Lơ đãng là một trải nghiệm bình thường mà nhiều người gặp phải hàng ngày. Nó được xem là một dạng nhẹ của rối loạn phân ly, tức trạng thái tách rời giữa khoảnh khắc hiện tại và suy nghĩ, cảm xúc, ký ức hay hành động.
Hiện tượng này thường xuất hiện khi cơ thể mệt mỏi, tinh thần chán nản, mất tập trung, căng thẳng hoặc đang đối mặt với những thử thách, phổ biến ở những người có vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo âu hoặc trầm cảm.
NGUYÊN NHÂN KHIẾN TINH THẦN “LẠC”
Mệt mỏi và thiếu ngủ là nguyên nhân phổ biến khiến con người dễ lơ đãng. Khi cơ thể thiếu năng lượng hoặc thiếu ngủ, khả năng tập trung và phản ứng nhanh bị giảm, dẫn đến hiện tượng lơ đãng. Nghiên cứu cho thấy chỉ một đêm thiếu ngủ cũng có thể làm tăng các triệu chứng phân ly và giảm khả năng kiểm soát các suy nghĩ không mong muốn.
Căng thẳng và quá tải cảm xúc cũng góp phần vào việc lơ đãng. Khi chịu nhiều áp lực hoặc trải qua những trải nghiệm khó khăn, não có xu hướng “tắt” tinh thần như một cơ chế bảo vệ.
Lúc này, cơ thể sản sinh nhiều hormone căng thẳng cortisol và phân ly xuất hiện như một cách để tách rời khỏi áp lực hoặc sự kiện căng thẳng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng mức cortisol cao đi kèm với việc lơ đãng nhiều hơn.
Đôi khi, lơ đãng xuất hiện đơn giản do mất tập trung. Những lúc xem TV mà không chú ý hoàn toàn, đi dạo nhưng tâm trí hướng về chuyện khác, xảy ra là do “mạng lưới chế độ mặc định” của não bộ, khu vực chịu trách nhiệm cho các suy nghĩ nội tâm.
Rối loạn lo âu cũng thường khiến khả năng duy trì chú ý giảm. Trong trạng thái căng thẳng, não có thể sử dụng phân ly như một cơ chế đối phó khi không xử lý được cảm xúc. Đôi khi kèm theo hiện tượng derealization, cảm giác tách rời khỏi thế giới xung quanh.
Bên cạnh đó, trầm cảm là một yếu tố khác liên quan đến lơ đãng. Những người trầm cảm thường trải qua phân ly hoặc mất tập trung, thỉnh thoảng bắt nguồn từ chấn thương trong quá khứ bao gồm chấn thương phản bội, khi niềm tin bị phá vỡ. Nghiên cứu năm 2022 cho thấy mức độ chấn thương phản bội cao có liên quan đến việc lơ đãng nhiều hơn.
Người mắc ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý) cũng thường lơ đãng hoặc mất tập trung, đặc biệt khi căng thẳng hoặc quá tải. Phân ly trong trường hợp này có thể trùng lặp với các triệu chứng ADHD, dẫn đến khó khăn trong học tập, công việc, phản ứng chậm với tín hiệu xã hội và hành vi bốc đồng.
Hạ đường huyết có thể gây lơ đãng hoặc thay đổi cách suy nghĩ. Trong những trường hợp nghiêm trọng, hiện tượng này có thể đi kèm nhầm lẫn, buồn ngủ hoặc co giật. Khi đường huyết giảm thường xuyên, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là cần thiết vì hạ đường huyết có thể nguy hiểm.
Tình trạng đau nửa đầu đôi khi nặng đến mức ảnh hưởng khả năng tập trung, dẫn đến lơ đãng hoặc phân ly. Ở một số người, phân ly xuất hiện trước cơn đau và đi kèm với osmophobia (nhạy cảm hoặc ác cảm với mùi).
Ngoài ra, đột quỵ thoáng qua là cơn đột quỵ ngắn, triệu chứng thường biến mất trong 24 giờ nhưng có thể gây lơ đãng, rối loạn suy nghĩ và lý luận. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm nhầm lẫn, mất phương hướng, chóng mặt và yếu cơ. Khi xuất hiện các dấu hiệu này, cần đến cơ sở y tế ngay cả khi nghi ngờ chỉ là đột quỵ thoáng qua.
Hạ huyết áp đôi khi cũng là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng lơ đãng, liên quan đến lưu lượng máu lên não hơn là các vấn đề tâm lý. Huyết áp thấp có thể gây chóng mặt và mất tập trung. Khi hiện tượng này xảy ra nhiều lần, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là cần thiết.
MẸO HAY AI CŨNG CÓ THỂ ÁP DỤNG
Hiện tượng lơ đãng thường không phải là dấu hiệu của một căn bệnh nghiêm trọng, nhưng lại có thể ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả học tập, công việc cũng như chất lượng các mối quan hệ. Việc chủ động duy trì sự chú ý và hiện diện trong cuộc sống hàng ngày là điều cần thiết để giảm thiểu tình trạng này.
Một trong những yếu tố quan trọng là giấc ngủ. Ngủ đủ và đảm bảo chất lượng giấc ngủ không chỉ giúp cơ thể hồi phục năng lượng mà còn cải thiện khả năng tập trung và giảm thiểu các khoảng thời gian lơ đãng.
Quản lý căng thẳng cũng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự tập trung. Khi cơ thể và tâm trí quá tải, việc thực hiện các kỹ thuật thở sâu, tập yoga hay thư giãn cơ từng phần có thể giúp giảm hormone căng thẳng và giữ cho trí não hoạt động hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, luyện tập kỹ năng lắng nghe chủ động là một cách hiệu quả để duy trì sự chú ý trong giao tiếp. Việc ghi chú, tóm tắt thông tin, hỏi lại khi cần và duy trì giao tiếp bằng mắt giúp não bộ tập trung vào khoảnh khắc hiện tại thay vì để tâm trí lang thang.
Trong khi đó, thực hành chánh niệm là một chiến lược hữu ích khác. Thói quen này hướng sự chú ý vào hiện tại, giúp giảm thiểu xao nhãng và tăng khả năng kiểm soát suy nghĩ.
Ngoài ra, việc giảm các tác nhân gây phân tâm từ môi trường xung quanh cũng rất cần thiết. Tắt các thông báo điện thoại, hạn chế truy cập mạng xã hội hay các nguồn gây nhiễu khác trong những lúc cần tập trung sẽ giúp duy trì hiệu quả công việc và học tập.
Lưu ý trong một số trường hợp, nếu hiện tượng lơ đãng vẫn xuất hiện thường xuyên và ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là cần thiết. Khám sức khỏe có thể giúp phát hiện các vấn đề tiềm ẩn như ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý) hoặc các cơn đột quỵ thoáng qua.
Đồng thời, việc gặp chuyên gia sức khỏe tâm thần như bác sĩ tâm thần sẽ hỗ trợ trong việc chẩn đoán, điều trị và đưa ra các biện pháp quản lý cảm xúc cũng như tập trung, đặc biệt khi tình trạng thiếu tập trung gây trở ngại cho học tập hoặc công việc.
