Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sẽ ký một lệnh hành pháp sớm nhất là trong tháng này để đẩy nhanh nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng cho chip và các sản phẩm quan trọng chiến lược khác mà ít phụ thuộc vào Trung Quốc, hợp tác với Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Quyết định này mở đường cho việc phát triển một chiến lược chuỗi cung ứng quốc gia và dự kiến sẽ kêu gọi các khuyến nghị cho các mạng lưới cung ứng ít bị ảnh hưởng bởi sự gián đoạn như thảm họa và các lệnh trừng phạt của các quốc gia không thân thiện. Các biện pháp sẽ tập trung vào chất bán dẫn, pin xe điện, kim loại đất hiếm và các sản phẩm y tế...
Sắc lệnh nêu rõ rằng "làm việc với các đồng minh có thể dẫn đến chuỗi cung ứng bền vững và linh hoạt", cho thấy rằng các mối quan hệ quốc tế sẽ là trọng tâm trong kế hoạch này. Washington dự kiến sẽ theo đuổi quan hệ đối tác với Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc trong lĩnh vực sản xuất chip và các nền kinh tế châu Á - Thái Bình Dương bao gồm Australia về đất hiếm.
Mỹ có kế hoạch chia sẻ thông tin với các đồng minh trên mạng lưới cung cấp các sản phẩm quan trọng và sẽ tìm cách thúc đẩy sản xuất bổ sung. Đồng thời sẽ xem xét một khuôn khổ để chia sẻ nhanh chóng các mặt hàng này trong trường hợp khẩn cấp, cũng như thảo luận về việc đảm bảo kho dự trữ và năng lực sản xuất dự phòng. Các đối tác có thể được yêu cầu làm ăn ít hơn với Trung Quốc.
Vấn đề này càng trở nên cấp thiết hơn với sự thiếu hụt chip trong năm nay đã ảnh hưởng đặc biệt đến các nhà sản xuất ô tô.
Theo Boston Consulting Group, Mỹ đã chứng kiến thị phần của mình trong công suất sản xuất chất bán dẫn toàn cầu giảm mạnh trong những thập kỷ gần đây. Con số 37% vào năm 1990 giờ đã giảm xuống còn 12%.
Trong khi họ đã yêu cầu Đài Loan - đứng đầu danh sách với tỷ lệ 22% - tăng sản lượng, các nhà máy ở đó đã hoạt động hết công suất và có rất ít lựa chọn để thúc đẩy nguồn cung trong ngắn hạn.
Trong khi đó, Boston Consulting dự báo rằng Trung Quốc, được hỗ trợ bởi khoản trợ cấp ước tính 100 tỷ USD của chính phủ, sẽ dẫn đầu thế giới với 24% thị phần vào năm 2030.
Việc phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc đối với các sản phẩm quan trọng gây ra rủi ro an ninh. Bắc Kinh đã sử dụng các quy định để gây áp lực lên các đối tác thương mại, chẳng hạn như áp đặt lệnh cấm vận xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản vào năm 2010 trong bối cảnh căng thẳng về quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý, mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư.
Mỹ nhập khẩu khoảng 80% đất hiếm từ Trung Quốc và phụ thuộc vào nước này tới 90% một số sản phẩm y tế.
Việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng có thể sẽ mất khá nhiều thời gian, đặc biệt là đối với chất bán dẫn. Bởi số lượng các nhà sản xuất chip hàng đầu trên thế giới có hạn, các công ty này vẫn đang có nhiều lý do để quyết định xem có đi theo sự dẫn đầu của Mỹ hay không. Làm như vậy sẽ đòi hỏi sự hiểu biết và hợp tác từ các chính phủ khác.
Một nguồn tin chính phủ Nhật Bản cho biết: “Tôi nghe nói rằng hiện tại, Mỹ sẽ đánh giá chuyên sâu chuỗi cung ứng của mình để phân loại mức độ phụ thuộc vào quốc gia nào đối với chất bán dẫn và đất hiếm”. "Nó sẽ đưa ra các biện pháp đối phó với các đồng minh sau đó."
Washington đã bắt đầu đặt nền móng từ cuối năm ngoái, kêu gọi các nền kinh tế giàu công nghệ hoặc tài nguyên có giá trị như Đài Loan, Nhật Bản và Australia, tham gia vào việc tách dần khỏi sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc trong bối cảnh căng thẳng với Bắc Kinh đang âm ỉ.
Đài Bắc đã phản ứng đặc biệt nhanh chóng. Các quan chức cấp cao của Mỹ và Đài Loan đã ký một biên bản ghi nhớ vào tháng 11 để thúc đẩy hợp tác công nghệ trong bảy lĩnh vực, bao gồm chất bán dẫn và không dây thế hệ thứ năm, cũng như "chuỗi cung ứng an toàn, bảo mật và đáng tin cậy."
Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan, nhà máy đúc chip hàng đầu thế giới, đã đồng ý xây dựng một cơ sở chế tạo ở Arizona vào đầu năm ngoái, nơi có khả năng trở thành biểu tượng của mối quan hệ song phương này. Nhà sản xuất chip này sẽ đầu tư 12 tỷ USD vào nhà máy, nơi sẽ sản xuất chất bán dẫn cho quân đội và dự kiến đưa vào hoạt động vào năm 2024. Chính phủ Mỹ đang trợ cấp cho dự án này.
Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản kể từ năm ngoái đã dẫn đầu nỗ lực thu hút TSMC vào nước này, để không chỉ thiết lập một mạng lưới cung cấp ba chiều vững chắc hơn, mà còn cung cấp cho Nhật Bản nguồn chip tiên tiến trong tương lai an toàn. Chính phủ đã dành ngân sách 200 tỷ yên (1,9 tỷ USD) để trải thảm đỏ cho xưởng đúc, nhằm hướng tới khả năng hợp tác với các công ty Nhật Bản.
Những nỗ lực này đã mang lại kết quả khả quan. Theo Nikkei, TSMC đang có kế hoạch xây dựng một trung tâm nghiên cứu và phát triển trị giá 20 tỷ yên tại Nhật Bản.
Trong lĩnh vực đất hiếm, Mỹ đang hợp tác với Úc để khắc phục sự thống trị của Trung Quốc. Công ty khai thác đất hiếm của Úc - Lynas đang xây dựng một cơ sở chế biến ở Texas với sự hỗ trợ tài chính từ Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ.
Pin xe điện là một lĩnh vực khác cần phải hành động vì Panasonic và LG Chem của Hàn Quốc mất thị phần vào tay các đối thủ Trung Quốc.
Nhưng trong các lĩnh vực khác, chẳng hạn như 5G, các chuỗi cung ứng mới có thể tỏ ra đắt đỏ đối với các công ty Mỹ và Nhật Bản, những công ty mất quyền tiếp cận với các nhà cung cấp Trung Quốc cạnh tranh về chi phí như Huawei Technologies.