Các lãnh đạo tài chính quốc tế trở về sau cuộc họp mùa thu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) với tâm trạng vừa nhẹ nhõm vừa mệt mỏi. Nhẹ nhõm vì kinh tế toàn cầu cho thấy sức chống chịu đáng kinh ngạc trước hàng loạt cú sốc chính sách trong 9 tháng đầu nhiệm kỳ hai của Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhưng cũng kiệt sức trước tình trạng bất định dường như chưa có hồi kết.
THÚC ĐẨY HỢP TÁC SONG PHƯƠNG VÀ KHU VỰC
Hồi tháng 4, khi các bộ trưởng tài chính và thống đốc ngân hàng trung ương nhóm họp tại Washington cho cuộc họp đầu tiên trong năm của IMF và WB, nỗi lo về gói thuế “Ngày Giải phóng” mà ông Trump công bố bao trùm khắp hội trường. Sáu tháng sau, tại kỳ họp tháng 10 vừa kết thúc, bầu không khí lo âu ấy đã nhường chỗ cho sự cảnh giác, khi giới hoạch định chính sách nhận ra rằng trật tự kinh tế mới vẫn chưa hề ổn định.
“Với vai trò là nhà hoạch định chính sách, kể từ 2/4 đến nay thật sự vô cùng kiệt sức. Chúng tôi vừa phải tìm cách hiểu chuyện gì đang diễn ra, vừa phải xây dựng chính sách và truyền đạt lại cho công chúng”, Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Thái Lan Piti Disyatat chia sẻ.
Một quan chức trong đoàn đại biểu Nhật Bản tham dự hội nghị cũng nhận định: “Kinh tế toàn cầu dường như có khả năng chống chịu tốt hơn so với dự tính vài tháng trước. Nhưng không thể chủ quan, vì vẫn tồn tại rất nhiều thách thức khác nhau. Chủ đề thảo luận chính trong suốt hội nghị chính là những bất ổn ấy".
Trong tuần diễn ra hội nghị, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc lại leo thang khi Bắc Kinh áp đặt lệnh kiểm soát xuất khẩu đối với các khoáng sản đất hiếm, và chính quyền Donald Trump đáp trả bằng việc đe doạ áp thuế 100% với hàng hóa Trung Quốc.
Sự đối đầu mới này giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới càng khiến hàng trăm quan chức tham dự cuộc họp tập trung hơn vào xu hướng hình thành các thỏa thuận thương mại mới bên ngoài quỹ đạo Mỹ - Trung.
Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva cho biết, bà hiếm khi chứng kiến sự hợp tác mang tính xây dựng cao như vậy trong các kỳ họp bán niên giữa giới chức tài chính toàn cầu. “Có lẽ bởi mức độ bất định đang ở ngưỡng quá cao, nên không còn chỗ cho những cuộc thảo luận mang tính hình thức hay xã giao”, bà nói tại một hội nghị ngân hàng cuối tuần trước.
“Có thể vì nhiều quốc gia giờ đây nhận ra rằng điều từng được xem là hiển nhiên - hợp tác quốc tế giúp tất cả cùng phát triển - thực ra không còn là điều hiển nhiên nữa”, bà nhấn mạnh.
Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva và Tổng giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Ngozi Okonjo-Iweala quan sát, việc căng thẳng Mỹ - Trung chưa bùng nổ thành một cuộc chiến thương mại toàn diện là tín hiệu tích cực. Họ cũng ghi nhận xu hướng nhiều quốc gia đang tìm cách củng cố quan hệ thương mại song phương và khu vực.
Bộ trưởng Tài chính New Zealand Nicola Willis chia sẻ với Reuters rằng bà kỳ vọng xu hướng này sẽ tiếp tục mở rộng trong bối cảnh bất ổn địa chính trị và kinh tế toàn cầu ngày càng lớn.
Bà chỉ ra một ví dụ đáng chú ý là Liên minh châu Âu hiện đang tìm cách liên kết với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), một hiệp định thương mại tự do giữa 11 quốc gia thành viên. “Tất cả những mối quan hệ thương mại ấy đều rất bền chặt, và các đối tác của chúng tôi đều mong muốn tiếp tục mở rộng thay vì thu hẹp”, bà nói.
Bộ trưởng Kế hoạch, Phát triển Kinh tế và Hợp tác Quốc tế Ai Cập Rania Al-Mashat cũng cho rằng mục tiêu tăng cường hợp tác khu vực là “phản ứng tất yếu” trước hàng loạt biến động toàn cầu và sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong thời gian tới.
HƯỚNG ĐẾN MỘT CUỘC CẢI TỔ TOÀN DIỆN
Bên cạnh đó, các cuộc thảo luận càng cho thấy dấu hiệu rạn nứt trong nền kinh tế toàn cầu, bao gồm mất cân đối thương mại kéo dài, nợ công gần mức kỷ lục, rủi ro gia tăng trong khu vực tài chính phi ngân hàng và tác động khó lường của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI).
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh Andrew Bailey nhấn mạnh cần có những cuộc thảo luận thẳng thắn, nhất là khi cộng đồng quốc tế từng thất bại trong việc phát hiện và ngăn chặn khủng hoảng nợ dưới chuẩn dẫn đến khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009.
Theo ông, tính minh bạch là yếu tố then chốt trong một thế giới tài chính đan xen phức tạp giữa ngân hàng, bảo hiểm và vốn tư nhân. “Chúng ta có trách nhiệm phải tìm hiểu kỹ lưỡng để xem chuyện gì đang diễn ra. Hiện đã có một vài sự kiện khiến chúng ta phải đặt câu hỏi: đây chỉ là những trường hợp riêng lẻ hay là dấu hiệu cảnh báo cho điều lớn hơn?”, Thống đốc Andrew Bailey nói tại sự kiện của Nhóm G30, tổ chức tư vấn quốc tế độc lập quy tụ các nhà lãnh đạo hàng đầu trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng trung ương và học thuật.
Về phía mình, Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva bày tỏ lo ngại về tình trạng định giá tài sản bị đẩy quá cao sau khi IMF cảnh báo rằng các thị trường dường như đang quá tự tin trước hàng loạt rủi ro lớn, từ chiến tranh thương mại, căng thẳng địa chính trị cho đến thâm hụt ngân sách.
Người đứng đầu IMF chia sẻ thêm bên lề sự kiện rằng bà kết thúc mỗi tuần làm việc với danh sách dài các nhiệm vụ, trong đó có việc rà soát lại cách Quỹ đánh giá nợ và giám sát kinh tế các quốc gia thành viên.
Trong khi đó, Tổng giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh tính cấp bách của việc cải tổ WTO.
“Chúng ta cần đa dạng hóa thương mại. Thương mại toàn cầu đã giúp nhiều quốc gia phát triển, dù kết quả chưa đồng đều và một số nước vẫn bị bỏ lại phía sau. Chúng ta cần sửa những phần không hiệu quả, cần tái hình dung lại toàn cầu hóa. Thực sự không thể tiếp tục như trước đây”, bà Okonjo-Iweala kết luận.
Giới chức tham dự hội nghị cũng thống nhất rằng biến đổi khí hậu là mối đe dọa nghiêm trọng nhất hiện nay, bất chấp những phát biểu gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Liên Hợp Quốc.
Vấn đề này đã nổi lên trong cuộc họp của Ủy ban Chỉ đạo IMF 17/10 khi Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago khẳng định rủi ro khí hậu là yếu tố có tác động vĩ mô rõ rệt, ảnh hưởng sâu sắc đến bảo hiểm, các nền tảng kinh tế và ổn định tài chính toàn cầu. “Trong đàm phán thương mại, bạn có thể rút lui và tìm một đối tác khác. Nhưng với khí hậu, khi bạn rời khỏi bàn đàm phán, cả hành tinh sẽ nóng lên và tất cả chúng ta đều phải gánh chịu hậu quả”, ông phát biểu tại hội nghị G30.