Tổng thống Mỹ Donald Trump từ lâu nổi tiếng là người không ngần ngại bày tỏ quan điểm cá nhân. "Ngày hôm qua tôi có chút vấn đề với Tim Cook. Tôi không muốn ông ấy xây dựng nhà máy ở Ấn Độ”, ông Trump chia sẻ với báo giới vào tuần trước, nhắc đến cuộc trò chuyện giữa ông và CEO Apple về việc công ty chuyển dây chuyền sản xuất iPhone từ Trung Quốc sang Ấn Độ, thay vì đưa về Mỹ.
Trước đó đã xuất hiện nhiều thông tin về việc “Nhà Táo” dự định đẩy mạnh sản xuất, với mục tiêu lắp ráp khoảng 25% tổng số iPhone toàn cầu trong vài năm tới tại quốc gia Đông Á này. Kế hoạch này được cho là một phần trong chiến lược đa dạng hoá chuỗi cung ứng nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, nơi hiện đảm nhận tới 90% khâu lắp ráp sản phẩm chủ lực của hãng.
Thực tế, khả năng Apple chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc về Mỹ, thay vì sang Ấn Độ, vẫn chưa hoàn toàn bị loại trừ, dù điều đó dường như khó xảy ra.
Theo các nhà phân tích của Bank of America, nếu Apple đưa khâu lắp ráp cuối cùng về Mỹ, giá thành sản phẩm có thể tăng tới 25% do chi phí lao động cao hơn. Để dễ hình dung, mẫu iPhone 16 Pro Max hiện có giá 1.199 USD tại Mỹ, cộng thêm khoảng 125,90 USD tiền thuế tại bang Louisiana. Nếu việc lắp ráp và kiểm định cuối cùng diễn ra tại Mỹ, người tiêu dùng có thể phải trả thêm khoảng 160 USD cho mỗi thiết bị. Tuy nhiên, kịch bản này vẫn giả định rằng một số bộ phận, ví dụ như camera, sẽ tiếp tục được sản xuất bên ngoài nước Mỹ.
“Nếu Apple thực sự chuyển dây chuyền lắp ráp cuối cùng về Mỹ, hãng sẽ cần được miễn thuế đối với các linh kiện và cụm linh kiện sản xuất ở nước ngoài để đảm bảo khả năng cạnh tranh”, ông Wamsi Mohan, nhà phân tích tại Bank of America đưa ra nhận định trong một báo cáo. Ông Mohan cho rằng, dù khả thi về mặt kỹ thuật, việc chuyển toàn bộ chuỗi cung ứng iPhone về Mỹ là một nhiệm vụ khổng lồ và chắc chắn sẽ mất nhiều năm để hoàn thành, trong trường hợp được cho là thực sự khả thi.
Trong khi đó, giới quan sát cho rằng mặc dù Ấn Độ đang nổi lên như một trung tâm lắp ráp điện tử tiềm năng, con đường để nước này trở thành một lựa chọn thay thế rõ ràng cho Trung Quốc vẫn chưa hề chắc chắn, ngay cả trong bối cảnh Mỹ gia tăng thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc.
Thách thức cốt lõi đối với Ấn Độ không chỉ dừng lại ở việc thu hút các tập đoàn quốc tế.
“Xây dựng chuỗi cung ứng và năng lực sản xuất cần rất nhiều thời gian”, ông Nick McConway, Trưởng bộ phận cổ phiếu khu vực châu Á (trừ Nhật Bản) tại Amundi Asset Management cho biết.
“Chúng ta đã thấy điều đó với Việt Nam, họ phải đầu tư mạnh vào hạ tầng. Điện phải ổn định, đường phải có sẵn, xe tải phải đến đúng giờ. Trên thực tế Ấn Độ mới chỉ ở giai đoạn rất sơ khai trong việc phát triển năng lực sản xuất hướng ra toàn cầu”, ông McConway lưu ý thêm.
Vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh, chi phí lao động thấp ở Ấn Độ không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sẽ tiết kiệm được chi phí sản xuất. “Dù chi phí lao động trung bình ở mức thấp, nhưng chi phí lao động trên mỗi đơn vị sản phẩm lại không rẻ vì năng suất lao động còn yếu”, ông giải thích.
Nếu so sánh với Mỹ, khoảng cách về năng suất giữa hai quốc gia có thể làm lu mờ lợi thế về chi phí nhân công khiến Ấn Độ khó cạnh tranh hiệu quả trên thị trường sản xuất giá trị cao toàn cầu. Trong khi đó, Apple đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc tự động hóa nhiều công đoạn trong dây chuyền lắp ráp cuối cùng, giúp giảm hơn 50% số lượng lao động.
Ngay cả khi Ấn Độ giành được một phần lớn hơn trong hoạt động lắp ráp iPhone, lợi ích mang lại cho quốc gia này có thể vẫn khá khiêm tốn, theo một nhà phân tích. “Hiện nay, Ấn Độ chỉ thu về khoảng 30 USD trên mỗi chiếc iPhone, phần lớn trong số đó lại được hoàn trả cho Apple thông qua chương trình ưu đãi sản xuất (PLI)”, ông Ajay Srivastava, người sáng lập tổ chức tư vấn Global Trade Research Initiative chỉ ra.
Ông Srivastava, người từng là nhà đàm phán thương mại của Ấn Độ, đã cảnh báo rằng việc New Delhi giảm thuế linh kiện điện thoại theo yêu cầu của Apple có thể làm tổn hại đến nỗ lực xây dựng hệ sinh thái sản xuất linh kiện trong nước.
“Nếu Apple chuyển dây chuyền lắp ráp đi nơi khác, Ấn Độ sẽ buộc phải từ bỏ mô hình lắp ráp đơn giản và thay vào đó đầu tư vào sản xuất sâu, từ chip, màn hình, pin và nhiều hơn nữa”, ông Srivastava bình luận.
Cuối cùng, có thể chính nỗ lực tái nội địa hóa sản xuất của ông Trump sẽ không phải là nguyên nhân khiến Ấn Độ đánh mất nguồn đầu tư nước ngoài. Vấn đề nằm ở chỗ, Ấn Độ sẽ phải nỗ lực nhiều hơn để trở thành điểm đến thực sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư toàn cầu.