Các nhà xuất khẩu Trung Quốc đang cân nhắc lại chiến lược đầu tư vào nhà máy ở nước ngoài, trong bối cảnh Mỹ áp thuế “đối ứng” với các trung tâm sản xuất thay thế và siết chặt kiểm soát hoạt động trung chuyển qua nước thứ ba để tránh thuế.
Trong những năm gần đây, các nhà sản xuất đã đổ hàng tỷ USD vào Đông Nam Á, nhằm giảm thiểu rủi ro từ các đòn thuế quan của Mỹ sau cuộc chiến thương mại đầu tiên dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Tuy nhiên, hiện tại, Mỹ đã giảm thuế bổ sung đối với hàng hóa Trung Quốc xuống còn 30% trong khuôn khổ các cuộc đàm phán thương mại với Bắc Kinh, đồng thời áp thuế từ 10% đến 40% đối với hàng hóa từ các quốc gia khác.
Nhìn chung, thuế quan đối với các nước Đông Nam Á vẫn thấp hơn mức trung bình của hàng hóa Trung Quốc (bao gồm các mức thuế trước đó và thuế theo từng loại sản phẩm).
Tuy nhiên, loạt động thái gay gắt mới từ Mỹ đang làm thay đổi cục diện thương mại trong khu vực. Điều này khiến biên lợi nhuận của nhà sản xuất bị thu hẹp, làm giảm động lực chuyển dịch sản xuất khỏi Trung Quốc.
“Đòn giáng” mới nhất - mức thuế 40% áp dụng chung cho hàng hóa “chuyển khẩu” từ Trung Quốc sang Mỹ qua nước thứ ba, càng làm dấy lên nghi ngại về tính khả thi của kế hoạch đầu tư của Trung Quốc ra nước ngoài.
Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc, vốn từng tăng cường đầu tư ra nước ngoài sau khi ông Trump áp thuế 145% lên hàng hóa Trung Quốc, cho biết họ bị động trước việc mức thuế đối với Đông Nam Á lại tăng cao.
“Khi chính sách thuế với Trung Quốc không ổn định, phần lớn khách hàng Mỹ yêu cầu chúng tôi chuyển đơn hàng sang Đông Nam Á. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của hàng rào thuế mới, những khách hàng chưa đặt đơn lại tỏ ra do dự khi sản xuất tại Campuchia”, ông Lin Sijie, đại diện công ty Minyuan Footwear tại tỉnh Phúc Kiến tiết lộ. Công ty này vừa mở một nhà máy mới tại Campuchia trong năm nay.
Nỗi lo cũng lan sang cả phía người mua. Ông Richard Laub, CEO công ty Dragon Sourcing có trụ sở tại Bỉ, cho biết sau một tuần ban đầu đầy hoảng loạn từ các khách hàng Mỹ đi tìm nhà cung ứng mới tại Đông Nam Á, tình hình đã lắng xuống. Nhiều khách hàng quyết định tiếp tục mua hàng từ Trung Quốc cho đến khi mọi việc rõ ràng hơn.
“Số cuộc gọi từ khách hàng từng lên đến 10 cuộc mỗi ngày, giờ chỉ còn lác đác”, ông lưu ý. Khách hàng giờ đây đang theo dõi sát các diễn biến đàm phán giữa Washington và Bắc Kinh cũng như các đối tác khác để xem mức chênh lệch thuế giữa Trung Quốc và các trung tâm sản xuất thay thế sẽ như thế nào.
“Nếu Trung Quốc bị áp 30%, còn Mexico chỉ 20%, họ sẽ không di dời sản xuất đi đâu cả”, ông Laub nói thêm.
Tại Đông Nam Á, ông Donald Trump đã áp một loạt mức thuế “đối ứng” dao động từ 10% tại Singapore cho đến 40% tại Myanmar và Lào. Các nước như Campuchia, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Philippines bị áp mức thuế 19%. Việt Nam - một trong những nước hưởng lợi nhiều nhất từ chiến lược “Trung Quốc cộng một” - bị áp thuế 20%.
Bà Vera Li, chuyên viên bán hàng tại công ty Quanzhou Viition Gifts (chuyên sản xuất đèn và quà tặng tại Campuchia và Phúc Kiến), cho biết mức thuế 19% vẫn giúp nhà máy ở Campuchia có một lợi thế nhỏ so với Trung Quốc, nhưng đã thu hẹp khoảng cách với các đối thủ tại Việt Nam.
“Giờ chúng tôi phải tập trung vào Việt Nam. Họ là đối thủ cạnh tranh trực tiếp”, bà Li nói với phóng viên Financial Times.
Đối với công ty sản xuất đồ chơi và điện tử Wynnewood Corp, họ đã bắt đầu thoả thuận với đối tác để chuyển một phần đơn hàng năm nay từ nhà máy Đông Hoản ở miền nam Trung Quốc sang Indonesia để giảm thiểu rủi ro chuỗi cung ứng. Dù vậy, ông Bryant Chan, chủ tịch công ty cho rằng lợi ích từ việc chuyển đổi này đang dần bị xói mòn. Phần lớn linh kiện vẫn cần được vận chuyển từ Trung Quốc.
Việc bị đánh thuế khi chuyển khẩu sẽ buộc công ty phải chuyển nhiều công đoạn sản xuất hơn sang Indonesia, từ đó làm gia tăng chi phí đáng kể trong khi khách hàng lại mong muốn nhà cung cấp chia sẻ gánh nặng thuế mới.
“Đúng là khó chồng khó. Chúng tôi đang thiệt cả đôi đường”, ông Chan thở dài.
Ông Adam Fazackerley, giám đốc vận hành công ty Lay N’ Go (Mỹ), cho biết ông đã chuyển đơn hàng sang Campuchia trong năm nay, nhưng phải đánh đổi tính linh hoạt, hiệu quả và thuận tiện về logistics. Với các đơn hàng sắp tới, ông cho biết sẽ theo dõi chênh lệch thuế giữa các quốc gia. “Nếu các con số tương đương nhau, chúng tôi sẽ sản xuất tại Trung Quốc”.