Tờ WSJ đưa tin, trước đây, các nhà đầu tư Trung Quốc “làm mưa làm gió” tại phương Tây, thực hiện hàng loạt thương vụ kỷ lục từ thâu tóm những khu đất vàng tới mua các khách sạn 5 sao ở New York, các nhà máy ở Thụy Sĩ và Đức. Tuy nhiên, hiện tại xu hướng đã thay đổi khi dòng vốn từ Trung Quốc đã chuyển hướng về Đông Nam Á, Nam Mỹ hay Trung Đông.
Dòng tiền từ Trung Quốc dịch chuyển
Theo đó, nguồn vốn Trung Quốc ngày càng nhiều đổ về các nhà máy ở Đông Nam Á, mỏ khai khoáng và dự án năng lượng ở Trung Đông và Nam Mỹ nhằm tạo thêm đồng minh cũng như kiểm soát các nguồn tài nguyên thiên nhiên trọng điểm.
Gần đây, Trung Quốc đã quyết định đầu tư vào mỏ khai thác Nickel tại Indonesia, một nguyên liệu quan trọng cho việc sản xuất ắc quy của ngành xe điện, đây là một trong những xu thế mới đang bùng nổ và là mảng công nghệ đua tranh sôi nổi của nhiều quốc gia. Theo Tờ WSJ, việc này thể hiện câu trả lời của chính quyền Bắc Kinh đối diện xung đột với Mỹ-Trung trong thời điểm hiện tại, đồng thời cũng cho thấy khả năng tận dụng thương mại và đầu tư nhằm kiến tạo đồng minh trên toàn cầu.
Bên cạnh đó, báo cáo gần đây cũng chỉ ra rằng đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đã giảm đáng kể, khoảng 18% so với cùng kỳ năm trước và 25% so với đỉnh điểm năm 2016. Chính quyền Bắc Kinh đã áp dụng các biện pháp siết chặt nguồn vốn, gây ảnh hưởng đến các thương vụ mua lại và sáp nhập (M&A) lớn của Trung Quốc.
Các biện pháp bất ổn trong nền kinh tế nội địa như đồng nội tệ thấp và rủi ro trong nhiều lĩnh vực kinh doanh như bất động sản và công nghệ đã khiến chính quyền Bắc Kinh chuyển hướng xây dựng nền kinh tế nội địa mạnh mẽ hơn, tập trung vào sự tự lực tự cường thay vì xuất khẩu và đầu tư ra nước ngoài, dẫn đến hạn chế nguồn vốn đầu tư cho các thị trường Phương Tây.
Trong bối cảnh xung đột với các nước phương Tây vẫn tiếp tục leo thang, việc Trung Quốc rút vốn khỏi các thị trường này có thể làm giảm cơ hội việc làm và hạn chế khả năng tiếp cận tài chính của nhiều doanh nghiệp công nghệ. Cũng theo chuyên gia kinh tế trưởng Louis Kuijs của S&P Global Ratings, nguồn vốn đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào các nền kinh tế phát triển đang giảm.
Nhìn chung, tình hình hiện tại đang thể hiện một sự dịch chuyển trong nguồn vốn đầu tư của Trung Quốc, tập trung vào việc đầu tư vào ngành công nghệ và sản xuất nội địa hơn là ra nước ngoài. Điều này có thể có ảnh hưởng lớn đến cả nền kinh tế nội địa và các thị trường quốc tế.
Trong tương lai gần, dự kiến Trung Quốc sẽ tăng nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài, nhằm kiểm soát các nguồn tài nguyên chiến lược và tạo thêm đồng minh. Trong chiến lược này, Trung Quốc dự định đổ tiền mạnh vào các lĩnh vực năng lượng tái tạo, xe điện, và khai thác tài nguyên ở các thị trường mới nổi ở Đông Nam Á, Trung Đông và Châu Phi. Điều này sẽ đòi hỏi các doanh nghiệp Trung Quốc phải tìm địa điểm mở rộng sản xuất và khai thác thị trường, chạy đua với chính quyền Bắc Kinh tập trung vào các nền kinh tế giàu tài nguyên.
Một ví dụ cụ thể là gần đây, hãng xe điện BYD - lớn nhất Trung Quốc đã tuyên bố đầu tư hơn 600 triệu USD để mở vài nhà máy tại Brazil.
Tuy nhiên, chuyên gia Derek Scissors của Viện doanh nghiệp Mỹ (AEI) đánh giá rằng, nguồn vốn đầu tư Trung Quốc không thể quay lại đỉnh cao năm 2016. Dù ảnh hưởng đối với nền kinh tế Mỹ có hạn, nhưng các thị trường khác như Australia, Canada và Hungary có thể chịu tác động.
Một vấn đề khác là thiếu nguồn vốn Trung Quốc có thể khiến nạn đầu cơ bất động sản giảm sút, gây hạ giá nhà đất ở các thị trường như Canada, Australia và Mỹ. Điều này đã được minh chứng trong quá khứ khi nguồn vốn Trung Quốc sôi động thị trường bất động sản tại New York vào giữa thập niên 2010. Tuy nhiên, sau đó, doanh nghiệp Anbang bị chính phủ Trung Quốc tiếp quản sau khi nhà sáng lập bị kết án tù giam vì tội lừa đảo tài chính, và kế hoạch tiếp quản khách sạn Waldorf Astoria vẫn chưa hoàn thành cho đến bây giờ.
Trên thực tế, không chỉ riêng Trung Quốc, nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài của các quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đang suy giảm. Số liệu từ Hội nghị Liên hiệp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) cho thấy nguồn vốn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài trên toàn cầu đã giảm 14% trong năm 2022 so với cùng kỳ năm trước, do nỗi lo sợ về lạm phát, khủng hoảng và bất ổn của thị trường tài chính, khiến các nhà đầu tư chần chừ rút ví.
Những hệ lụy
Tổng kết lại, việc Trung Quốc dự định tăng nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài trong thời gian tới nhằm tạo thêm đồng minh và kiểm soát các tài nguyên chiến lược. Tuy nhiên, nó cũng có thể gây ảnh hưởng đến các thị trường quốc tế, đồng thời nên đối mặt với thách thức của việc hạn chế nguồn vốn đầu tư và những biến động trong thị trường bất động sản.
Theo số liệu của Liên hiệp quốc, nguồn vốn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đã giảm 18% so với cùng kỳ năm trước, xuống còn 147 tỷ USD vào năm 2022, thấp hơn mức đỉnh là 196 tỷ USD vào năm 2016.
Trước năm 2016, chính quyền Bắc Kinh khuyến khích doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư ra nước ngoài để hỗ trợ mở rộng nền kinh tế của quốc gia. Các tập đoàn lớn như HNA hay Dalian Wanda đã đổ tiền ra nước ngoài để mua sắm ngân hàng, khách sạn, và rạp hát. Xu hướng này được so sánh với đà thu mua của doanh nghiệp Nhật Bản tại thị trường Mỹ trong thập niên 1980, khi họ nhắm đến các ngành công nghiệp như thép, khách sạn, và sản xuất phim.
Tuy nhiên, sau năm 2016, rủi ro về nguồn vốn và thị trường tài chính đã khiến chính quyền Bắc Kinh thắt chặt kiểm soát tiền tệ và bắt đầu điều tra những thương vụ đầu tư khủng.
Mối quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc cũng làm cho Trung Quốc chuyển hướng đầu tư sang các thị trường mới nổi và trở nên thận trọng hơn trong việc đầu tư hàng tỷ USD vào các dự án, để đề phòng các xung đột chính trị có thể xảy ra.
Theo báo cáo của viện AEI, Trung Quốc đã thực hiện 120 thương vụ đầu tư lớn vào các thị trường thuộc nhóm G7 năm 2016, trong đó có khoảng 63 thương vụ ở Mỹ. Nhưng vào năm 2022, con số này chỉ còn lại 13 thương vụ. Năm 2016, Trung Quốc đã chi khoảng 84 tỷ USD cho các thị trường G7, chiếm một nửa tổng nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài của họ. Nhưng vào năm 2022, con số này tụt xuống chỉ còn 7,4 tỷ USD và chỉ chiếm 18% tổng số.
Tương tự, báo cáo của hãng nghiên cứu Rhodium Group cho thấy đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc vào thị trường Châu Âu cũng giảm xuống mức thấp nhất trong 10 năm qua, chỉ đạt 8,8 tỷ USD vào năm 2022.
Mặc dù ngành xe điện nhận được nhiều nguồn vốn từ Trung Quốc, nhưng không thể bù đắp được sự giảm đầu tư từ nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tại các thị trường phương Tây.
Trái lại, nguồn vốn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đến Châu Á, Nam Mỹ và Trung Đông trong năm 2022 đã đạt 24,5 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm trước. Trung Quốc tiếp tục tìm kiếm đồng minh và nguồn tài nguyên chiến lược khác tại những thị trường này.
Riêng Indonesia chiếm khoảng 17% trong tổng số 29,5 tỷ USD đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc trong nửa đầu năm nay, đứng đầu trong số các thị trường nhờ nguồn tài nguyên khoáng sản của nước này. Tuy nhiên, thứ hạng này có thể thay đổi theo thời gian khi Trung Quốc vẫn tiếp tục tìm kiếm đồng minh và nguồn tài nguyên chiến lược khác trên toàn cầu.