Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Thorax cho thấy các ca ung thư phổi mới phổ biến hơn ở những người thường xuyên tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến. Trong khi đó, tỷ lệ ung thư phổi thấp hơn đáng kể ở những người hiếm khi ăn các loại thực phẩm này.
Ung thư phổi phần lớn bắt nguồn từ thói quen hút thuốc. Tuy nhiên, các yếu tố khác như ô nhiễm không khí, hút thuốc thụ động, khí radon và amiăng cũng đã được liên hệ với căn bệnh này. Hiện tại, chế độ ăn uống cũng được cho là có thể đóng vai trò nhất định.
Theo các nhà nghiên cứu, việc tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có thể làm giảm khả năng hấp thụ những lợi ích phòng chống ung thư từ các loại thực phẩm tự nhiên và lành mạnh hơn.
TĂNG 41% NGUY CƠ UNG THƯ PHỔI
Thực phẩm siêu chế biến là những sản phẩm được chế biến sẵn, chỉ chứa một phần nhỏ thành phần nguyên bản, đồng thời bổ sung nhiều phụ gia và trải qua quá trình xử lý hóa học. Một số ví dụ quen thuộc có thể kể đến như đồ ăn nhanh, nước ngọt có gas, nước trái cây có đường, mì ăn liền, ngũ cốc ăn sáng...
Tuy nhiên, không phải tất cả thực phẩm siêu chế biến đều hoàn toàn có hại. Một số sản phẩm như sữa chua, bánh mì nguyên cám và hummus thuộc nhóm thực phẩm siêu chế biến không có hại.
Dù vậy, phần lớn các thực phẩm siêu chế biến thường chứa nhiều calo, muối, chất béo và đường bổ sung, đồng thời lại thiếu chất xơ và hiếm khi sử dụng nguyên liệu toàn phần. Điều này khiến chúng dễ bị tiêu thụ quá mức và có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Nhận thấy mối liên hệ giữa thực phẩm siêu chế biến và tình trạng sức khỏe kém, các nhà nghiên cứu đã tiến hành điều tra xem liệu nhóm thực phẩm này có liên quan đến sự phát triển của ung thư phổi hay không. Dữ liệu được lấy từ nghiên cứu sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt, phổi, đại tràng và buồng trứng (PLCO) tại Mỹ, với nhóm đối tượng trong độ tuổi từ 55 đến 74.
Gần 102.000 người tham gia đã hoàn thành một bảng câu hỏi về chế độ ăn uống, giúp các nhà nghiên cứu ước tính mức tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến của họ. Trung bình, mỗi người tiêu thụ khoảng 3 khẩu phần mỗi ngày, với mức thấp nhất là 0,5 khẩu phần và cao nhất là 6 khẩu phần.
Dựa trên lượng tiêu thụ trung bình, những người tham gia được chia thành bốn nhóm. Khoảng 10% cho biết họ thường ăn thịt nguội, khiến đây trở thành loại thực phẩm phổ biến nhất trong khảo sát. Nước ngọt có hoặc không chứa caffeine đứng ở vị trí tiếp theo, với khoảng 7% người sử dụng mỗi loại.
Trong khoảng 12 năm theo dõi, có 1.706 người tham gia được chẩn đoán mắc ung thư phổi. Phần lớn là ung thư phổi không tế bào nhỏ, trong khi 14% là ung thư phổi tế bào nhỏ, một dạng ung thư tiến triển nhanh hơn.
Sau khi phân tích dữ liệu và loại trừ các yếu tố ngoại lai, nhóm nghiên cứu phát hiện rằng, những người tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến nhất có nguy cơ được chẩn đoán ung thư phổi cao hơn 41% so với nhóm tiêu thụ ít nhất.
Cụ thể, nguy cơ mắc ung thư phổi không tế bào nhỏ cao hơn 37%, còn nguy cơ mắc ung thư phổi tế bào nhỏ cao hơn 44%. Đáng chú ý, xu hướng này xuất hiện ở cả người hút thuốc và không hút thuốc.
VÌ SAO THỰC PHẨM SIÊU CHẾ BIẾN ẢNH HƯỞNG ĐẾN NGUY CƠ UNG THƯ PHỔI?
Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến có thể làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư như ung thư tuyến tụy, ung thư vú và ung thư đại trực tràng. Giờ đây, ung thư phổi có thể cũng thuộc danh sách này.
Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Tim Rebbeck, Giáo sư Phòng chống Ung thư tại Trường Y tế Công cộng Harvard T.H. Chan và Viện Ung thư Dana-Farber, mối liên hệ giữa thực phẩm siêu chế biến và ung thư vẫn còn ở giai đoạn đầu, cần thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn.
Dù còn nhiều câu hỏi, Rebbeck cho rằng nghiên cứu mới là thêm một bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc ung thư.
Theo bác sĩ Zhaoping Li, Trưởng khoa Dinh dưỡng Lâm sàng tại Trường Y David Geffen (UCLA), cơ thể con người được thiết kế để tiêu hóa thực phẩm tự nhiên, chưa qua chế biến kỹ.
Ngược lại, thực phẩm siêu chế biến vốn chứa nhiều chất bảo quản và ít giá trị dinh dưỡng có thể gây viêm hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe theo cách mà những thực phẩm tự nhiên như một quả táo không gây ra.
“Chúng ta chưa rõ cơ chế chính xác khiến thực phẩm siêu chế biến làm tăng nguy cơ ung thư phổi, nhưng có thể tình trạng viêm toàn thân có liên quan”, Rebbeck cho biết thêm.
Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ mang tính quan sát nên không thể khẳng định mối quan hệ nhân quả. Đồng thời, nó cũng có một số hạn chế gồm dữ liệu ăn uống chỉ được thu thập một lần qua khảo sát, số ca ung thư không nhiều và chưa xét đến mức độ hút thuốc, yếu tố ảnh hưởng lớn đến nguy cơ ung thư phổi.
Rebbeck nhấn mạnh, dù các nhà nghiên cứu đã cố gắng kiểm soát nhiều yếu tố, nhưng không thể loại trừ hoàn toàn nguy cơ sai lệch trong kết quả.
Dù còn nhiều điều chưa rõ, Rebbeck cho rằng kết quả nghiên cứu này là dấu hiệu đáng chú ý, cho thấy việc giảm tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến có thể góp phần làm giảm nguy cơ ung thư.
Tuy nhiên, theo bác sĩ Li, điều quan trọng nhất mà mọi người cần thay đổi để giảm nguy cơ ung thư phổi vẫn là bỏ thuốc lá, yếu tố nguy cơ lớn nhất.
Bên cạnh đó, việc chú ý đến chất lượng chế độ ăn cũng rất có quan trọng. Dù khó có thể loại bỏ hoàn toàn thực phẩm siêu chế biến khỏi khẩu phần ăn, nhưng điều quan trọng là phải cân bằng, đừng tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến trong cả ba bữa một ngày.
Ví dụ, nếu đã dùng ngũ cốc đóng gói vào bữa sáng, nên tránh tiếp tục ăn burger chay công nghiệp hoặc thịt nguội vào bữa trưa. Thay vào đó, có thể chọn món ăn thực phẩm tươi như salad, rau luộc, cá hoặc thịt gà.
Bác sĩ Li chia sẻ, nấu ăn với nguyên liệu tươi có thể mất thời gian hơn nhưng hoàn toàn xứng đáng. Thay vì chỉ rót ngũ cốc ra bát, vị bác sĩ này chọn làm trứng chiên với súp lơ và gà còn thừa, một món ăn vừa đơn giản, vừa bổ dưỡng.
Tiến sĩ Rebbeck kết luận: “Chúng ta đã biết rằng chế độ ăn ít chế biến, giàu rau củ, trái cây và ngũ cốc có thể giúp giảm nguy cơ ung thư. Dù còn tiếp tục tìm hiểu về thực phẩm siêu chế biến, nhưng thông điệp cốt lõi vẫn rõ ràng là ăn uống cân bằng, ưu tiên thực phẩm tự nhiên, ít chế biến”.
