Đĩa than (vinyl) đang chứng kiến sự trở lại mạnh mẽ, nhưng không chỉ những người mê âm nhạc hay thế hệ “baby boomer” hoài niệm mới là động lực chính của làn sóng này. Gen Z đang đóng vai trò nổi bật trong sự hồi sinh của thị trường vinyl, với doanh số tăng trung bình 18% mỗi năm trong 5 năm qua. Theo báo cáo “Audio Tech Lifestyles” của Futuresource Consulting, khoảng 60% người thuộc Gen Z cho biết họ có mua đĩa than.
Tuy nhiên, Gen Z không hẳn mua đĩa than vì chất âm đặc trưng. Ông James Duvall, nhà phân tích chính và trưởng bộ phận giải trí tại Futuresource Consulting cho biết khoảng 40% người mua đĩa tại Mỹ thậm chí không sở hữu đầu đĩa than (máy turntable).
Theo khảo sát của Vinyl Alliance, 56% người hâm mộ Gen Z yêu thích đĩa than vì tính thẩm mỹ, còn 37% dùng chúng như đồ trang trí trong nhà. Đây là một phần của hiện tượng mà ông Jared Watson, phó giáo sư marketing tại Đại học New York (NYU), gọi là “tiêu dùng mang tính biểu tượng”.
“Điều đó có thể cho thấy bạn là một “fan cứng”, hoặc bạn trân trọng nghệ sĩ đó nhiều hơn”, ông nói, đồng thời cho rằng các album đĩa than là một dạng nghệ thuật có giá phải chăng.
SƯU TẦM ĐĨA THAN
Làn sóng hồi sinh của đĩa than có thể nhắc đến công của nữ ca sĩ Taylor Swift, người đã quảng bá các album của mình như những món đồ sưu tầm mang tính nghệ thuật, đôi khi còn kèm theo ca khúc bổ sung, poster hoặc thơ dành cho cộng đồng người hâm mộ trung thành.
Ông Jeffrey Smith, Phó Chủ tịch marketing của Discogs.com - cơ sở dữ liệu và chợ giao dịch nhạc vật lý - cho biết mỗi phiên bản của Taylor Swift đều là một mảnh ghép khác nhau trong câu chuyện mà cô xây dựng, và điều này đã nâng chuẩn chung cho toàn thị trường, tạo ảnh hưởng tới nhiều ca sĩ khác như Lana Del Rey hay Olivia Rodrigo.
Theo báo cáo năm 2024 của đơn vị phân tích dữ liệu giải trí Luminate, có tới 5 album của Taylor Swift nằm trong top 10 album đĩa than bán chạy nhất tại Mỹ năm ngoái. Trong đó có “The Tortured Poets Department” với 1,48 triệu bản được bán ra và “Midnights” với 188.000 bản. Hiện Taylor Swift đang bán bốn phiên bản khác nhau của “Midnights” trên website tại Mỹ. Khi ghép mặt sau của cả bốn phiên bản lại, chúng tạo thành hình một mặt đồng hồ.
Cô Erin Davila, 28 tuổi, sống tại Florida (Mỹ) chia sẻ rằng cô bắt đầu sưu tầm đĩa than từ thời trung học, khi việc trào lưu này trở nên phổ biến trên nền tảng blog mạng xã hội Tumblr.
“Đĩa nhạc vật lý gần như là một chiếc cúp ghi dấu toàn bộ danh mục âm nhạc mà bạn yêu thích, được đặt ngay trên kệ”, cô nói.
Davila thường đặt báo thức để canh giờ phát hành đĩa than của Taylor Swift, Sabrina Carpenter và Kacey Musgraves, trong khi chồng cô, Peyton, cũng đặt báo thức cho đợt phát hành đĩa than của The Weeknd. Bộ sưu tập chung của họ hiện đã lên tới gần 1.000 đĩa.
Vợ chồng Davila nằm trong nhóm người trẻ thường xuyên chia sẻ bộ sưu tập đĩa than của mình trên mạng xã hội, đặc biệt là hình ảnh những chiếc đĩa than được treo trang trí trên tường theo từng đợt luân phiên.
Tương tự, Dexter Phuong, 25 tuổi, nhà sáng tạo nội dung và điều phối viên mạng xã hội tại bang North Carolina (Mỹ) cũng sử dụng đĩa than để trang trí tường, đồng thời thay đổi album theo mùa. Vào mùa thu, anh có thể treo album “Red” của Taylor Swift hoặc một phiên bản của Phoebe Bridgers phù hợp với tông màu cam và xanh lá đặc trưng của mùa này.
Phuong cho biết anh gần như sở hữu đầy đủ các đĩa vinyl của Lana Del Rey, bao gồm khoảng 10 phiên bản khác nhau của album mới nhất.
“Thực ra tôi không nghe các phiên bản đó nhiều, trừ khi chúng có thêm bài hát bonus. Tôi thường giữ chúng như một tác phẩm nghệ thuật”, anh nói với CNN.
TIÊU DÙNG CẢM XÚC
Theo phó giao sư Jared Watson của Đại học NYU, thế hệ Gen Z thích những khoản chi tiêu tự thưởng nho nhỏ, có thể là một ly cà phê đắt tiền, quần áo hay vé xem hòa nhạc. Nguyên nhân chủ yếu là vì nhiều cột mốc lớn trong đời, như mua nhà hay kết hôn, có thể đang trì hoãn, do vậy họ tìm kiếm sự thỏa mãn ở những thứ khác.
“Có những suy nghĩ rằng “Tại sao hôm nay mình không tự thưởng cho bản thân bằng những phần thưởng nhỏ?” Và đó là động lực thị trường đồ sưu tầm tăng trưởng”, ông nhấn mạnh.
Nhiều người dành thời gian so sánh giá từ các người bán khác nhau hoặc ngày càng ưu ái việc mua sắm tại các cửa hàng đĩa địa phương để tìm mức giá tốt nhất. Mua tại cửa hàng địa phương có thể giúp họ tránh mức giá bán lẻ trung bình khoảng 33 USD cho một đĩa than, hay thậm chí có thể lên tới 70 USD đối với các bản phát hành giới hạn.
Anh Tony Baker, 27 tuổi, sống tại Orlando (Mỹ) là một trong số đó. Anh cho biết sẽ mua bất kỳ đĩa nào nếu giá hợp lý và rồi tính tiếp sau. Baker từng mua album cùng tên của Toni Braxton với giá 100 USD, mức cao nhất mà anh sẵn sàng chi ở thời điểm hiện tại.
Gần đây, Tony Baker đăng tải trên TikTok một video “săn” đĩa than với hơn 20 album, trong đó có những đĩa giá lên tới 42 USD.
Theo Jeffrey Smith của Discogs, một đĩa vinyl gần như còn hoàn hảo được bán trên nền tảng này có giá trung bình khoảng 15 USD, thấp hơn khoảng 45% so với giá bán lẻ.
“Việc bước vào thị trường, đào sâu tìm kiếm và mua được một đĩa giảm tới hơn 70% có thể là một “chiến thắng lớn”, ông Smith nhận xét.
Phó giáo sư Jared Watson chỉ ra rằng, dù có nghe đĩa hay không, Gen Z vẫn thường tìm thấy giá trị cảm xúc khi mua đĩa than cũ - những món đồ mang “dấu ấn” của chủ sở hữu trước đó - đồng thời đánh giá cao lợi ích môi trường khi tránh được thói quen tiêu dùng quá mức.
Đối với Peyton Davila - người sưu tầm đĩa than tại Mỹ - anh thường so sánh việc mua đĩa ở các cửa hàng địa phương với hoạt động săn đồ second-hand. “Bạn đang sống bền vững hơn và không tiếp tay cho tình trạng dư thừa, khi các album bị ép in quá nhiều”, anh khẳng định.