Theo số liệu được Tổng cục Thống kê công bố, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 12/2023 tăng 0,12% so với tháng trước. So với cùng kỳ năm trước, CPI tháng 12 tăng 3,58%. Như vậy, CPI bình quân quý 4/2023 tăng 3,54% so với cùng kỳ. Tính chung cả năm 2023, CPI tăng 3,25% so với năm trước, đạt mục tiêu Quốc hội đề ra.
Nhiều đánh giá cho rằng, áp lực lạm phát sẽ tiếp tục “bủa vây” nền kinh tế trong và ngoài nước trong năm tới. Để hiểu rõ hơn về những dự báo thách thức, khó khăn tác động đến lạm phát trong năm 2024 và giải pháp để kìm giữ lạm phát, Thương Gia đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê Giá, Tổng cục Thống kê.
Trong năm 2023, lạm phát trên thế giới có xu hướng giảm nhưng vẫn ở mức cao. Vậy theo Vụ trưởng, đâu là nguyên nhân giúp Việt Nam thành công kiểm soát lạm phát dưới mức 4%?
Theo tôi đánh giá, đây là mức lạm phát phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội trong nước và góp phần giúp ổn định nền kinh tế vĩ mô. Kết quả này là điểm sáng của nền kinh tế Việt Nam trong năm 2023, đặc biệt trong bối cảnh thị trường hàng hoá thế giới có nhiều biến động.
Trong năm qua, rất nhiều quốc gia đã thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ, coi việc kiểm soát lạm phát trở thành mục tiêu hàng đầu. Ví dụ ở Mỹ, sau thời gian liên tục tăng lãi suất, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã quyết định giữ nguyên lãi suất cơ bản ở mức 5,25 - 5,5% trong nhiều tháng liên tiếp nhằm đưa lạm phát về mức mục tiêu.
Hay Ngân hàng Trung ương Châu Âu cũng giữ mức lãi suất ở ngưỡng cao kỷ lục là 4%. Việc thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt, cộng hưởng với giá năng lượng giảm trong thời gian qua đã góp phần cải thiện lạm phát của các quốc gia. Song, lạm phát vẫn ở mức rất cao và chưa đạt mục tiêu đề ra.
Theo dự báo của IMF, lạm phát bình quân toàn cầu năm 2023 sẽ đạt mức 6,9%. Do đó, Việt Nam đạt được mức tăng trưởng lạm phát của năm nay là 3,25% đó là một sự thành công, tạo đà cho sự kiểm soát lạm phát trong năm 2024.
Để có được kết quả trên là cả một quá trình khó khăn mà Chính phủ, các bộ ngành, các địa phương đã phải rất quyết liệt triển khai rất nhiều giải pháp, theo sát tình hình thị trường biến động giá cả, đảm bảo đáp ứng kịp thời, đầy đủ cung ứng hàng hoá cho tiêu dùng của người dân, ổn định giá cả thị trường trong nước.
Ngoài ra, trong năm vừa qua, một số các mặt hàng do Nhà nước quản lý đã được điều chỉnh giá và quá trình điều chỉnh đó được tiến hành rất thận trọng, từ mức độ đến thời điểm điều chỉnh, không tạo áp lực quá lớn cho chỉ số giá tiêu dùng, lạm phát của nền kinh tế.
Nguồn: Tổng cục Thống kê
Quay lại thời điểm tháng 1/2023, áp lực lạm phát rất lớn khi mà CPI tăng ở mức rất cao 4,89% nhưng sau đó đã giảm dần, đến tháng 6/2023 mức tăng chỉ còn 2%.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) năm nay cũng điều chỉnh giá điện 2 lần vào quý 2/2023 và quý 4/2023, lần lượt là 3% và 4,5%. Sau đó, Bộ Y tế cũng điều chỉnh giá dịch vụ y tế theo mức lương cơ sở mới. Theo đó, mức lạm phát đến tháng 12/2023 còn 3,58% so với cùng kỳ năm trước.
Bên cạnh đó giá một số mặt hàng cũng giảm theo giá thế giới như: giá xăng dầu giảm 11,02%, giá gas giảm 6,94%. Hai nhóm này tác động làm cho chỉ số giá tiêu dùng CPI giảm 0,5 điểm phần trăm. Đó là những yếu tố giúp Việt Nam kiểm soát thành công lạm phát năm 2023.
Nguồn: Tổng cục Thống kê
Nhiều đánh giá cho rằng, áp lực lạm phát sẽ tiếp tục “bủa vây” nền kinh tế trong và ngoài nước trong năm 2024, Vụ trưởng đánh giá sao về nhận định này?
Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, kinh tế năm 2024 của thế giới cũng như trong nước sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn. Tổng cầu tiêu dùng khó có khả năng tăng lên mạnh mẽ, tuy nhiên áp lực từ lạm phát cầu kéo sẽ không lớn.
Với kinh nghiệm điều hành giá của Chính phủ trong những năm vừa qua, tôi cho rằng mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2024 từ 4 - 4,5% mà Quốc hội thông qua hoàn toàn có khả thi và sẽ hỗ trợ cho việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng năm 2024.
Tuy nhiên, chúng ta không nên chủ quan bởi theo dự báo của các tổ chức quốc tế, tình hình kinh tế chính trị của thế giới trong năm 2024 có thể sẽ diễn biến phức tạp và có nhiều yếu tố rủi ro khó lường.
Theo báo cáo mới nhất của IMF, dự báo lạm phát toàn cầu năm 2024 tuy sẽ hạ nhiệt so với năm 2023 nhưng vẫn ở mức cao ở mức 5,8%. Chúng ta biết nền kinh tế Việt Nam có độ mở tương đối lớn, nên những thay đổi của kinh tế thế giới sẽ tác động rất nhanh đến kinh tế của chúng ta.
Trên cơ sở đó, Tổng cục Thống kê đánh giá có một số yếu tố chính có thể tạo nên áp lực lạm phát của Việt Nam trong năm 2024, nhưng chủ yếu là lạm phát chi phí đẩy:
Thứ nhất, giá nhiên liệu trong thời gian vừa qua có xu hướng giảm so với năm 2022 nhưng vẫn ở mức cao. Điều này sẽ ảnh hưởng đến chi phí của DN và tạo áp lực tăng giá hàng hoá tiêu dùng.
Đồng thời, giá hàng hoá thế giới, đặc biệt là giá nhiên liệu và năng lượng biến động rất khó lường, tiềm ẩn các cú sốc rủi ro cho lạm phát của năm 2024. Hiện nay xung đột giữa Nga - Ukraine, giữa Israel - Hamaz chưa kết thúc; biến động ở Biển Đỏ vẫn ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng, chi phí vận chuyển, logistic, từ đó tác động đến giá nhiên liệu.
Thứ hai là giá điện. Điện là mặt hàng rất quan trọng đến sản xuất và tiêu dùng. Tuy nhiên, nó có tác động khá lớn đến chỉ số giá tiêu dùng. Năm 2023, sau 4 năm không tăng giá, EVN đã tăng giá bán lẻ điện bình quân 2 lần vào tháng 5 và tháng 11 với mức điều chỉnh 3% và 4,5%. Đặc biệt lần tăng giá điện thứ 2, EVN tăng vào cuối năm, nghĩa là việc tác động của nó vào chỉ số giá của năm 2023 rất ít nhưng sẽ ảnh hưởng rất rõ trong năm 2024.
Thêm vào đó, khả năng giá điện tiếp tục tăng trong năm 2024 là có, khi nhu cầu sử dụng điện ngày càng tăng lên. Đặc biệt là tác động của El Nino sẽ gây nên những hiện tượng thời tiết cực đoan, từ đó tăng áp lực lên giá điện và tạo áp lực lên lạm phát.
Thứ ba là giá gạo trong nước được dự báo có khả năng tiếp tục tăng theo giá gạo thế giới, do các nước xuất khẩu gạo hàng đầu như Ấn Độ, UAE, Nga… hạn chế hoặc cấm xuất khẩu gạo và sự tác động của El Nino cũng làm trầm trọng giá lương thực trong thời gian tới, từ đó làm áp lực tới giá trong nước.
Thứ tư là việc thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ do Nhà nước quản lý bởi giá dịch vụ y tế và dịch vụ giáo dục sẽ tác động mạnh tới CPI.
Cuối cùng, theo dự kiến, từ 1/7/2024 sẽ thực hiện cải cách tiền lương của khu vực Nhà nước và tăng lương tối thiểu vùng thêm 6%. Yếu tố này có thể làm gia tăng kỳ vọng lạm phát và làm cho giá dịch vụ tiêu dùng thiết yếu tăng lên. Giá vật liệu xây dựng cũng có thể tăng lên theo chiều hướng phục hồi của thị trường bất động sản. Ngoài ra, các gói kích cầu, hạ mặt bằng lãi suất cho vay, mở rộng tín dụng, đẩy mạnh đầu tư công, tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, nhưng mặt khác cũng có thể tạo nên sức ép đối với mặt bằng giá.
Ngược lại, cũng có nhiều yếu tố giúp chúng ta giảm bớt áp lực đối với mặt bằng giá như: Lạm phát toàn cầu hạ nhiệt giúp Việt Nam giảm bớt áp lực từ kênh nhập khẩu lạm phát; một số chính sách hỗ trợ về thuế trong năm 2023 được tiếp tục thực hiện trong năm 2024 như hỗ trợ giảm thuế môi trường đối với xăng dầu, giảm thuế VAT góp phần giảm chi phí hình thành giá hàng hóa và dịch vụ; với nguồn lương thực, thực phẩm dồi dào sẽ giúp Việt Nam giảm bớt áp lực lạm phát trong bối cảnh đang xuất hiện nhiều rủi ro, thách thức về an ninh lương thực toàn cầu.
Vậy theo Vụ trưởng, những biện pháp nào cần được đẩy mạnh và thực hiện nhằm “ghìm cương” lạm phát trong năm 2024?
Theo tôi, Chính phủ, các bộ ngành, địa phương cần theo dõi chặt chẽ giá cả lạm phát trên thế giới, để từ đó có cảnh báo kịp thời đối với nền kinh tế Việt Nam và đưa ra các giải pháp ứng phó phù hợp, đảm bảo nguồn cung và bình ổn giá trong nước.
Các bộ ngành địa phương cần theo dõi sát diễn biến giá cả của các mặt hàng thiết yếu trong nước để có giải pháp phù hợp và chủ động chuẩn bị các nguồn hàng phục vụ cho dịp cuối năm. Đồng thời tăng cường công tác quản lý, điều hành giá đặc biệt trong dịp Tết Nguyên đán sắp tới.
Song song với đó, phải đảm bảo thông suốt hoạt động cung ứng, lưu thông hàng hoá dịch vụ, nhất là hàng hoá xăng dầu và những mặt hàng chiến lược có khả năng sẽ bị ảnh hưởng từ sự đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đặc biệt, ngay từ đầu năm 2024 cần phải xây dựng kế hoạch, tính toán liều lượng và thời điểm điều chỉnh giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý. Các bộ ngành cần phải đưa ra các lộ trình điều chỉnh giá các mặt hàng, tránh bị động.
Một điểm nữa, Chính phủ cần phải điều hành chính sách tiền tệ một cách chủ động, linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khoá cũng như chính sách vĩ mô khác để đảm bảo đạt mục tiêu lạm phát mà Quốc hội đề ra trong năm nay.
