Giữa bối cảnh dân số già hóa nhanh chóng và thiếu hụt lao động trong ngành chăm sóc sức khỏe, Nhật Bản đang tích cực đầu tư vào công nghệ robot như một giải pháp tiềm năng để hỗ trợ người cao tuổi, cả tại các viện dưỡng lão lẫn tại nhà. Các nhà khoa học và chính phủ nước này đang nỗ lực phát triển những dòng robot thông minh, đa chức năng nhằm giảm bớt gánh nặng cho đội ngũ chăm sóc và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi.
Theo số liệu từ Cơ quan Thống kê Nhật Bản, xứ sở hoa anh đào hiện là một trong những quốc gia có tỷ lệ người cao tuổi cao nhất thế giới, với khoảng 29,3% dân số trên 65 tuổi vào năm 2024. Dự kiến đến năm 2030, con số này có thể lên tới 30,1%, gây ra tình trạng thiếu hụt trầm trọng nhân viên chăm sóc. Tình hình này đã thúc đẩy nhu cầu cấp thiết về các giải pháp sáng tạo, trong đó robot đang được kỳ vọng sẽ đóng vai trò then chốt.
Robot AI giúp giải quyết vấn đề già hoá dân số
Tại Nhật Bản, nhiều dòng robot đã được nghiên cứu, sản xuất và thử nghiệm, mỗi loại đáp ứng những mục tiêu khác nhau trong việc chăm sóc người cao tuổi.
Robot hỗ trợ vận động và sinh hoạt như HAL, được thiết kế để giúp người cao tuổi di chuyển, đứng lên hoặc thực hiện các sinh hoạt cơ bản. Hay Twendy-one, có khả năng cầm nắm đồ vật, mở tủ lạnh, hoặc giúp người bệnh thay đổi tư thế nhằm giảm nguy cơ loét da.
Mamoru là một ví dụ robot giám sát và đảm bảo an toàn, sử dụng cảm biến RFID (có thể tích hợp vào dép) để theo dõi vị trí người cao tuổi, hỗ trợ phát hiện ngã hoặc mất phương hướng trong không gian sống.
Robot đồng hành và trị liệu Palro, chú robot nhỏ nhắn như búp bê với đôi mắt to, có thể hát nhạc pop, hướng dẫn các bài tập thể dục nhẹ, mang lại niềm vui và cải thiện tinh thần cho người già. Robot Pepper cũng thường xuyên tham gia dẫn dắt các hoạt động nhóm tại các trung tâm chăm sóc ban ngày.
Palro là một trong những robot AI có khả năng hoạt động như bác sĩ tâm lý trị liệu
Robot hỗ trợ điều dưỡng với ví dụ tiêu biểu là AIREC, robot hình người tích hợp AI, có khả năng giúp bệnh nhân ngồi dậy, lăn người hay di chuyển sang xe lăn. Dự án phát triển AIREC được Đại học Waseda giám sát và nhận tài trợ từ chính phủ, với kế hoạch triển khai thực tế vào năm 2030.
Chính sách mở đường và triển vọng tươi sáng
Chính phủ Nhật Bản đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ việc đưa robot vào hệ thống chăm sóc, bao gồm việc mở rộng trợ cấp cho các cơ sở y tế và viện dưỡng lão khi đầu tư thiết bị. Tính đến năm 2016, khoảng 15% viện dưỡng lão đã ứng dụng robot trong vận hành.
Tuy nhiên, mục tiêu của chính sách không phải là thay thế con người bằng máy móc, mà là sự kết hợp hài hòa giữa cả hai. Robot có thể hỗ trợ về sức mạnh, di chuyển và giám sát, giúp nhân viên điều dưỡng có thêm thời gian và năng lượng để tập trung vào các nhiệm vụ đòi hỏi sự đồng cảm, tương tác tinh thần. Nhiều nghiên cứu ban đầu đã ghi nhận rằng robot giúp tăng năng suất làm việc, cải thiện chất lượng chăm sóc và giảm tỷ lệ nghỉ việc của nhân viên.
Trong số các dự án nổi bật, AIREC đang thu hút sự quan tâm lớn nhờ khả năng thực hiện các công việc lặp đi lặp lại và đòi hỏi sức lực. Giải pháp này hứa hẹn sẽ giúp giải phóng nhân viên khỏi các công việc nặng nhọc, tạo điều kiện để họ tập trung hơn vào chăm sóc cá nhân và giao tiếp với người bệnh.
Robot AIREC chăm sóc người bệnh
Dù mang lại nhiều kỳ vọng, các robot như AIREC vẫn phải đối mặt với một số trở ngại. Mỗi thiết bị hiện có giá lên tới 60.000 euro, mức chi phí không nhỏ khiến nhiều cơ sở phải đắn đo. Ngoài ra, yếu tố con người cũng là một rào cản: nhiều người cao tuổi vẫn còn e ngại, dè dặt khi tiếp xúc với máy móc, đặc biệt trong môi trường viện dưỡng lão, nơi họ cần sự an ủi, thấu cảm nhiều hơn là tính công nghiệp.
Dẫu vậy, Nhật Bản vẫn đang đặt cược lớn vào công nghệ robot để giải quyết bài toán dân số già. Với sự đầu tư mạnh mẽ và tiến bộ công nghệ ngày càng rõ nét, robot được kỳ vọng sẽ dần trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống chăm sóc sức khỏe của quốc gia này.