Dẫn đề vào tọa đàm đối thoại chính sách với chủ đề: “Định hướng và giải pháp cho tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045” ngày 3/6, PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương đã nêu lên những vấn đề của nền kinh tế đất nước đang đối mặt cần tìm lời giải.
TĂNG TRƯỞNG NHANH ĐI ĐÔI VỚI PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
Với mục tiêu kinh tế Chính phủ đề ra năm 2025 phải đạt mức tăng trưởng kinh tế 8% mức tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045 được đánh giá là nhiệm vụ đầy thách thức. Cái khó hiện nay chính là phải đảm bảo mục tiêu kép: tăng trưởng nhanh đi đôi với phát triển bền vững.
PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn nhấn mạnh sự cần thiết phải nhìn nhận đúng thực trạng để có những giải pháp kịp thời và hiệu quả. Các vấn đề được PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn đề cập bao gồm những thách thức nội tại về cơ cấu kinh tế, hiệu quả đầu tư công, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, cũng như các vấn đề về thể chế và chính sách.
Bên cạnh đó, ông cũng đề cập đến những tác động từ bối cảnh kinh tế toàn cầu và những yếu tố khách quan khác. Việc nhận diện và phân tích sâu sắc những vấn đề này là bước đầu tiên và quan trọng để hoạch định chiến lược phát triển, đảm bảo tăng trưởng bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.
Đưa ra quan điểm đồng tình, GS.TS. Phạm Hồng Chương, Giám đốc Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, trong bối cảnh kinh tế với nhiều thay đổi bất thường và khó lường cùng sự trỗi dậy của khoa học công nghệ, quyết tâm của Đảng, Nhà nước cho phát triển công nghệ, kinh tế tư nhân và cải cách hành chính thì cho thấy cơ hội và thách thức cho nền kinh tế.
GS.TS. Phạm Hồng Chương nói: "Chúng ta đang phải giải những “bài toán” chưa từng có tiền lệ, nên cần những nền tảng, giải pháp từ các chuyên gia để mọi thành phần kinh tế thực thi hiệu quả, đóng góp cho tăng trưởng kinh tế bền vững"
Dưới góc nhìn chuyên gia, phân tích mô hình và nền tảng tài khóa của Việt Nam, PGS.TS Phạm Thế Anh từ Đại học Kinh tế Quốc dân đã đưa ra những nhận định sắc bén về mô hình tăng trưởng và nền tảng tài khóa của Việt Nam. Ông chỉ ra rằng, sự tăng trưởng kinh tế của Việt Nam chủ yếu dựa vào đầu tư và định hướng xuất khẩu. Theo đó, các doanh nghiệp trong nước phần lớn thực hiện gia công và lắp ráp, đồng thời mối liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa còn lỏng lẻo. Bên cạnh đó, xuất khẩu phụ thuộc vào một số thị trường lớn, tiềm ẩn rủi ro.
Về nền tảng tiền tệ, PGS.TS Phạm Thế Anh nhận định rằng tỷ lệ thu trên GDP của Việt Nam trong những năm gần đây khá cao, khoảng 19%, trong khi tỷ lệ chi trên GDP lại giảm do vướng mắc trong giải ngân đầu tư công. Đáng chú ý, tỷ lệ thu từ thuế và phí có xu hướng giảm, nhường chỗ cho các khoản thu ngoài thuế và phí. Cụ thể, thu từ thuế và phí chiếm 81,8% tổng thu ngân sách vào năm 2018 nhưng giảm xuống 77,8% vào năm 2022. Trong cơ cấu thu ngân sách, thuế thu nhập cá nhân tăng nhanh, từ 6,65% năm 2018 lên 8,9% năm 2022 tổng thu từ thuế và phí.
Để Việt Nam đạt được tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, PGS.TS Phạm Thế Anh đề xuất một chiến lược đa diện. Theo đó, cần xây dựng kế hoạch dài hạn rõ ràng và ban hành các chính sách hỗ trợ (thuế, tín dụng, môi trường kinh doanh) cho các ngành kinh tế mũi nhọn, có lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, việc đẩy mạnh đào tạo nhân lực chất lượng cao và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) là yếu tố then chốt.
Mặt khác, chuyên gia kinh tế này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng có sức lan tỏa cao, tránh dàn trải và tập trung vào các mục tiêu trọng điểm để không bị chi phối bởi lợi ích cục bộ hay tính thời điểm.
3 KỊCH BẢN TĂNG TRƯỞNG GNI, GDP ĐẾN NĂM 2045
Cũng trong khuôn khổ buổi tọa đàm, các chuyên gia kinh tế đã trình bày nhiều giải pháp quan trọng cho những vấn đề nổi cộm. Đặc biệt, GS.TS. Trần Thị Vân Hoa từ Trường Kinh tế và Quản lý công, Đại học Kinh tế Quốc dân, đã tập trung làm rõ định hướng giải quyết một vấn đề cốt lõi do PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn đặt ra trong phần dẫn đề. Đó là làm thế nào để Việt Nam có thể "thoát bẫy thu nhập trung bình", đồng thời duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và bền vững theo từng giai đoạn phát triển.
GS Vân Hoa nhấn mạnh, trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực thực hiện tái cấu trúc hành chính toàn diện và một cuộc cách mạng về thể chế, hạ tầng, công nghệ, đồng thời phải đối mặt với những căng thẳng thương mại toàn cầu, việc giải quyết các "bài toán" kinh tế trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Chính vì lẽ đó, ba kịch bản tăng trưởng đã được tính toán và đưa ra, bao gồm:
Kịch bản A với mô hình “khởi động nhanh”. Kịch bản này gồm 3 giai đoạn tăng trưởng là giai đoạn 2025-2029 với GDP 11%/năm, giai đoạn 2030-2037 với GDP 9%/năm, giai đoạn 2038-2045 với GDP 7-8%/năm.
Với kịch bản này, GS.TS. Trần Thị Vân Hoa cho rằng sẽ có ưu điểm là tận dụng động lực ban đầu, thời gian dài điều chỉnh, nhưng áp lực lớn và có thể gây “kiệt sức” tăng trưởng trong 5 năm đầu.
Kịch bản B với mô hình “tăng tốc kéo dài”. Kịch bản này cũng gồm 3 giai đoạn tăng trưởng là giai đoạn 2025-2031 với GDP 11%/năm, giai đoạn 2032-2038 với GDP 8,5-9%/năm, giai đoạn 2039-2045 với GDP 6,5-7,5%/năm.
Với kịch bản này, ưu điểm là có thời gian chuẩn bị dài nên áp lực phân bổ đều, nhưng lại khó duy trì động lực tăng trưởng cao trong thời gian dài.
Kịch bản C với mô hình “sóng tăng trưởng”. Kịch bản này gồm 3 giai đoạn tăng trưởng là giai đoạn 2025-2035 với 2 phân kỳ là 2025-2030 – phân kỳ chuẩn bị với GDP 8-10%/năm, 2031-2035 – phân kỳ tăng tốc với GDP 11-12%/năm. Giai đoạn 2036-2040 với GDP 8,5-9%/năm, giai đoạn 2041-2045 với GDP 6,5-7,5%/năm.
Phân tích cho thấy cả ba kịch bản đều đạt mục tiêu toán học về ngưỡng thu nhập cao vào năm 2045, nhưng khác biệt đáng kể về độ phức tạp triển khai, hồ sơ rủi ro và yêu cầu chuyển đổi cấu trúc. Do vậy, bà Vân Hoa nhận định kịch bản C là tối ưu nhất dựa trên các cân nhắc quan trọng gồm: Tính logic về lý thuyết; tính đầy đủ của kịch bản; phân phối rủi ro; tính linh hoạt chiến lược; sự phù hợp với thực nghiệm; và đây cũng là kịch bản giảm rủi ro nhất.
Việc chia thành ba giai đoạn với các phương án dự phòng cụ thể giúp Việt Nam có thể chủ động điều chỉnh chiến lược, đảm bảo đạt mục tiêu cuối cùng trong khi giảm thiểu rủi ro từ các cú sốc bất ngờ và thách thức.
