Các thành phần chất bán dẫn tuy nhỏ bé nhưng rất cần thiết cho hầu hết mọi thiết bị điện tử ngày nay - từ gia dụng, công nghệ tiêu dùng như điện thoại thông minh, máy tính và ô tô, cho đến hệ thống phòng thủ, vệ tinh, hệ thống AI và vũ khí.
Ngoài việc bơm hàng tỷ USD trợ cấp và các ưu đãi khác, Hoa Kỳ đã tìm cách xây dựng liên minh với Hàn Quốc, Nhật Bản, Hà Lan và Đài Loan để thúc đẩy sản xuất. Họ cũng đã thực hiện các bước để hạn chế đáng kể khả năng Trung Quốc tiếp cận các công nghệ quan trọng, đặc biệt liên quan đến vi mạch.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng những động thái mới nhất của Hoa Kỳ trong cái gọi là "cuộc chiến chip bán dẫn“ cũng có thể phản tác dụng và thúc đẩy Trung Quốc phát triển chất bán dẫn tiên tiến của riêng mình.
Như một lời mở đầu về cam kết và tham vọng đối với ngành công nghiệp chất bán dẫn, Trung Quốc đã công bố kế hoạch trị giá 1,4 nghìn tỷ USD để tiếp tục phát triển các lĩnh vực sản xuất và công nghệ chip. Chính quyền Bắc Kinh đặt mục tiêu xây dựng 31 nhà máy bán dẫn trong vòng hai năm tới. Điều đó có thể sẽ giúp họ giảm khoảng 150 tỷ USD chi phí nhập khẩu chất bán dẫn hàng năm.
Đầu tháng 9, Trung Quốc thông báo về việc sản xuất hàng loạt chip 14 nanomet tại Thượng Hải. Những con chip này được sử dụng trong nhiều thiết bị, nhưng vẫn là chưa đạt yêu cầu cho AI hoặc các hệ thống phòng thủ tiên tiến.
Các báo cáo từ bên ngoài Trung Quốc trong tháng 7 cho thấy về mặt kỹ thuật, Tập đoàn Quốc tế Sản xuất Chất bán dẫn của Trung Quốc có thể sản xuất chip 7 nanomet. Điều đó dẫn đến việc một số người nói rằng các biện pháp hạn chế của Hoa Kỳ đã không có tác dụng, nhưng vẫn còn rất ít thông tin về bước đột phá rõ ràng của Trung Quốc cũng như một số vẫn hoài nghi về tính xác thực của báo cáo trên.
Giáo sư Andrew Kennedy của Trường Chính sách Công ANU Crawford nói với ABC rằng có một "khoảng cách rất đáng kể giữa những gì các nhà sản xuất chip Trung Quốc có thể làm so với các nhà sản xuất hàng đầu thế giới”. Những con chip quan trọng đều đến từ Hàn Quốc và Đài Loan - nơi sản xuất khoảng 60% vi mạch và 90% chip tiên tiến trên thế giới. Chúng là những con chip 3 nanomet và Trung Quốc đang rất muốn cải thiện những sản phẩm họ có thể tạo ra.
Động thái của Hoa Kỳ
Trọng tâm chính của Hoa Kỳ lúc này là hạn chế khả năng phát triển hoặc tiếp cận các vi mạch công nghệ cao của Trung Quốc. Washington đã biện minh cho điều này bằng cách tuyên bố rằng việc hạn chế chip đối với Trung Quốc nhằm bảo vệ an ninh quốc gia và các lợi ích của chính sách đối ngoại.
Nhưng tất nhiên, đây cũng là cách giúp Hoa Kỳ duy trì sự thống trị của mình trong lĩnh vực công nghệ này.
Tiến sĩ Kennedy nhận xét: “Mối quan tâm trước mắt là Hoa Kỳ không muốn các con chip tiên tiến được chuyển đến tay quân đội Trung Quốc. Có thể trong thâm tâm họ muốn hạn chế khả năng sản xuất chip của Trung Quốc ... vì lý do cạnh tranh chiến lược chung."
Vào tháng 12, Hoa Kỳ, theo thỏa thuận với 42 quốc gia khác, đã thực hiện các biện pháp kiểm soát để hạn chế việc sử dụng phần mềm EDA - một yếu tố để sản xuất chip tiên tiến. Chính quyền Hoa Kỳ đồng thời thắt chặt quy định xuất khẩu công nghệ, khiến các công ty của nước này ngày càng gặp khó khăn trong việc cung cấp cho các công ty Trung Quốc những công cụ cần thiết để phát triển ngay cả một con chip 14 nanomet.
Các quan chức Hoa Kỳ cũng đã chỉ thị các nhà sản xuất chip hàng đầu ngừng xuất khẩu chip tiên tiến sang Trung Quốc, trong một động thái được cho là sẽ hạn chế khả năng của các công ty Trung Quốc trong việc thực hiện các dự án công nghệ chủ chốt, ví dụ như nhận dạng hình ảnh.
“Những gì Mỹ đang cố gắng làm là hạn chế xuất khẩu công nghệ để Trung Quốc khó có thể sản xuất được những con chip nhỏ hơn 14 nanomet,” Tiến sĩ Kennedy cho biết. "Con chip càng nhỏ, thì nó càng tiên tiến."
Các chính trị gia cấp cao của Mỹ cũng đã thúc giục chính quyền TT Biden đưa Yangtze Memory Technologies vào danh sách đen, một công ty bán dẫn thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc được cho là đã cung cấp chip cho điện thoại di động của Huawei.
Tham vọng loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu
Bên cạnh các chính sách nghiêm ngặt với Trung Quốc, Hoa Kỳ cũng đang đầu tư một khoản tiền lớn để tăng cường sản xuất chip tiên tiến tại địa phương. “Hoa Kỳ đã phát minh ra chất bán dẫn, nhưng ngày nay chỉ sản xuất khoảng 10% nguồn cung trên thế giới - và không có chip nào tiên tiến nhất", Nhà Trắng cho biết vào tháng 8. "Thay vào đó, chúng ta dựa vào Đông Á, chiếm tới 75% sản lượng toàn cầu"
Tháng trước, 52 tỷ USD trợ cấp cho ngành bán dẫn đã được công bố, cùng với các ưu đãi thuế để xây dựng các nhà máy sản xuất chip ở Mỹ. Cho đến nay, Hoa Kỳ đã có kế hoạch xây dựng 12 nhà máy, trong đó có một nhà máy trị giá 12 tỷ USD ở bang Arizona hợp tác với nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới, Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC).
Các động thái nói trên một phần nhằm gia tăng sản xuất của Mỹ khi nhu cầu lấp đầy sự thiếu hụt chip ngày càng cầp thiết hơn vì hậu quả của đại dịch Covid-19 và cuộc chiến Nga - Ukraine vẫn tiếp diễn.
“Các cam kết mới sẽ tăng cường sản xuất, củng cố chuỗi cung ứng và an ninh quốc gia của Hoa Kỳ, đồng thời đầu tư vào nghiên cứu và phát triển khoa học, công nghệ", Nhà Trắng cho biết.
Và bên cạnh đó, nó cũng góp phần đảm bảo cho Hoa Kỳ và các đồng minh duy trì lợi thế công nghệ so với Trung Quốc, Tiến sĩ Kennedy nhận định.
Washington hiện đã và đang nỗ lực để tạo ra một chuỗi cung ứng vi mạch tiên tiến nhất mà không có sự tham gia của Trung Quốc. Đến nay, Hoa Kỳ đã có những thỏa thuận nhất định với Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc.
Bên cạnh đó, Nhật Bản đã hợp tác với TSMC Đài Loan để xây dựng một cơ sở trị giá 7 tỷ USD ở miền nam đất nước. Hàn Quốc - nhà cung cấp lớn các vi mạch hàng đầu - cũng đã công bố kế hoạch trị giá 450 tỷ USD để tăng cường năng lực sản xuất chất bán dẫn của mình trong 10 năm tới.
Về phía Trung Quốc, là một phần trong phản ứng trước các hạn chế của Hoa Kỳ, nước này đã cử ông Li Zhanshu, thành viên cấp cao thứ ba của chính quyền đến Hàn Quốc. Khi ở đó, ông Li cho biết Trung Quốc ủng hộ "hiện thực hóa hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến và quản lý chuỗi cung ứng, công nghiệp một cách trơn tru và ổn định".
Các hạn chế của Hoa Kỳ có thể phản tác dụng
Tiến sĩ Kennedy cảnh báo Hoa Kỳ cần phải thực hiện cẩn thận các hạn chế của mình nếu không sẽ có nguy cơ tạo ra chính xác thứ mà họ đang tìm cách hạn chế.
“Tất nhiên, sẽ rất khó để Trung Quốc tự mình tạo ra một chuỗi cung ứng mà không có công nghệ của Mỹ. Nhưng nếu các hạn chế quá rộng và chặt
, e rằng có thể sẽ có một liên minh gồm cả các nhà sản xuất chip Trung Quốc và các nhà cung cấp không phải Trung Quốc để cố gắng tạo ra một chuỗi cung ứng sản xuất chip không liên quan đến công nghệ của Mỹ."
Tuy nhiên, điều đó là không khả thi trong tương lai gần.
"Nhưng điều cần cân nhắc là nó hoàn toàn có thể được thực hiện trong dài hạn", Tiến sĩ Kennedy nói.
Samantha Hoffman, nhà phân tích cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Australia, nói với ABC, “Trung Quốc coi sự phụ thuộc vào Mỹ là một điểm yếu và có mục tiêu đầy tham vọng là sản xuất 70% chất bán dẫn trong nước vào năm 2025”.
Tiến sĩ Hoffman cho biết, trong khi còn cả một chặng đường dài để phát triển ngành sản xuất chip tiên tiến của riêng mình, nhưng Trung Quốc có thể sớm thu hẹp khoảng cách về công nghệ. “Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ USD vào ngành công nghiệp bán dẫn và đầu tư rất nhiều năng lượng vào việc mua lại IP nước ngoài từ các công ty bán dẫn.”
Ngoài ra, Tiến sĩ Kennedy cho biết các báo cáo gần đây cho thấy liên minh của Mỹ "đang gặp khó khăn" và "Hàn Quốc nói riêng lo ngại về điều đó". Tiến sĩ cho rằng điều quan trọng đối với Mỹ là phải giữ được các đồng minh của mình. “Có vẻ như Hoa Kỳ sẽ cần một cách tiếp cận tổng thể hơn”.