Một cuộc tranh chấp nội bộ tại Tata Trusts, tổ chức nắm quyền kiểm soát tập đoàn Tata Group, đang làm rung chuyển giới doanh nghiệp Ấn Độ và vọng tới tận chính phủ trung ương.
Tata Trusts là tổ chức sở hữu 66% cổ phần của Tata Sons - công ty mẹ (holding company) của Tata Group - một trong những tập đoàn đa ngành lớn và lâu đời nhất Ấn Độ, hoạt động trong hơn 100 lĩnh vực như công nghiệp thép, ô tô, công nghệ, năng lượng, hàng không, khách sạn và bán lẻ với tổng giá trị vốn hóa thị trường khoảng 368 tỷ USD.
Tata Sons nắm cổ phần chi phối tại hầu hết các công ty thành viên của tập đoàn, đồng thời điều phối chiến lược, tài chính và nhân sự cấp cao cho toàn hệ thống.
Theo một nguồn tin trong ngành, tâm điểm của mâu thuẫn xuất phát từ quy định yêu cầu Tata Sons phải xin phê duyệt trước từ Tata Trusts cho mọi khoản đầu tư trên 11 triệu USD. Tuy nhiên, điều này không được thực hiện trong nhiều năm qua, khiến một số thành viên hội đồng cảm thấy quyền hạn của họ bị xem nhẹ. Mâu thuẫn được cho là lên đỉnh điểm vào tháng trước, khi bốn thành viên hội đồng, trong đó có ông Mehli Mistry, phản đối việc bổ nhiệm lại ông Vijay Singh vào hội đồng quản trị Tata Sons. Tata Trusts hiện có ba ghế trong hội đồng của Tata Sons.
Sau khi ông Singh bị loại, hai thành viên còn lại của Tata Sons lại phản đối việc bổ nhiệm ông Mistry vào chiếc ghế còn trống.
LỊCH SỬ LẶP LẠI
Bà Hetal Dalal, Chủ tịch tổ chức tư vấn Institutional Investor Advisory Services India, bày tỏ lo ngại về mức độ ảnh hưởng mà Tata Trusts muốn áp đặt lên các quyết định phân bổ vốn của Tata Sons: “Những quyết định đó vốn thuộc thẩm quyền của hội đồng Tata Sons, và việc bất đồng giữa hội đồng và cổ đông lớn nhất là tín hiệu không mấy tích cực”.
Đây là lần thứ hai trong chưa đầy một thập kỷ qua, tập đoàn Tata rơi vào tranh chấp quyền lực giữa Tata Trusts và Tata Sons. Lần trước đó diễn ra năm 2016, khi Chủ tịch Tata Sons Cyrus Mistry đột ngột bị miễn nhiệm, và ông Ratan Tata, khi đó là Chủ tịch Tata Trusts, tạm thời quay lại nắm quyền điều hành Tata Sons.
Ngay sau khi bị cách chức, ông Cyrus Mistry đã gửi một lá thư dài 5 trang đến truyền thông, tố cáo rằng mình chỉ là “con rối” vì sự can thiệp quá sâu của Tata Trusts vào các quyết sách của Tata Sons. Đáp lại, Tata Sons phát hành một thông cáo chi tiết cáo buộc ông Mistry điều hành yếu kém và âm mưu thâu tóm quyền kiểm soát công ty.
Hai bên sau đó phủ nhận toàn bộ cáo buộc của nhau.
Đến nay đã một năm kể từ khi ông Ratan Tata qua đời và ba năm sau cái chết của Cyrus Mistry trong tai nạn giao thông, nhưng tranh cãi về ảnh hưởng của Tata Trusts đối với Tata Sons vẫn chưa chấm dứt.
“Họ cần thiết lập một cơ chế chính thức để điều chỉnh việc chia sẻ thông tin, đề cử hội đồng và vai trò của Tata Trusts trong các quyết định tài chính”, bà Dalal nhấn mạnh.
Đáng chú ý, vào tuần trước, truyền hình Ấn Độ phát sóng hình ảnh Chủ tịch đương nhiệm của Tata Trusts Noel Tata đến gặp Bộ trưởng Nội vụ Amit Shah tại tư dinh của ông. Theo các nguồn tin địa phương, Bộ trưởng Tài chính Nirmala Sitharaman, Chủ tịch Tata Sons N. Chandrasekaran cùng các thành viên hội đồng quản trị là ông Darius Khambatta và ông Venu Srinivasan cũng có mặt.
Dù Tata Sons và Tata Trusts chưa đưa ra thông báo chính thức về nội dung buổi gặp, truyền thông Ấn Độ đồng loạt đưa tin rằng một cuộc đấu quyền lực đang âm ỉ trong đế chế doanh nghiệp hùng mạnh nhất nước này.
Tata Group, tập đoàn đa ngành “từ muối đến thép”, không chỉ sở hữu những thương hiệu mang tính biểu tượng như Taj Hotels, Jaguar Land Rover hay Tetley Tea, mà còn đóng vai trò trụ cột trong nền kinh tế Ấn Độ. Gần đây, tập đoàn cam kết đầu tư 11 tỷ USD để xây dựng nhà máy sản xuất chip bán dẫn đầu tiên của Ấn Độ. Tata cũng tham gia sâu vào các chuỗi cung ứng trọng yếu, ví dụ như sản xuất iPhone cho Apple tại Ấn Độ, và đang tạo việc làm cho hơn 1 triệu lao động.
Chính vì vậy, cuộc họp hội đồng Tata Trusts dự kiến diễn ra vào thứ Sáu tuần này - lần đầu tiên kể từ khi tin đồn về tranh chấp nội bộ xuất hiện - đang thu hút sự quan tâm lớn của giới đầu tư và cả chính phủ.
“Hy vọng các thành viên hội đồng sẽ nhìn nhận rằng triết lý cốt lõi của Tata Trusts vẫn là phục vụ cộng đồng và để Tata Sons đảm nhận phần trách nhiệm tài chính cho các hoạt động này”, ông Shriram Subramanian, nhà sáng lập công ty tư vấn quản trị doanh nghiệp InGovern Research Services chia sẻ.
ÁP LỰC PHÍA TRƯỚC
Một hướng giải quyết tiềm năng là Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) buộc Tata Sons phải niêm yết công khai theo khung quy định mới ban hành năm 2022. Dù hạn chót niêm yết là 30/9, RBI đã gia hạn tạm thời cho tập đoàn.
Theo nguồn tin trong ngành, việc niêm yết Tata Sons sẽ phân định rạch ròi hơn quyền hạn giữa Tata Trusts và Tata Sons, bởi khi đó, hội đồng quản trị của Tata Sons sẽ hoàn toàn tự chủ, còn Tata Trusts chỉ còn vai trò cổ đông lớn.
Hiện nay, Chủ tịch Tata Sons đồng thời là chủ tịch của toàn bộ công ty thành viên trong tập đoàn, trong khi Chủ tịch Tata Trusts, với 66% cổ phần tại Tata Sons, có quyền ảnh hưởng trực tiếp đến việc lựa chọn lãnh đạo và định hướng chiến lược.
“Có vẻ Tata Group không muốn niêm yết Tata Sons, nhưng họ cần tìm cách để mở đường rút lui cho Tập đoàn Shapoorji Pallonji (SP Group)”, bà Hetal Dalal của Institutional Investor Advisory Services India, bình luận.
SP Group hiện nắm hơn 18% cổ phần của Tata Sons và là nhà đầu tư tư nhân lớn nhất. Tập đoàn do gia đình của cố Chủ tịch Cyrus Mistry sở hữu, hiện được ông Shapoor Mistry, anh trai ông Cyrus, điều hành.
Mối quan hệ giữa hai bên không chỉ gắn bó về mặt kinh doanh mà còn liên hệ gia đình. Cụ thể, ông Mehli Mistry, người từng ủng hộ Ratan Tata trong vụ phế truất ông Cyrus, là anh họ của Cyrus Mistry, còn Noel Tata, Chủ tịch hiện tại của Tata Trusts, lại kết hôn với một thành viên trong gia đình Mistry.
SP Group từ lâu muốn rút vốn khỏi Tata Sons nhưng gặp khó do cổ phần không có tính thanh khoản. “Họ muốn bán số cổ phần này để trả nợ”, ông Ajay Rotti, sáng lập công ty tư vấn Tax Compass, cho biết, ám chỉ tình hình tài chính đang căng thẳng của SP Group.
Khoản đầu tư này có giá trị hàng tỷ USD, và việc Tata Sons được niêm yết sẽ giúp SP Group dễ dàng tìm người mua hơn nhờ tính thanh khoản cao.
Với Tata Sons, việc SP Group rút lui có thể chấm dứt mối quan hệ căng thẳng sau vụ ông Cyrus Mistry bị sa thải, nhưng đồng thời cũng khiến họ lo ngại nguy cơ bị thâu tóm nếu 18% cổ phần này rơi vào tay người ngoài.
Theo các nguồn tin trong nước, Tata Trusts và Tata Sons đang thảo luận về phương án cho phép SP Group thoái vốn một phần, động thái được xem là bước đi cần thiết để khép lại giai đoạn đầy sóng gió trong lịch sử của đế chế Tata hơn 150 năm tuổi.