Trong thời đại mà các sản phẩm gắn mác “healthy” hay bổ trợ sức khỏe xuất hiện tràn lan, việc nhận biết một loại đồ uống thực sự đúng với công dụng không hề đơn giản.
Không chỉ phụ thuộc vào mác “tự nhiên” hay những công thức trend trên mạng xã hội, một sản phẩm thực sự tốt cần được đánh giá dựa trên nguyên liệu, cách chế biến, tác dụng thực tế và phù hợp với nhu cầu từng người.
Việc hiểu đúng và sử dụng đúng loại đồ uống này sẽ quyết định hiệu quả mà cơ thể nhận được, đồng thời hạn chế những rủi ro tiềm ẩn từ xu hướng và quảng cáo quá mức.
TIÊU CHUẨN ĐỒ UỐNG BỔ TRỢ SỨC KHỎE
Trên thị trường Việt Nam hiện nay, chưa có một định nghĩa chính thức nào về đồ uống healthy hay đồ uống bổ trợ sức khỏe. Khái niệm này vẫn còn khá rộng và mơ hồ đối với nhiều người tiêu dùng.
Trong bối cảnh đó, một số thương hiệu đã tự xây dựng các tiêu chí riêng để xác định sản phẩm của mình là đồ uống hỗ trợ sức khỏe, dựa trên nghiên cứu và trải nghiệm thực tế thay vì dựa vào bất kỳ chuẩn mực chung nào.
Chị Trần Thị Thu Hà, Founder thương hiệu THA. Clean & Healthy, một doanh nghiệp chuyên về các loại đồ uống healthy cho biết, các tiêu chí thường tập trung vào chất lượng nguyên liệu và tác động thực tế lên cơ thể.
Sản phẩm được chế biến từ nguyên liệu tươi, không thêm đường, nước hay chất bảo quản. Không chỉ vậy, những đồ uống sử dụng nguyên liệu tươi này cần được ép lạnh và giao cho khách hàng ngay trong ngày. Điều này nhằm đảm bảo giữ được dinh dưỡng tự nhiên cũng như các tác động tích cực đến sức khỏe như hỗ trợ tiêu hóa, cải thiện giấc ngủ, giảm cảm giác thèm đường…
Một số khách hàng còn theo dõi các chỉ số cơ thể như tỷ lệ mỡ, cân nặng hay mỡ nội tạng để đánh giá tác dụng thực tế của sản phẩm, thay vì chỉ dựa trên cảm giác chủ quan.
Tính minh bạch cũng được coi là một yếu tố quan trọng. Các khái niệm cần phải đơn giản, minh bạch nhất có thể để người tiêu dùng biết rõ thành phần và nguồn gốc nguyên liệu, hiểu được tác dụng mà sản phẩm có thể mang lại.
Các loại đồ uống hướng tới sức khỏe khác với đồ uống truyền thống ở hai điểm chính là mục đích sử dụng và thành phần. Đồ uống truyền thống thường tập trung vào hương vị và cảm giác thưởng thức, trong khi đồ uống bổ trợ sức khỏe hướng tới cải thiện chức năng cơ thể và hỗ trợ quá trình chuyển hóa.
Nguyên liệu của đồ uống bổ trợ sức khỏe được cân nhắc để phù hợp với nhu cầu và tình trạng sức khỏe của từng người như người mắc tiểu đường, huyết áp thấp hay vấn đề tuyến giáp…
Một đặc điểm khác là thời gian sử dụng ngắn. Đồ uống tươi theo tiêu chuẩn này thường chỉ sử dụng trong vòng 48 giờ sau khi chế biến để đảm bảo giá trị dinh dưỡng và tác động tích cực lên cơ thể. Sản phẩm có hạn sử dụng dài hơn có thể không giữ được các thành phần tự nhiên nguyên bản.
Tuy nhiên, việc sử dụng hoàn toàn nguyên liệu tươi trong chế biến đồ uống bổ trợ sức khỏe đi kèm với nhiều thách thức và rủi ro mà chưa thể giải quyết triệt để.
Một trong những vấn đề quan trọng là kiểm soát nguyên vật liệu đầu vào. Để đảm bảo lượng nguyên liệu phù hợp với nhu cầu sản xuất, cần tính toán chính xác số lượng cần sử dụng mỗi ngày, tránh dư thừa gây lãng phí và ảnh hưởng đến chi phí vận hành.
Đồng thời, việc lựa chọn đơn vị cung cấp uy tín ngay từ đầu là yếu tố then chốt. Các nhà cung cấp này cần có đầy đủ chứng nhận về chất lượng, kiểm nghiệm và an toàn vệ sinh thực phẩm, giúp giảm thiểu rủi ro ngay từ giai đoạn nguyên liệu. Khi nguyên liệu về đến cơ sở sản xuất còn có những quy trình xử lý riêng để phù hợp với dây chuyền và đảm bảo chất lượng sản phẩm cuối cùng.
Ngoài ra, nguyên liệu tươi còn chịu ảnh hưởng lớn từ yếu tố tự nhiên như thời tiết, mùa vụ và vận chuyển. Giá cả nguyên liệu có thể biến động theo mùa, trong khi màu sắc và độ ngọt của rau củ quả cũng thay đổi theo từng vụ. Dẫn đến việc cân chỉnh công thức sản phẩm một cách linh hoạt, nhằm đảm bảo hương vị, chất lượng và tác dụng dinh dưỡng ổn định cho người tiêu dùng.
Với góc nhìn của bác sĩ, ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng, Chuyên khoa Dinh dưỡng Tiết chế, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cho biết, không có loại thuốc hay thực phẩm nào tốt cho mọi khía cạnh sức khỏe.
Mỗi sản phẩm chỉ thực sự tốt trong một mục tiêu cụ thể. Do đó, để xác định một đồ uống thật sự tốt cho sức khỏe hay không, cần xác định rõ nhu cầu và mục tiêu sử dụng của mỗi người.
Do đó, có một số tiêu chí chung mà một đồ uống tốt mà mỗi người nên biết. Thứ nhất là cung cấp năng lượng ở mức độ hợp lý và cân đối, hợp lý như thế nào thì tùy thuộc vào mục đích sử dụng.
Ví dụ, người tập gym cần thức uống nhiều năng lượng, nhiều đạm, ít đường, ít béo như thức uống whey, người giảm cân cần thức uống ít năng lượng, ít đường như thức uống detox, người muốn tăng cân sẽ cần thức uống nhiều năng lượng, giàu đạm, giàu béo như sữa tăng cân…
Thứ hai là đảm bảo cung cấp đủ vitamin và khoáng chất tương xứng với những chất dinh dưỡng đa lượng đạm, đường, béo. Chẳng hạn các loại nước tăng lực, nhiều năng lượng nhưng lại thiếu vitamin và khoáng chất, chỉ có thể giải quyết nhu cầu khẩn cấp, thì đây không được xem là loại nước tốt cho sức khỏe nếu dùng thường xuyên.
Thứ ba là lưu ý các thành phần thêm vào. Một số thức uống được quảng cáo là tốt, ít năng lượng, ít đường nhưng lại có nhiều chất làm ngọt nhân tạo, chất bảo quản, chất tạo màu… Đây cũng không được xem là thức uống tốt.
Thứ tư là lưu ý hàm lượng của các chất. Một số thức uống có chứa các chất chống oxy hóa, polyphenol, EGCG… nhưng người bán có thể thổi phồng giá trị của nó, còn người dùng thì tin vào những lời quảng cáo. Đôi khi hàm lượng của những chất này bên trong sản phẩm rất thấp, đến mức gần như không có tác dụng gì.
TRÀO LƯU BẮT MẮT, RỦI RO THẬT SỰ
Thực tế, các sản phẩm đồ uống bổ trợ sức khỏe đang phải đối mặt với nhiều rủi ro liên quan đến kỳ vọng của người tiêu dùng, đặc biệt khi các sản phẩm này được lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội.
Các video trên TikTok hay các nền tảng khác thường tạo ra những công thức nhanh, bắt trend, hấp dẫn về hình thức nhưng khó truyền tải đầy đủ cơ sở khoa học và nền tảng dinh dưỡng.
Người xem dễ bị cuốn theo những hình ảnh bắt mắt của nước ép hay đồ uống màu sắc tươi sáng mà không nhận biết được lượng đường hoặc các phụ gia có thể cao, dẫn đến hiểu nhầm rằng sản phẩm đang dùng hoàn toàn healthy.
Có không ít người tiêu dùng đã gặp tình trạng tăng cân, đầy bụng kéo dài hay lệ thuộc vào đồ ngọt, xuất phát từ việc hiểu sai về tính chất thực sự của sản phẩm.
Bên cạnh đó, những trend trên mạng xã hội mang lại kỳ vọng quá mức về hiệu quả nhanh chóng. Nhiều video hoặc bài viết trên mạng xã hội tạo ra ấn tượng rằng uống một loại đồ uống nào đó có thể giảm cân nhanh, phục hồi cơ thể mà không cần kết hợp chế độ ăn hợp lý hay luyện tập. Thực trạng này dẫn đến kỳ vọng không thực tế và đôi khi khiến người tiêu dùng thất vọng khi hiệu quả thực tế không như mong đợi.
Việc nhiều sản phẩm được gắn mác “tự nhiên” hay “healthy” cũng tạo ra rủi ro về nhận thức. Một số loại bột pha, trà hay nước ép sấy lạnh, dù được quảng bá là giữ nguyên dưỡng chất từ rau củ quả, thực tế đã mất đi hầu hết vitamin và enzyme sống.
Người tiêu dùng nếu không có thông tin đầy đủ sẽ tin rằng họ đang sử dụng sản phẩm hoàn toàn tự nhiên, trong khi giá trị dinh dưỡng thực tế đã bị giảm đi đáng kể.
Theo bác sĩ Nguyễn Anh Duy Tùng, nếu mọi người chỉ “học theo” trend mà không có kiến thức dinh dưỡng cũng như không có mục đích thật sự thì việc này tiềm ẩn nguy hiểm. Trend có thể đúng với người này nhưng không đúng với người khác.
Chẳng hạn như dùng thức uống giảm đường hay đường nhân tạo vì được quảng cáo là giảm calo, nếu dùng 2 - 3 ly mỗi ngày thì vẫn tăng cân vì giảm calo từ đường nhưng vẫn còn rất nhiều calo từ chất béo.
Có trường hợp uống giấm, nước chanh không đường thay thế cho bữa ăn sáng để giảm cân thì có thể giảm được cân nhưng thực chất là mất nước, mất cơ nên bị giảm cân, còn khối mỡ vẫn còn nguyên đó. Tệ hơn là sau một thời gian sử dụng những thức uống theo trend này có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa, đau dạ dày, suy thận…
Xét về khía cạnh chuyên môn, những quảng cáo này đều có phần đúng, nhưng người tiêu dùng cần tìm hiểu nó đúng được bao nhiêu phần trăm, đúng 10% hay đúng 90%.
Ví dụ việc dùng nước detox thải độc. Bản thân việc uống nước lọc bình thường đủ nhu cầu khuyến nghị một ngày cũng có tác dụng hỗ trợ thận tăng đào thải các chất bẩn của cơ thể, thì việc sử dụng nước detox cũng như vậy.
Tuy nhiên, mấu chốt là đào thải được gì. Việc quảng cáo là thải mỡ nhờ uống detox hay to lớn hơn là thải các tế bào ung thư, rõ ràng đây chỉ là thổi phồng quá mức.
Vitamin C, một thành phần không thể thiếu trong các loại nước detox, bản chất là chất chống oxy hóa, có tác dụng tăng cường miễn dịch hay chống gốc tự do, có liên quan đến độc tính hay tế bào ung thư. Vai trò của nó không to lớn đến mức như những quảng cáo được thổi phồng.
Để có thể hạn chế những rủi ro có thể gặp phải khi theo trend, đầu tiên phải tìm hiểu kỹ về loại đồ uống đó. Người tiêu dùng cần hiểu rõ tác dụng của nó là gì, có tác dụng phụ gì không, dành cho đối tượng nào, có phù hợp cho mình sử dụng hay không. Đồng thời, không lạm dụng quá mức, không sử dụng kéo dài.
Với những trường hợp pha chế tại nhà, cần chú ý nguồn nguyên liệu đầu vào cũng như vấn đề vệ sinh khi chế biến.
Không chỉ nạp vào cơ thể những đồ uống bổ trợ sức khỏe, mọi người cần kiên trì và áp dụng thêm các biện pháp hỗ trợ sức khỏe khác như tập thể dục, sinh hoạt điều độ, ăn uống hợp lý… để đạt được hiệu quả mong muốn.
Nếu đang có vấn đề về sức khỏe hay bệnh lý, cần tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ hay chuyên gia dinh dưỡng trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp hỗ trợ sức khỏe nào.
