Các thị trường tài chính toàn cầu đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng, với tâm điểm là Nhật Bản khi chỉ số Topix của nước này ghi nhận mức suy giảm lớn kể từ "Thứ Hai đen tối" năm 1987. Đợt bán tháo này nhanh chóng lan rộng sang thị trường lớn như Mỹ và châu Âu, với các chỉ số của Phố Wall và Euro Stoxx 50 đều mất hơn 2% trong phiên giao dịch vừa qua.
Vậy nguyên nhân đằng sau tình trạng hỗn loạn này là gì? Câu trả lời nằm ở những biến động bất ngờ của nền kinh tế toàn cầu. Các dữ liệu kinh tế gần đây đã làm lung lay niềm tin trước đó của nhà đầu tư rằng các ngân hàng trung ương, đặc biệt là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), có thể kiềm chế lạm phát mà không gây ra hậu quả tiêu cực.
Báo cáo việc làm của Mỹ vào thứ Sáu tuần trước cho thấy sự suy giảm đáng kể trong hoạt động tuyển dụng, báo hiệu những áp lực ngày càng lớn mà nền kinh tế Mỹ đang phải đối mặt. Điều này, kết hợp với những báo cáo cho thấy người tiêu dùng tiếp tục cắt giảm chi tiêu hơn nữa, đã làm dấy lên lo ngại về suy thoái kinh tế. Thậm chí, vào cuối tuần trước, ngân hàng Goldman Sachs đã đưa ra dự báo về khả năng kinh tế Mỹ sẽ rơi vào suy thoái trong năm tới.
Không chỉ riêng Mỹ, Khu vực đồng Euro cũng đang đối mặt với nhiều thách thức do căng thẳng địa chính trị, tăng trưởng toàn cầu chậm lại và niềm tin tiêu dùng giảm sút. Còn tại nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới, hoạt động trụ cột trong lĩnh vực sản xuất cũng suy yếu liên tiếp trong ba tháng tính đến tháng 7.
Ở một diễn biến khác, Nhật Bản đã phần nào làm gia tăng bất ổn với việc dần rời bỏ chính sách lãi suất âm kể từ tháng 3/3024 và tăng tốc vào tuần trước. Điều này đã gây xáo trộn trên thị trường tiền tệ và lan sang các thị trường khác. Lập trường thắt chặt ở Nhật Bản trái ngược với kỳ vọng Mỹ sẽ thay đổi chính sách tiền tệ theo hướng ôn hoà hơn, dẫn đến việc rút vốn từ các vị thế giao dịch carry trade, nơi nhà đầu tư vay tiền từ các nền kinh tế có lãi suất thấp như Nhật Bản hoặc Thụy Sĩ để đầu tư vào các tài sản có lãi suất cao ở nơi khác.
Trong khi đó, Fed đã tiếp tục duy trì phạm vi lãi suất cao nhất trong 23 năm vào tuần trước, đúng như đoán của các nhà đầu tư. Nhưng với những thông tin kinh tế mới được công bố khiến giới đầu tư lo ngại rằng Fed đã quá chậm trễ trong việc điều chỉnh chính sách tiền tệ và từ đó làm gia tăng nguy cơ suy thoái của Mỹ. Các nhà giao dịch hiện đang đặt cược vào khả năng ngân hàng trung ương Mỹ sẽ buộc phải có các biện pháp cắt giảm khẩn cấp trong thời gian tới.
Cho đến gần đây, các thị trường chứng khoán toàn cầu vẫn đang trên đà tăng tích cực, được thúc đẩy bởi hy vọng vào kịch bản kinh tế “Goldilocks” và làn sóng đầu tư vào cổ phiếu công nghệ Mỹ nhờ tâm lý phấn khích về trí tuệ nhân tạo. Chỉ số S&P 500 của Phố Wall, một trong những chỉ số quan trọng nhất của thị trường chứng khoán thế giới, đã tăng gần 20% kể từ đầu năm đến mức đóng cửa kỷ lục vào ngày 16/7. Nhưng chỉ chưa đầy 1 tháng, S&P 500 đã mất gần 8% so với mức đỉnh vào tháng 7.
Tình hình thêm ảm đạm khi có tin tức vào cuối tuần qua về việc Berkshire Hathaway của tỷ phú Warren Buffett đã bán gần một nửa số cổ phần nắm giữ trong Apple trị giá hơn 70 tỷ USD. Bên cạnh đó, các mối quan ngại khác liên quan đến công nghệ cũng đã xuất hiện. Cổ phiếu Intel, một trong những nhà sản xuất chip nổi tiếng nhất của Mỹ, mất gần 30% trong tuần trước sau khi công bố kế hoạch cắt giảm 15.000 việc làm như một phần của kế hoạch cải tổ toàn diện.
Chỉ số Vix, thường được gọi là “thước đo nỗi sợ hãi” của Phố Wall, đã tăng vọt lên 65 điểm vào 5/8 so với con số 16 điểm ghi nhận một tuần trước đó. Đó là mức cao nhất kể từ đại dịch Covid-19 năm 2020 và cho thấy có thể sẽ có thêm nhiều biến động hơn nữa trên thị trường.