Bầu cử ở Canada: Quy trình kiểm phiếu ở Canada được giám sát như thế nào?

Kinh tế Canada đứng trước nguy cơ suy thoái kéo dài do những đe dọa trực tiếp từ Hoa Kỳ - người láng giềng thân cận lâu nay. Tổng thống Trump, với chính sách “Nước Mỹ trên hết”, đã liên tục gây áp lực lên Canada thông qua các biện pháp thuế quan khắc nghiệt và đe dọa chấm dứt Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Những động thái này không chỉ đe dọa hàng triệu việc làm tại Canada mà còn làm lung lay nền tảng thương mại song phương vốn là động lực kinh tế của cả hai quốc gia trong nhiều thập kỷ.

Hơn thế, lời cảnh báo từ ông Trump về việc Canada có thể mất chủ quyền, trở thành bang thứ 51 của Mỹ, đã gây sốc cho công chúng. Dù nhiều người xem đây là một lời đe dọa mang tính chính trị, nó đã khơi dậy những lo ngại sâu sắc về bản sắc và độc lập quốc gia.

Trong bối cảnh thế giới đầy biến động, Canada còn phải đối mặt với những thách thức toàn cầu phức tạp. Cuộc xung đột Nga-Ukraine vẫn chưa có hồi kết, gây ra khủng hoảng năng lượng và lạm phát toàn cầu, đẩy giá dầu và hàng hóa lên cao kỷ lục. Trung Quốc, với ảnh hưởng kinh tế ngày càng lớn, đang gia tăng sức ép địa chính trị ở khu vực Thái Bình Dương, khiến Canada - một quốc gia phụ thuộc vào thương mại quốc tế - phải cân nhắc kỹ lưỡng các mối quan hệ ngoại giao. Biến đổi khí hậu cũng là một vấn đề cấp bách, với các đợt cháy rừng và lũ lụt ngày càng nghiêm trọng ở British Columbia và Alberta, đặt áp lực lớn lên chính phủ trong việc đưa ra các chính sách môi trường hiệu quả.

Trong bối cảnh hỗn loạn ấy, mỗi lá phiếu tại cuộc bầu cử 2025 không chỉ là lựa chọn lãnh đạo, mà còn là biểu tượng cho ý chí độc lập, sự kiên cường và tương lai của quốc gia trước những cơn gió ngược từ cả trong lẫn ngoài nước.

Tôi từng tham gia giám sát kiểm phiếu tại một phòng phiếu ở Toronto vào năm 2015. Trải nghiệm ấy giúp tôi hiểu rõ mức độ nghiêm ngặt và minh bạch của quá trình bầu cử Canada - một nền tảng vững chắc giúp đất nước duy trì niềm tin vào dân chủ, ngay cả trong những thời điểm nhạy cảm như hiện nay.

QUY TRÌNH GIÁM SÁT: KHÔNG KHOAN NHƯỢNG

Quy tắc giám sát kiểm phiếu ở Canada được thiết kế để đảm bảo không một sai sót nào bị bỏ qua. Đúng 9 giờ tối, khi phòng phiếu đóng cửa, cánh cửa bị khóa chặt. Không ai được ra vào, kể cả để đi vệ sinh. Năm phút trước đó, mọi người đã được nhắc nhở để chuẩn bị. Không gian phòng phiếu trở thành một “pháo đài” bất khả xâm phạm cho đến khi kiểm phiếu hoàn tất.

Mỗi đảng phái có quyền cử một đại diện giám sát tại phòng phiếu. Tuy nhiên, chỉ các đảng lớn như Tự do, Bảo thủ hay Tân Dân chủ mới đủ nhân lực để phủ kín hầu hết các phòng phiếu trên cả nước. Những đảng nhỏ hơn thường phải chọn lọc địa điểm chiến lược, khiến không phải phòng phiếu nào cũng có đầy đủ đại diện từ mọi đảng.

Người giám sát có quyền yêu cầu xem từng lá phiếu - từ khoảng cách gần, xa, hay kiểm tra bất kỳ chi tiết nào - nhưng tuyệt đối không được chạm vào phiếu hay chụp ảnh. Họ cũng có thể tự do chọn vị trí quan sát. Tôi nhớ mình ban đầu định ngồi thoải mái trên chiếc sofa ở góc phòng, cách bàn kiểm phiếu vài mét, nhấm nháp chút cà phê nguội và nghĩ rằng chỉ cần quan sát từ xa là đủ.

Nhưng rồi, chỉ vài phút trước khi cánh cửa phòng phiếu khóa chặt, đại diện đảng Bảo thủ bất ngờ lao vào phòng. Anh ta là một người đàn ông cao lớn, mặc vest đen, ánh mắt sắc lạnh như dao, thái độ rất nghiêm túc. Hình như anh ta không phải người địa phương, vì tôi chưa từng thấy anh ta trong các sự kiện tranh cử ở khu vực này. Và cuối buổi kiểm phiếu, anh còn hỏi và nhờ tôi giới thiệu cho chỗ có thể ngủ đêm giá hợp lý.

Không nói một lời, anh ta kéo một chiếc ghế kim loại, đặt nó ngay đối diện bàn kiểm phiếu, gần đến mức có thể nhìn rõ từng nét bút trên từng lá phiếu. Động thái của anh ta như một lời thách thức ngầm: “Tôi sẽ không bỏ sót bất kỳ chi tiết nào.”

Để không bị “thiệt” và giữ thế “ngang cơ”, tôi lập tức bỏ ý định ngồi sofa. Tôi kéo một chiếc ghế khác, đặt ngay cạnh anh ta, đối diện trực tiếp với các nhân viên kiểm phiếu. Tim tôi đập nhanh hơn, không phải vì sợ, mà vì cảm giác như vừa bước vào một ván cờ căng thẳng. Mỗi động thái của chúng tôi - từ cách nghiêng người để nhìn phiếu, đến ánh mắt trao đổi với nhân viên kiểm phiếu - đều được theo dõi kỹ lưỡng, không chỉ bởi đối phương mà còn bởi chính không khí nghiêm trọng của căn phòng. Cảm giác ấy giống như đang ở trong một bộ phim giật gân, nơi mỗi giây trôi qua đều mang theo áp lực của sự minh bạch và trách nhiệm.

Nếu phát hiện bất kỳ vấn đề nào - phiếu không hợp lệ, thiếu phiếu, hay chữ viết không rõ - các giám sát viên sẽ thảo luận để đạt đồng thuận. Mỗi lá phiếu đều được xem xét cẩn thận, và chỉ khi tất cả đồng ý, phiếu đó mới được công nhận hợp lệ hay bị loại. Quy trình này đảm bảo không một lá phiếu nào bị “bỏ sót” hay “thiên vị”.

Sau khi kiểm phiếu xong, giám sát viên được phép gọi một cuộc điện thoại đến tổng đài đảng mình, báo cáo tổng số phiếu và kết quả từng đảng tại phòng phiếu. Đây là lý do các đảng thường dự đoán kết quả chính xác trước khi công bố chính thức. Năm 2015, tôi đã chứng kiến đại diện đảng Tự do gọi điện, giọng đầy phấn khích khi báo cáo số liệu. Dù kết quả chính thức chưa công bố, không khí trong phòng đã phần nào lộ ra bên chiến thắng.

CÂU CHUYỆN CỦA TÔI: TỪ MIỄN CƯỠNG ĐẾN TRÁCH NHIỆM

Thú thật, năm 2015, tôi không hào hứng với việc giám sát kiểm phiếu. Sau những ngày dài vận động tranh cử, tôi chỉ muốn tham gia “Victory Party” - buổi tụ họp ăn mừng (hay an ủi) cùng đồng đội, bất kể đảng thắng hay thua. Nhưng vào phút chót, quản lý chiến dịch gọi điện, nhờ tôi tham gia giám sát tại một phòng phiếu ở Toronto vì thiếu người trầm trọng. “Cậu chỉ cần ngồi đó, quan sát và đảm bảo mọi thứ công bằng,” anh ta nói. Nghe thì đơn giản, nhưng thực tế lại là một trách nhiệm lớn.

Tôi đến phòng phiếu với tâm trạng miễn cưỡng, tay cầm một cốc cà phê đã nguội lạnh. Phòng phiếu nằm trong một trường tiểu học, với những bức tường treo đầy tranh vẽ của học sinh. Không khí lúc đầu khá nhẹ nhàng, nhưng khi cánh cửa khóa lại lúc 9 giờ tối, mọi thứ trở nên nghiêm túc. Tôi nhanh chóng nhận ra mình không chỉ là một người quan sát, mà là một phần của hệ thống bảo vệ tính minh bạch cho cuộc bầu cử.

Đại diện đảng Bảo thủ ngồi cạnh tôi là một người đàn ông trung niên, ăn mặc lịch sự, ánh mắt sắc sảo. Anh ta không nói nhiều, và cũng rất “thiên vị trắng trợn”. Mỗi lá phiếu đọc lên bầu cho đảng của anh ta, anh không quan tâm nhưng bất kỳ lá phiếu nào đọc lên là bầu cho đảng khác là anh ta đòi soi xét rất kỹ, như không tin. Tôi ban đầu cũng định khách quan và nhẹ nhàng nhưng cũng đành phải thể hiện thái độ và học tập anh, thỉnh thoảng yêu cầu xem kỹ, kiểm tra những phiếu bầu cho đảng khác.

Có lần, một lá phiếu bị gạch chéo, hay ghi không không rõ ràng, và chúng tôi phải thảo luận gần 10 phút để quyết định xem nó có hợp lệ hay không và bầu cho đảng nào. Cuối cùng, cả hai đồng ý loại phiếu đó, nhưng quá trình ấy khiến tôi nhận ra sự cẩn trọng đến từng chi tiết của hệ thống.

Khi kiểm phiếu kết thúc, tôi gọi điện báo cáo kết quả cho đảng mình. Thường là những thông tin như: Số phòng phiếu, tổng số phiếu, số phiếu bầu cho từng đảng v.v. Bây giờ các bạn đã biết tại sao các đảng thường biết dự đoán kết quả trước khi công bố, và tương đối chính xác.

Giọng nói ở đầu dây bên kia đầy phấn khích, và tôi chợt cảm thấy tự hào. Dù chỉ là một phòng phiếu nhỏ ở Toronto, tôi đã góp phần đảm bảo mỗi lá phiếu được đếm đúng, mỗi ý chí của cử tri được tôn trọng.

VÌ SAO SỰ NGHIÊM NGẶT NÀY QUAN TRỌNG?

Cuộc bầu cử năm 2025 không chỉ là một sự kiện chính trị, mà còn là bài kiểm tra cho sức mạnh dân chủ của Canada. Trước những đe dọa từ bên ngoài - từ nguy cơ kinh tế đến lời cảnh báo về chủ quyền - niềm tin vào hệ thống bầu cử trở thành “tấm khiên” bảo vệ đất nước. Chưa hết, những nghi ngờ gian lận phiếu bầu của người hàng xóm khổng lồ đã làm mất lòng tin không nhỏ vào nền tảng cơ bản của dân chủ và tổ chức xã hội. Một quy trình kiểm phiếu minh bạch, được giám sát chặt chẽ, đảm bảo rằng kết quả bầu cử phản ánh đúng ý nguyện của người dân, không bị chi phối bởi bất kỳ thế lực nào.

Hệ thống giám sát của Canada không hoàn hảo. Việc các đảng nhỏ khó cử đại diện đến mọi phòng phiếu là một hạn chế. Nhưng những quy tắc nghiêm ngặt - từ việc khóa cửa phòng phiếu, kiểm tra từng lá phiếu, đến yêu cầu đồng thuận giữa các giám sát viên - tạo ra một lớp bảo vệ đáng tin cậy.

Năm 2015, tôi đã chứng kiến sự tận tâm của những nhân viên bầu cử và giám sát viên, những người làm việc không mệt mỏi để đảm bảo không một lá phiếu nào bị bỏ qua.

Khi Canada bước vào ngày 28/4/2025, mỗi phòng phiếu sẽ lại trở thành một “pháo đài” nhỏ, nơi dân chủ được bảo vệ từng giây từng phút. Dù kết quả bầu cử ra sao, quá trình giám sát nghiêm ngặt này sẽ là lời nhắc nhở rằng ý chí của người dân luôn là nền tảng của quốc gia.