Trụ sở chính của CATL là một nhà máy nằm ở vùng ven đô của thành phố Ninh Đức, tỉnh Phúc Kiến – mảnh đất từng chỉ được xem là vùng đất của những nông dân chỉ biết ngày ngày nuôi cá chép, nơi tập trung những quán hàng ăn rẻ tiền hay những cửa hiệu sửa chữa xe của những người lao động nhập cư.
Giấc mơ thống trị
Nhưng với giá trị lên đến 11,5 tỷ USD, CATL đang được dự đoán sẽ trở thành Panasonic của Trung Quốc - một nhà vô địch quốc gia về sản xuất ắc quy, thậm chí tiến tới trở thành một phần quan trọng trong tham vọng định vị lại thị trường ắc quy toàn cầu và khai thác nhu cầu về xe điện đang ngày một tăng nhanh của quốc gia này.
"Chúng tôi muốn trở thành một doanh nghiệp hàng đầu, trở thành đầu tàu của cả một đoàn tàu, có khả năng điều khiển toàn bộ chuỗi cung ứng”, Neill Yang - Giám đốc tiếp thị của CATL không giấu diếm tham vọng.
Nhờ những chính sách hỗ trợ tích cực của chính phủ Trung Quốc như các khoản trợ cấp cũng như hạn chế sự đầu tư và phát triển của các doanh nghiệp nước ngoài, các công ty ắc quy của Trung Quốc đang bắt đầu chiếm ưu thế trong ngành công nghiệp đã từng được “lãnh đạo” bởi các nhà sản xuất đến từ Hàn Quốc và Nhật Bản. Đơn cử như Panasonic – công ty chuyên sản xuất ắc quy cho các loại ô tô của Tesla trong suốt ba thập niên qua.
“Theo Tập đoàn tài chính Goldman Sachs đánh giá, năm 2016, CATL có khả năng sản xuất 7,6 GW ắc quy mỗi giờ và vào năm 2020, công ty này sẽ sản xuất được nhiều hơn thế.
Đầu tháng 5 vừa qua, Chính phủ Bắc Kinh đã kêu gọi các công ty tăng gấp đôi công suất sản xuất ắc quy xe điện vào năm 2020 cũng như khuyến khích họ đầu tư vào các nhà máy ở nước ngoài. Khi các nhà sản xuất ô tô đầu tư nhiều hơn cho các loại xe điện, pin lithium-ion hay còn gọi là ắc quy sẽ là ngành công nghiệp chủ chốt trong ít nhất một thập kỷ tới, tạo ra một thị trường mà theo ước tính của Goldman Sachs, sẽ lên đến 40 tỷ USD vào năm 2025 và sẽ do Trung Quốc hoàn toàn thống trị.
Dù đã từng khẳng định không dễ dàng để vượt qua các công ty Nhật Bản và Hàn Quốc nhưng CATL vẫn chắc chắn rằng, trong 10 năm tới, có thể chỉ còn lại 10 nhà sản xuất ắc quy và 03 nhà cung cấp hàng đầu sẽ chiếm đến 60% thị trường thế giới.
Chờ đợi và bùng nổ
"Nếu người Nhật phát minh ra ắc quy, người Hàn Quốc đã mở rộng và xây dựng nên đế chế này thì Trung Quốc lại là quốc gia sẽ thống lĩnh thị trường.” Duncan Goodwin, Trưởng đại diện quản lý tài nguyên của Barings |
Kể từ năm 2012, Trung Quốc đã chi hàng tỉ USD để biến hãng ô tô BYD tại Thẩm Quyến (tỷ phú Warren Buffett có 10% cổ phần) trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới với vốn hóa thị trường là 18,7 tỷ USD. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đang tăng cường khả năng cung ứng cũng như nâng cao nhu cầu sử dụng ô tô điện. Dự đoán vào năm 2020, sẽ có 5 triệu ô tô điện hoạt động.
Cách đây 10 năm, Trung Quốc đã tạo nên tiếng vang lớn về khả năng sản xuất năng lượng mặt trời. Ông Gordon Orr - Cựu Chủ tịch khu vực Châu Á của McKinsey cho biết, Trung Quốc đã chi phối ngành công nghiệp này bằng cách hạ thấp chi phí, giảm đến 70% giá thành và họ hoàn toàn có thể làm điều tương tự với mặt hàng ắc quy. Điều đó sẽ làm cho ô tô điện trở nên cạnh tranh hơn khi ắc quy chiếm tới một nửa tổng chi phí sản xuất đồng thời giảm bớt sức ảnh hưởng của các nhà sản xuất ắc quy tại Châu Á, Mỹ và Châu Âu.
“Trung Quốc đã tạo nên được những thành tựu đáng nể nhưng để có được thành tựu đó, họ đã phải bỏ ra hàng tỷ USD", ông Orr nhận định. Đi kèm với những thành quả ấy, nhiều yếu tố như con người, môi trường đều đã bị ảnh hưởng lớn. Chính điều này làm Cựu Chủ tịch của McKinsey băn khoăn rằng, giai đoạn hiện nay, Trung Quốc có thể đang “sở hữu” những thành tựu rực rỡ nhưng xét về lâu dài, tính đến sự bền vững thì khó có thể đoán được CATL hay những doanh nghiệp khác sẽ là người giành chiến thắng.
Kể từ những năm 1980, sản xuất ắc quy cho ngành công nghiệp điện tử hầu như đã bị chi phối bởi các công ty ở Hàn Quốc và Nhật Bản. Nhưng bây giờ, tại thời điểm này, Trung Quốc đã bắt kịp cuộc chạy đua.
Theo Goldman, vào năm 2013, Trung Quốc đã vượt qua Hàn Quốc trở thành nhà cung cấp ắc quy lớn nhất thế giới cho tất cả các thiết bị điện tử. Một năm sau đó, chính điều này đã tạo nên bùng nổ mạnh mẽ cho thị trường xe điện của Trung Quốc. Năm 2016, 507.000 chiếc ắc quy điện và ô tô hybrid (dòng xe sử dụng đồng thời cả nhiên liệu và ắc quy) đã được bán rộng rãi ở Trung Quốc, tăng 50% so với năm 2015.
Theo các số liệu thống kê của Bernstein, BYD và CATL là hai nhà cung cấp ắc quy lớn thứ hai trên thế giới, chỉ đứng sau Panasonic.
Theo tạp chí Bloomberg New Energy Finance, nếu các công ty ắc quy của Trung Quốc hoàn thành mục tiêu của mình, họ sẽ có khả năng sản xuất đến 121 GWh ắc quy vào năm 2020 vượt xa so với mục tiêu 35 GWh của hãng Tesla. Và theo ước tính, một GWh ắc quy có thể cung cấp điện cho 40.000 xe ô tô trong trong quãng đường lên đến 100km/xe.
Simon Moores, người đứng đầu Cơ quan Tình báo Khoáng sản Benchmark ở Luân Đôn, nói: "Trung Quốc đang tạo nên nguồn cung ứng năng lực dồi dào và mạnh mẽ để có thể nằm quyền kiểm soát chặt chẽ thị trường này”.
Năm 2015, LG Chemical đã mở một nhà máy sản xuất ắc quy tại thành phố Nam Kinh ở miền đông Trung Quốc. Cùng năm đó, Samsung SDI cũng nối gót mở một nhà máy ở Tây An và tuyên bố sẽ "nâng hạng” được chỗ đứng của mình trên thị trường xe năng lượng lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, một năm sau, Bắc Kinh công bố danh sách các công ty được phép cung cấp ắc quy trong nước và thật không may khi không có một công ty nước ngoài nào có “chân” trong danh sách ấy.
Trong một dự thảo được công bố vào cuối năm 2015, Bắc Kinh thậm chí còn yêu cầu các nhà sản xuất ắc quy xe hơi cần đạt được ít nhất 8 GWh công suất sản xuất ở Trung Quốc thì mới đủ điều kiện để được chính phủ nước này cấp phép hoạt động. Đây là một “tiêu chuẩn” mà chỉ có BYD và CATL mới có thể đáp ứng.
Ông Michael Dunne, người đứng đầu Dunne Automotive tại HongKong khẳng định, "Trung Quốc muốn trở thành cường quốc của nền công nghệ ắc quy tầm cỡ thế giới đồng thời giữ toàn bộ quyền sở hữu và kiểm soát thị trường này. "Nhà cầm quyền Trung Quốc đã rất cẩn trọng và khôn khéo khi vừa hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước vừa sử dụng các thủ tục cấp phép để giữ chân các công ty nước ngoài”.
BYD được hưởng sự hỗ trợ lớn của chính phủ. Bắc Kinh đã cho phép lưu thông xe buýt điện sử dụng ắc quy lithium phốt phát (LFP) – một loại ắc quy có công suất thấp hơn ắc quy lithium thông thường, chỉ do BYD “độc quyền” sản xuất và sử dụng.
Theo Macquarie, BYD đã bán được 11.000 chiếc xe bus điện trong năm 2015, một kết quả hoàn toàn bất ngờ so với con số 0 vào năm 2013. "Trung Quốc đã thực hiện chương trình hỗ trợ tối đa để đảm bảo rằng Samsung hoặc LG Chem sẽ không thể “chen chân", một nhà kinh doanh hàng hoá quốc tế cho biết.
Để xe điện có thể đi xa thì ắc quy của chúng cũng phải được tích trữ nguồn điện lớn hơn. Theo các nhà phân tích của Bernstein, hiện nay, Trung Quốc đang bắt nhịp kịp những người tiền nhiệm như LG Chem, Samsung SDI, SK Innovation và Panasonic về công nghệ “ép điện” này.
Cuộc chiến nguồn cung
Ngoài lợi thế về sự hỗ trợ và chính sách bảo hộ từ chính phủ, lợi thế lớn nhất của các nhà sản xuất ắc quy Trung Quốc so với các đối thủ như Tesla là tiếp cận với nguyên liệu thô. Các công ty Trung Quốc đã tiến hành xâm nhập vào trong chuỗi cung ứng lithium trong năm qua, đẩy mạnh thu mua các tài nguyên chứa coban để khai thác nhằm cắt giảm tối đa chi phí.
Vừa qua, Công ty Sản xuất ắc quy lớn của Trung Quốc là Ganfeng Lithium, đã mua 19,9% cổ phần trong một dự án khai thác lithium của Argentina. Năm 2016, một công ty khác là Tianqi Lithium cũng mua lại 2,1% cổ phần dự án mỏ lithium lớn nhất thế giới SQM tại Chile.
Tiếp theo, hãng quốc doanh China Molybdenum đã trả 2,65 tỷ USD để mua lại mỏ Teken ở Congo, nơi được dự đoán là có trữ lượng cobalt lớn nhất thế giới. Chính những động thái này đã đẩy giá trị của Cobalt tăng gấp đôi kể từ tháng 10/2016.
Tại Ninh Đức, CATL cho biết họ có 1.000 nhân viên làm việc trong phòng nghiên cứu và phát triển. Công ty có hơn 2.000 bằng sáng chế liên quan đến ắc quy. Các nhà phân tích tại Goldman Sachs dự đoán rằng, những kết quả này sẽ khiến cho Trung Quốc "bắt kịp với các đối tác toàn cầu về chất lượng sản phẩm".
National Electric Vehicle Sweden đã mua lại hãng sản xuất xe hơi Saab bị phá sản vào năm 2012 đồng thời ký hợp đồng cung cấp ắc quy với CATL hồi đầu 2017.
"Chính phủ Trung Quốc có một danh sách các nhà sản xuất ắc quy đã được phê duyệt và nếu bạn không chọn một trong những doanh nghiệp đó thì bạn sẽ không được cấp phép hoạt động ở Trung Quốc", Anders Bjornberg - Giám đốc Bộ phận nghiên cứu phát triển (R&D) của NEVS chia sẻ.
"Dù CATL có khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp Nhật Bản và Hàn Quốc nhưng đó lại không phải là điều được quyền lựa chọn. Ở Trung Quốc, việc lựa chọn doanh nghiệp nội địa là sự lựa chọn tốt nhất. "
Đại diện CATL cũng cho biết mục tiêu đầu tiên của công ty là phục vụ khách hàng trong nước thay vì xuất khẩu sang thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, CATL không hề che giấu tham vọng toàn cầu của mình. Ông Yang thừa nhận công ty hy vọng sẽ làm việc với Tesla, đã liên lạc với General Motors và khách hàng hiện tại bao gồm Volkswagen và BMW. Vào tháng 1 vừa qua, họ đã mua 22% cổ phần của nhà cung cấp ô tô Valmet của Phần Lan. Đây là một mắt xích quan trọng trong quá trình xây dựng một nhà máy ở Châu Âu.
Nhật Bản sẽ không chịu thua cuộc?
Trong suốt 20 năm qua, Nhật Bản luôn là một quốc gia có một nền công nghệ phát triển trong đó phải kể đến dây chuyền sản xuất ắc quy. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, vị trí đang đã dần bị các nước Hàn Quốc, Trung Quốc vượt qua.
Tuy nhiên, mảng ắc quy là trận chiến mà Nhật Bản khó lòng muốn thua trận khi nhiều chuyên gia nhận định ắc quy sẽ là nguồn năng lượng mới của kỷ nguyên công nghệ 4.0. Trong những năm gần đây, các hợp đồng mua bán trong ngành ắc quy tại Nhật Bản đã tăng lên nhanh chóng. Hàng loạt các công ty như Ube Industries, Sumitomo hay Central Glass đã đầu tư mạnh vào ngành ắc quy khắp Châu Á.
Trong khi đó, những công ty như Murata Manufaturing lại đang đàm phán mua lại mảng sản xuất ắc quy của Sony trước khi bước vào cuộc đàm phán cung cấp ắc quy cho Samsung Electronics.
Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây rút khỏi hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP) bị các chuyên gia trong ngành cho là một thiệt hại với các nhà sản xuất ắc quy Nhật do họ đã đầu tư lớn vào các nhà máy ở Việt Nam cũng như Châu Á để tấn công thị trường Mỹ, Canada. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến Nhật Bản muốn tiếp tục thúc đẩy hiệp định TPP mà không có Mỹ.
