Không còn là những phương pháp chữa bệnh lỗi thời, Y học cổ truyền đang dần trở thành một xu hướng nổi bật, thu hút sự quan tâm của đông đảo mọi người trên toàn thế giới, đặc biệt là với người trẻ, việc lựa chọn phương pháp chăm sóc sức khỏe tự nhiên đang được ưu tiên hàng đầu.
Với triết lý lấy sự cân bằng làm trọng tâm, cùng với việc sử dụng các phương pháp điều trị từ thiên nhiên như thảo dược, châm cứu, xoa bóp và chế độ ăn uống khoa học, Y học cổ truyền không chỉ tập trung vào việc điều trị bệnh mà còn hướng đến việc tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa bệnh tật và nâng cao chất lượng cuộc sống. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của xu hướng này cho thấy một sự thay đổi đáng kể trong nhận thức về sức khỏe, nơi con người đang dần ưu tiên các giải pháp an toàn, ít tác dụng phụ và có khả năng nuôi dưỡng cơ thể từ bên trong.
Tạp chí Thương gia đã có cuộc trao đổi trực tiếp với Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thái Bảo, Giám đốc Trung tâm Y Học Cổ Truyền Vinmec - Sao Phương Đông để nghe bác sĩ chia sẻ thêm về phương pháp chăm sóc sức khỏe tự nhiên.
Thưa bác sĩ, chúng ta đang chứng kiến một sự dịch chuyển đáng kể từ các phương pháp chăm sóc sức khỏe Tây y sang các liệu pháp chăm sóc sức khỏe theo hướng Đông y cổ truyền, hay rộng hơn là y học tự nhiên. Bác sĩ có nhận thấy sự thay đổi này trong thói quen của người dân, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi không?
Chắc chắn rồi. Thực ra, đây không chỉ là xu hướng ở Việt Nam mà là sự chuyển dịch chung của cả thế giới, hướng tới việc chăm sóc sức khỏe bằng các phương pháp tự nhiên. Y học cổ truyền là một thế mạnh lớn của phương Đông, vì vậy không chỉ người phương Đông mà cả người phương Tây cũng đang tìm hiểu và áp dụng các biện pháp y học tự nhiên.
Theo một báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 80% dân số thế giới vẫn phụ thuộc vào y học cổ truyền cho các nhu cầu chăm sóc sức khỏe cơ bản. Đặc biệt, thị trường y học cổ truyền và bổ sung toàn cầu được dự báo sẽ đạt giá trị hơn 400 tỷ USD vào năm 2028, cho thấy sự quan tâm và đầu tư ngày càng lớn vào lĩnh vực này từ cả người tiêu dùng lẫn các nhà nghiên cứu.
Vậy, bác sĩ có thể giải thích rõ hơn về khái niệm "y học tự nhiên" được không ạ?
Y học tự nhiên ở đây có nghĩa là điều trị bệnh mà không nhất thiết phải dùng thuốc, hoặc sử dụng các biện pháp nhằm nâng cao sức khỏe và tận dụng các loại thảo mộc theo y học cổ truyền để tránh các tác dụng phụ của thuốc tân dược hay các can thiệp phẫu thuật. Y học tự nhiên có rất nhiều nền tảng trên thế giới, bao gồm cả y học cổ truyền ở châu Âu, Ấn Độ hay các dân tộc ở Việt Nam và Trung Quốc. Mỗi nền y học đều có những lý luận và cây cỏ riêng để điều trị các bệnh lý nhất định. Y học cổ truyền của chúng ta là một trong số đó.
Y học tự nhiên đã cho thấy hiệu quả trong việc quản lý các bệnh mãn tính như đau lưng mạn tính, với khoảng 60% bệnh nhân cho biết giảm đau đáng kể sau khi áp dụng các liệu pháp như yoga, vật lý trị liệu, hoặc sử dụng các bài thuốc dân gian.
Như vậy, xu hướng tìm đến y học tự nhiên, trong đó có y học cổ truyền, ngày càng rõ nét, và giới trẻ là đối tượng đặc biệt quan tâm đến yếu tố này?
Việc chúng ta ngày càng ít tiếp xúc với môi trường tự nhiên cũng là một vấn đề lớn. Không chỉ ô nhiễm không khí, mà việc chúng ta bị "mất kết nối" với môi trường tự nhiên, ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, luôn sống trong môi trường điều hòa... đang làm suy giảm hệ miễn dịch. Điều này dẫn đến các bệnh lý về dị ứng, miễn dịch, hen suyễn, nổi mề đay, hay rối loạn giấc ngủ. Khi cơ thể không được tiếp xúc với nhịp sinh học tự nhiên, hệ thống tiết hormone cũng bị ảnh hưởng.
Và đây thường là những vấn đề sức khỏe mà người trẻ hay mắc phải. Do đó, lượng bệnh nhân trẻ tuổi cũng tăng lên rất nhiều. Thông thường, khách hàng của chúng tôi không chỉ là những người lớn tuổi như nhiều người vẫn nghĩ về y học cổ truyền. Ở đây, độ tuổi khách hàng chủ yếu từ 25 đến 40-45 tuổi, đang ngày càng trẻ hóa, đa phần là dân văn phòng.
Vậy theo bác sĩ, những nhóm đối tượng nào thường tìm đến y học cổ truyền dù còn trong độ tuổi còn rất trẻ?
Có hai nhóm chính: Một nhóm là những người chủ động tìm kiếm các giải pháp điều trị bệnh tự nhiên. Nhóm thứ hai là những người đang gặp các vấn đề bệnh lý văn phòng, mà đang gia tăng rất nhanh trong những năm gần đây, như đau mỏi cổ vai gáy, đau cơ xương khớp. Những tình trạng này không thể chỉ dùng thuốc giảm đau mà cần các giải pháp khác.
Y học cổ truyền có các biện pháp xoa bóp, bấm huyệt để cải thiện hiệu quả các vấn đề đau mỏi này, đáp ứng nhu cầu của nhóm người trẻ tuổi. Cá biệt, chúng tôi có bệnh nhân mới 14 tuổi đã mắc bệnh lý văn phòng như cổ thẳng, mất đường cong sinh lý cổ.
Việc sử dụng điện thoại, máy tính quá nhiều ở lứa tuổi học sinh, sinh viên là nguyên nhân chính khiến các bệnh lý văn phòng trẻ hóa đáng báo động. Rất nhiều bạn trẻ chỉ mới hai mươi mấy tuổi đã đau mỏi cổ vai gáy.
Nếu đánh giá một cách khách quan, bác sĩ có thể so sánh các liệu pháp của y học tự nhiên (bao gồm y học cổ truyền) với Tây y, để xem phương pháp nào phù hợp hơn với người Việt Nam không?
Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào từng giai đoạn và mục tiêu điều trị khác nhau. Ví dụ, với những yếu tố như đau mỏi hay các vấn đề liên quan đến chức năng, y học tự nhiên hay y học cổ truyền thường tập trung điều trị các nhóm bệnh lý mang tính chất chức năng và mãn tính. Từ góc độ y học hiện đại, những vấn đề này đôi khi khó điều trị, vì y học hiện đại tập trung vào cấu trúc, những gì có thể nhìn thấy và quan sát được. Tuy nhiên, chức năng là sự phối hợp của nhiều yếu tố, không phải chỉ một cấu trúc quyết định.
Nếu chúng ta gặp vấn đề bệnh lý về chức năng, ví dụ như rối loạn giấc ngủ, táo bón mãn tính, hay các triệu chứng khó chịu không gây nguy hiểm trực tiếp, thì các biện pháp y học cổ truyền, y học tự nhiên sẽ mang lại nhiều giải pháp tích cực hơn. Bên cạnh đó, chúng ta còn được tư vấn về chế độ ăn uống, sinh hoạt, thay đổi thói quen xấu, tập thể dục, ăn uống tích cực. Kết hợp với các tác động điều trị từ y học tự nhiên, tình trạng sẽ cải thiện nhanh chóng.
Tuy nhiên, khi cấu trúc cơ thể có vấn đề bất thường, ví dụ như xương bị canxi hóa, biến dạng lâu ngày, hay tình trạng sưng to ở đầu gối, thoát vị đĩa đệm ở giai đoạn cuối chèn ép thần kinh, thì chúng ta cần phải can thiệp bằng y học hiện đại, có thể là phẫu thuật. Trong giai đoạn đầu của thoát vị, nếu chỉ điều trị để giảm đau, giảm sưng phù nề mà chưa ảnh hưởng đến thần kinh, mạch máu, thì chưa chắc đã cần phẫu thuật. Tương tự, các trường hợp cấp cứu như nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, chúng ta chắc chắn phải đưa bệnh nhân đến bệnh viện nhanh nhất để thông tắc mạch máu kịp thời.
Tóm lại, trong những tình huống cấp cứu hay khi cấu trúc cơ thể có vấn đề bất thường nghiêm trọng, chúng ta nên lựa chọn y học hiện đại. Chúng ta cần biết cách lựa chọn phương pháp điều trị hợp lý tùy theo hoàn cảnh. Với các bệnh mãn tính không rõ nguyên nhân nhưng ảnh hưởng đến tính mạng như huyết áp, đái tháo đường, chúng ta vẫn đang sử dụng thuốc Tây để kiểm soát.
Bên cạnh các liệu pháp và phương pháp chăm sóc sức khỏe, hiện nay các sản phẩm bổ trợ hay thuốc theo dòng y học cổ truyền cũng rất phổ biến trên các nền tảng thương mại điện tử. Việc này có gây thách thức gì lớn, ảnh hưởng đến chất lượng hay công việc của các bác sĩ chuyên khoa không, thưa bác sĩ?
Đây là một vấn đề khá phức tạp và đáng báo động. Đầu tiên là sự nhầm lẫn giữa thuốc y học cổ truyền và thực phẩm chức năng. Hai khái niệm này thường bị đánh đồng, khiến người tiêu dùng rất khó phân biệt.
Hiện nay, có hàng nghìn loại thực phẩm chức năng chứa thành phần y học cổ truyền được quảng cáo rầm rộ, thậm chí cường điệu hóa công dụng như thuốc Tây, hay thổi phồng khả năng "chữa khỏi bệnh" như một loại thuốc thực sự. Điều này đã và đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của công chúng vào y học cổ truyền chân chính.
Chất lượng của những sản phẩm này thường không được đảm bảo. Nhiều nghiên cứu và báo cáo đã chỉ ra rằng chúng không đủ an toàn, không có công bố rõ ràng về thành phần cũng như tác dụng. Đặc biệt, việc quảng cáo về thuốc y học cổ truyền cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn chẩn đoán của y học cổ truyền, hay còn gọi là biện chứng.
Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của công chúng vào giá trị thực sự của y học cổ truyền truyền thống. Y học cổ truyền là một kho tàng tri thức quý báu, được đúc kết qua hàng ngàn năm với những nguyên tắc, chẩn đoán, và phương pháp điều trị nghiêm túc. Tuy nhiên, khi những hình ảnh "ông lang bà mế" được truyền thông dựng lên một cách thái quá, thậm chí bóp méo để phục vụ mục đích thương mại, nó khiến người dân dễ dàng bị lừa gạt bởi những sản phẩm kém chất lượng.
Hậu quả là, thay vì tiếp cận được với những giá trị đích thực của y học cổ truyền, người tiêu dùng lại đối mặt với rủi ro từ các sản phẩm không rõ nguồn gốc, không được kiểm chứng, thậm chí gây hại. Điều này không chỉ làm giảm sút uy tín của y học cổ truyền mà còn đặt ra thách thức lớn cho công tác quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
