Chế độ ăn ketogenic, hay còn gọi là Keto, đã trở thành một hiện tượng toàn cầu trong những năm gần đây. Bằng cách giảm mạnh lượng carbohydrate nạp vào cơ thể và tăng cường tiêu thụ chất béo, chế độ này khiến cơ thể rơi vào trạng thái "ketosis", tức là đốt mỡ thay vì đường để tạo năng lượng.
ĂN KETO LÀ GÌ?
Chế độ ăn keto là một phương pháp ăn kiêng được thiết kế với lượng carbohydrate cực kỳ thấp, thường chỉ giới hạn dưới 50 gram mỗi ngày. Phần lớn lượng carbs nạp vào đến từ các loại rau không chứa tinh bột.
Tỷ lệ phân bổ năng lượng trong khẩu phần ăn theo phương pháp này thường gồm 75% từ chất béo, 20% từ protein và chỉ khoảng 5% từ carbohydrate. Mục tiêu của chế độ ăn này là đưa cơ thể vào trạng thái ketosis. Tức là khi gan bắt đầu sản xuất các thể ketone từ chất béo để thay thế glucose làm nguồn năng lượng chính.
Để đạt được ketosis, cần duy trì chế độ ăn giàu chất béo, ít carb trong khoảng 72 giờ. Trong trạng thái này, cơ thể chuyển sang đốt mỡ thay vì sử dụng đường từ carbs. So với chế độ ăn thông thường, trong đó chất béo chỉ chiếm khoảng 20-35% tổng năng lượng, chế độ keto đòi hỏi sự điều chỉnh lớn trong thói quen ăn uống hàng ngày.
Những người áp dụng keto thường lựa chọn thực phẩm giàu chất béo lành mạnh như cá béo, trứng, thịt, bơ, dầu thực vật, các loại hạt và rau củ ít tinh bột. Một số thực phẩm đặc trưng khác như socola không đường, dầu dừa hoặc sữa nguyên kem cũng thường được sử dụng để đạt đủ lượng chất béo cần thiết trong ngày.
Tuy nhiên, nhiều thực phẩm phù hợp với chế độ keto như thịt đỏ hoặc hạt cao cấp có chi phí không hề rẻ. Đồng thời, các sản phẩm dán nhãn keto như cà phê keto hay thực phẩm chức năng đi kèm thường làm tăng chi phí mà hiệu quả lại không thực sự cần thiết đối với người theo chế độ này.
Về mặt tác động, chế độ ăn keto có thể giúp giảm cân nhanh và kiểm soát lượng đường huyết hiệu quả trong thời gian ngắn. Một số nghiên cứu còn ghi nhận khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh lý như động kinh.
Dù vậy, các chuyên gia khuyến cáo rằng keto không nên được xem là giải pháp dài hạn. Việc giảm cân ban đầu có thể mang lại kết quả khả quan nhưng nếu ngừng chế độ mà không có lộ trình điều chỉnh hợp lý, cân nặng có thể tăng trở lại, thậm chí vượt mức ban đầu.
LỢI TRƯỚC MẮT, HẠI VỀ SAU
Tuy chế độ ăn keto có thể mang lại nhiều lợi ích trong ngắn hạn, song việc áp dụng cần có sự hiểu biết và cân nhắc kỹ lưỡng, đặc biệt là với mục tiêu sức khỏe lâu dài. Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí khoa học Science Advances đã làm dấy lên lo ngại sâu sắc về những rủi ro sức khỏe khi theo đuổi chế độ ăn keto trong thời gian dài.
Các nhà khoa học cảnh báo rằng việc duy trì chế độ ăn keto trong thời gian quá dài có thể khiến cơ thể mất cân bằng dinh dưỡng nghiêm trọng, đặc biệt là khi tỷ lệ chất béo trong khẩu phần có thể lên tới 90%. Trong khi lợi ích ngắn hạn là có thật thì tác động lâu dài lên gan, tim mạch và hệ trao đổi chất hoàn toàn không thể bỏ qua.
Trong thí nghiệm do các nhà khoa học tại Earlham College (bang Indiana) và Đại học Utah thực hiện, chuột được chia thành 4 nhóm và cho tuân theo các chế độ ăn khác nhau trong suốt tám tháng. Đây là khoảng thời gian được xem như tương đương với vài thập kỷ trong vòng đời của con người.
Một trong những nhóm chuột được cho ăn theo chế độ keto, tức là ăn nhiều chất béo, cực kỳ ít tinh bột và đường. Kết quả ban đầu có vẻ tích cực khi những con chuột này giảm cân và nhẹ hơn đáng kể so với nhóm ăn theo kiểu phương Tây truyền thống. Tuy nhiên, những phát hiện sâu hơn lại cho thấy các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn vô cùng đáng lo ngại.
Cụ thể, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng nhóm chuột theo chế độ keto có nồng độ chất béo trong máu cao, một dấu hiệu rõ ràng của nguy cơ bệnh tim mạch. Chuột đực còn xuất hiện tình trạng gan nhiễm mỡ, vốn có thể dẫn đến viêm gan và thậm chí là suy gan nếu kéo dài.
Tệ hơn, các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy của chúng bắt đầu suy giảm chức năng khiến cơ thể mất khả năng kiểm soát đường huyết một cách hiệu quả. Đây là dấu hiệu sớm của bệnh tiểu đường tuýp 2, căn bệnh mạn tính đang ngày càng phổ biến ở người hiện đại.
Bác sĩ thần kinh Tanya McDonald từ Đại học Johns Hopkins cho rằng, trừ khi có chỉ định y tế cụ thể như trong điều trị động kinh hoặc các trường hợp đặc biệt được theo dõi sát sao thì phần lớn mọi người không nên áp dụng chế độ ăn keto nghiêm ngặt mà thiếu sự giám sát y tế.
Bà nhấn mạnh rằng, ngoài những tác dụng phụ đã được ghi nhận như mỡ máu cao, rối loạn tiêu hóa hay áp lực lên thận, nghiên cứu mới còn cho thấy nguy cơ rối loạn chuyển hóa trong dài hạn. Đây là vấn đề có thể âm thầm phát triển trong cơ thể mà không được nhận biết sớm.
Dù những phát hiện trên gây nhiều lo ngại, nghiên cứu cũng mang đến một thông tin tích cực. Khi chuột được đưa trở lại chế độ ăn thông thường sau thời gian ăn keto, khả năng điều hòa đường huyết của chúng đã được cải thiện rõ rệt. Điều này cho thấy rằng các vấn đề sức khỏe liên quan đến chế độ ăn keto có thể là tạm thời và có thể phục hồi nếu kịp thời điều chỉnh chế độ ăn uống.
Thế nhưng, các chuyên gia vẫn cảnh báo đây không nên là lý do để chủ quan. Việc tuân thủ chế độ keto trong vài tuần hoặc vài tháng có thể giúp giảm cân hiệu quả, nhưng việc kéo dài sang nhiều năm có thể âm thầm phá hoại sức khỏe mà người dùng không nhận ra ngay lập tức.