Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, thương mại điện tử trở thành phương thức kinh doanh không thể thiếu để các doanh nghiệp, hộ kinh doanh nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường và tối ưu hóa hoạt động. Do đó, việc xây dựng bộ khung pháp lý cho thương mại điện tử là điều cấp thiết.
ĐỪNG ĐỂ CON SÂU LÀM RẦU NỒI CANH
Theo Bộ Công Thương, những năm qua, thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18-25% mỗi năm. Quy mô thị trường thương mại điện tử vượt mốc 25 tỷ USD trong năm 2024, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Hiện quy mô thị trường thương mại điện tử chiếm 2/3 giá trị kinh tế số của cả nước và giúp Việt Nam lọt nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Dự báo đến năm 2030, thị trường này có thể đạt tới 63 tỷ USD.
Nhìn chung, thị trường thương mại điện tử là điểm đầu tư hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài, giúp người tiêu dùng Việt Nam dễ dàng tiếp cận với cả các sản phẩm đa dạng và phong phú trong nước và quốc tế. Doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam đã tận dụng được các nền tảng hiện đại để phát triển kênh phân phối hàng hóa, sản phẩm của mình.
Tuy nhiên, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) Lê Hoàng Oanh đánh giá, bên cạnh tốc độ tăng trưởng nhanh, quản lý thương mại điện tử cũng tồn tại nhiều bất cập.
Đó là tình trạng hàng giả, gian lận thương mại và thất thu thuế diễn biến phức tạp. Một số mô hình mới như thương mại điện tử qua livestream (phát trực tiếp), kinh doanh qua mạng xã hội, sàn giao dịch xuyên biên giới chưa được điều chỉnh bởi hệ thống pháp luật hiện hành, gây khó khăn trong kiểm soát và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Trên thực tế, các mạng xã hội đã trở thành sàn thương mại điện tử không chính thức, nhiều đối tượng đã lợi dụng tính ẩn danh, thiếu kiểm soát của mạng xã hội để buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc, thực hiện hành vi gian lận thương mại. Phổ biến là rao bán sản phẩm gắn mác hàng hiệu nhưng thực tế lại là hàng giả; lợi dụng chính sách giao hàng nhanh, thu hộ để bán hàng lậu, hàng vi phạm…
Chia sẻ tại Hội thảo lấy ý kiến về dự án Luật Thương mại điện tử do Ủy ban Kinh tế và Tài chính phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức, ông Quách Nhi, đại diện sàn thương mại điện tử Tiki dẫn chứng, ông đặt mua một chiếc nhiệt kế điện tử từ Trung Quốc thông qua một sàn thương mại điện tử và giao về TP.HCM rất nhanh, giá bán khoảng 80.000 đồng/chiếc. Nhưng nếu thiết bị này không đạt chuẩn, chẳng hạn như đo nhiệt độ cho người đang sốt cao mà không chính xác, thì hậu quả khó lường. Khi đó người tiêu dùng cần một người chịu trách nhiệm về sản phẩm này.
Vậy người vận chuyển hàng, hay đơn vị trung gian nào đó đưa hàng về Việt Nam liệu có chịu trách nhiệm về chất lượng và an toàn sản phẩm đối với người tiêu dùng. Vì hiện nay, hàng thương mại điện tử xuyên biên giới có giá trị từ 1 triệu đồng trở xuống thì không phải kiểm tra chuyên ngành.
Ông Quách Nhi kiến nghị: "Các sản phẩm được giao từ nước ngoài về thì phải thể hiện rõ ràng trách nhiệm pháp lý của thương nhân cung cấp sản phẩm này là ai? Nếu là trách nhiệm của người bán thì có tư cách pháp nhân ở Việt Nam hay không? Phải có ai đó chịu trách nhiệm về hàng thương mại điện tử xuyên biên giới này".
SẼ TRÌNH QUỐC HỘI THÔNG QUA VÀO THÁNG 10/2025
Thời gian qua, Chính phủ cũng đã quyết tâm trong việc xây dựng một hành lang pháp lý vững chắc, kịp thời thích ứng với sự phát triển bùng nổ của thương mại điện tử tại Việt Nam.
Ngày 23/7/2025, Chính phủ đã cho ý kiến về dự án Luật Thương mại điện tử tại Phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 7/2025. Dự thảo Luật bao gồm 8 Chương, 50 Điều, bám sát 6 chính sách được Chính phủ thông qua.
Dự kiến, dự thảo Luật sẽ hoàn thiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp tháng 9/2025. Luật Thương mại điện tử sẽ được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV (tháng 10/2025).
Theo đó, căn cứ chủ trương, đường lối của Đảng, chỉ đạo của Chính phủ, yêu cầu thực tiễn và tiếp thu các ý kiến, dự thảo Luật tập trung vào các quy định các loại hình nền tảng thương mại điện tử và trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử trên các nền tảng thương mại điện tử, bao gồm nền tảng thương mại điện tử kinh doanh trực tiếp, nền tảng thương mại điện tử trung gian, mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử, nền tảng tích hợp đa dịch vụ.
Ngoài ra, còn có quy định về hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết và trách nhiệm của các chủ thể có liên quan; Quy định về hoạt động thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài và trách nhiệm của các chủ thể có liên quan; Quy định về dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử và trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử; Quy định về chính sách hỗ trợ phát triển thương mại điện tử theo hướng xanh, bền vững.
Đồng thời, dự thảo Luật Thương mại điện tử đặt trọng tâm để giải quyết một số vấn đề tồn đọng hiện nay trong công tác quản lý nhà nước về thương mại điện tử như: Kiểm soát, xử lý hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng lưu thông trên thị trường; kiểm soát nội dung, thông tin tiếp thị, quảng cáo về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cung cấp; định danh người bán, truy vết và xử lý vi phạm; quản lý thuế từ hoạt động thương mại điện tử bao gồm cả thương mại điện tử xuyên biên giới; công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân…
Theo đánh giá của các chuyên gia, dự thảo luật đã tập trung được vào công tác quản lý và giải quyết các vấn đề về kiến tạo và phát triển của thương mại điện tử. Tuy nhiên, các nhà soạn thảo cũng cần tránh chồng chéo Luật Thương mại điện tử với các luật khác, gây khó khăn trong quá trình đưa luật vào đời sống.
