đánh giá HSĐX một số gói thầu trái quy định và việc lập, thẩm định dự toán gói thầu được sử dụng để chỉ định thầu, cụ thể như: giá trị hợp đồng về thiết bị cao hơn nhiều lần giá thiết bị nhập khẩu sau thuế (từ khoảng 2 lần đến 13 lần); việc lập, thẩm định và phê duyệt dự toán của các gói thầu không có căn cứ, không phù hợp với giá thị trường. Ngoài ra, việc để Dự án dừng thi công (theo từng giai đoạn) và kéo dài hơn 10 năm gây lãng phí số vốn Nhà nước đã chi cho dự án hơn 4.000 tỷ đồng.
