Theo các nhà phân tích rủi ro quốc tế, Trung Quốc đã chuẩn bị các biện pháp đối phó mạnh mẽ để trả đũa các công ty Hoa Kỳ nếu tổng thống Donald Trump thổi bùng lại cuộc chiến thương mại đang âm ỉ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Chính phủ của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã bị bất ngờ bởi chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2016 của ông Donald Trump. Và họ cũng đã bất ngờ hơn với việc ông Trump áp đặt mức thuế quan cao hơn, kiểm soát chặt chẽ hơn các khoản đầu tư và lệnh trừng phạt đối với các công ty Trung Quốc.
Nhưng khi triển vọng kinh tế mong manh của Trung Quốc khiến nước này dễ bị tổn thương hơn trước áp lực từ Hoa Kỳ, Bắc Kinh đã có những bước chuẩn bị khi đưa ra những luật mới toàn diện trong tám năm qua, cho phép nước này đưa các công ty nước ngoài vào danh sách đen, áp đặt lệnh trừng phạt của riêng mình và cắt giảm quyền tiếp cận của Hoa Kỳ vào các chuỗi cung ứng quan trọng.
“Đây là một quá trình hai chiều. Tất nhiên Trung Quốc sẽ cố gắng tham gia với Tổng thống Trump theo bất kỳ cách nào, cố gắng đàm phán”, Wang Dong, giám đốc điều hành Viện Hợp tác và Hiểu biết Toàn cầu của Đại học Bắc Kinh cho biết.
Nhưng nếu, như đã xảy ra vào năm 2018, không có gì có thể đạt được thông qua đàm phán và chúng tôi phải chiến đấu, chúng tôi sẽ kiên quyết bảo vệ quyền và lợi ích của Trung Quốc”, Wang Dong nhấn mạnh.
Sau khi tiếp quản Nhà trắng, Tổng thống Joe Biden vẫn duy trì hầu hết các biện pháp của người tiền nhiệm đối với Trung Quốc, nhưng sau khi chiến thắng áp đảo đối thủ Kamala Harris, ông Trump đã thể hiện lập trường cứng rắn hơn bằng cách dự kiến bổ nhiệm những người có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc vào các vị trí quan trọng.
Trung Quốc hiện có trong tay “Luật trừng phạt chống nước ngoài” cho phép họ phản đối các biện pháp do các quốc gia khác thực hiện và “danh sách thực thể không đáng tin cậy” đối với các công ty nước ngoài mà họ cho là đã làm suy yếu lợi ích quốc gia của mình. Một luật kiểm soát xuất khẩu mở rộng có nghĩa là Bắc Kinh cũng có thể biến sự thống trị toàn cầu của mình thành vũ khí đối với nguồn cung cấp hàng chục nguồn tài nguyên như đất hiếm và lithium, những nguồn tài nguyên rất quan trọng đối với các công nghệ hiện đại.
Andrew Gilholm, người đứng đầu bộ phận phân tích Trung Quốc tại công ty tư vấn Control Risks, cho biết nhiều người đã đánh giá thấp thiệt hại mà Bắc Kinh có thể gây ra cho lợi ích của Hoa Kỳ.
Gilholm chỉ ra "những phát súng cảnh cáo" đã được khai hỏa trong những tháng gần đây. Những phát súng này bao gồm các lệnh trừng phạt áp dụng đối với Skydio, nhà sản xuất máy bay không người lái lớn nhất của Hoa Kỳ và là nhà cung cấp cho quân đội Ukraine, cấm các nhóm Trung Quốc cung cấp cho công ty các thành phần quan trọng.
Bắc Kinh cũng đe dọa sẽ đưa PVH, công ty sở hữu các thương hiệu như Calvin Klein và Tommy Hilfiger, vào "danh sách không đáng tin cậy", một động thái có thể cắt giảm khả năng tiếp cận thị trường Trung Quốc rộng lớn của công ty may mặc này.
Gilholm cho biết: “Đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm”, đồng thời nói thêm: “Tôi vẫn nói với khách hàng của mình "Đừng nghĩ rằng mình đã tính đến rủi ro địa chính trị và chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, vì thực ra chưa phải vậy, vì Trung Quốc vẫn chưa trả đũa "một cách nghiêm túc”.
Trung Quốc cũng đang chạy đua để xây dựng chuỗi cung ứng công nghệ và tài nguyên của mình có khả năng chống chịu tốt hơn trước sự gián đoạn từ các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ, đồng thời mở rộng thương mại với các quốc gia ít liên kết với Washington.
Theo quan điểm của Bắc Kinh, trong khi quan hệ với Hoa Kỳ ổn định hơn vào cuối nhiệm kỳ của Biden, các chính sách của chính quyền sắp mãn nhiệm phần lớn vẫn tiếp tục theo hướng tương tự như trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump. “Mọi người đều đã lường trước được điều tồi tệ nhất, nên sẽ không có bất ngờ nào. Mọi người đều đã sẵn sàng”, Wang Chong, một chuyên gia về chính sách đối ngoại tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Chiết Giang, cho biết.
Tuy nhiên, Trung Quốc không thể dễ dàng bỏ qua lời đe dọa trong chiến dịch tranh cử của ông Trump về việc áp thuế quan toàn diện hơn 60% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, do tăng trưởng kinh tế chậm lại, lòng tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp yếu và tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao kỷ lục.
Gong Jiong, giáo sư tại Đại học Kinh doanh và Kinh tế Quốc tế Bắc Kinh, cho biết trong trường hợp đàm phán, ông hy vọng Trung Quốc sẽ cởi mở hơn với đầu tư trực tiếp vào ngành sản xuất của Hoa Kỳ hoặc chuyển nhiều hoạt động sản xuất hơn đến các quốc gia mà Washington thấy chấp nhận được.
Hiện Trung Quốc đang phải vật lộn để thúc đẩy nền kinh tế trong bối cảnh có nghi ngờ về khả năng đạt được mục tiêu tăng trưởng chính thức của năm nay là khoảng 5%, một trong những mục tiêu thấp nhất trong nhiều thập kỷ.
Một cựu quan chức thương mại Hoa Kỳ, có liên quan đến các tranh chấp đang diễn ra giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, cho biết Bắc Kinh đã rất khéo léo khi sử dụng "mũi tên" trong ống tên của mình, cảnh giác với việc làm xói mòn thêm tâm lý đầu tư quốc tế yếu kém. Cựu quan chức này cho biết: "Ràng buộc vẫn còn đó và căng thẳng nội bộ ở Trung Quốc vẫn tồn tại, nhưng nếu chính quyền của ông Trump quyết tâm áp dụng mức thuế 60% hoặc có ý định thực sự cứng rắn thì điều đó có thể thay đổi".
Joe Mazur, một nhà phân tích thương mại Mỹ - Trung của Trivium, một công ty tư vấn ở Bắc Kinh, cho biết thực ra "chủ nghĩa bảo hộ" rộng hơn của Trump có thể có lợi cho Trung Quốc khi ông đã cam kết áp thuế ít nhất 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ.
Mazur cho biết: “Nếu các nền kinh tế lớn khác bắt đầu coi Hoa Kỳ là đối tác thương mại không đáng tin cậy, họ có thể tìm cách vun đắp mối quan hệ thương mại sâu sắc hơn với Trung Quốc để tìm kiếm thị trường xuất khẩu thuận lợi hơn”.
Tuy nhiên, những người khác tin rằng các biện pháp đối phó mà Bắc Kinh dự kiến sẽ chỉ gây tổn hại cho các công ty Trung Quốc và nền kinh tế của nước này về lâu dài. James Zimmerman, đối tác của công ty luật Loeb & Loeb tại Bắc Kinh, cho biết chính phủ Trung Quốc có thể đã "hoàn toàn không chuẩn bị" cho nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, bao gồm "tất cả sự hỗn loạn và thiếu ngoại giao đi kèm".
Zimmerman cho biết lý do chính khiến căng thẳng thương mại có thể tái diễn là do Bắc Kinh không thực hiện được các nghĩa vụ đã thỏa thuận trong thỏa thuận năm 2020 với chính quyền Trump đầu tiên, trong đó kêu gọi Trung Quốc mua một lượng lớn hàng hóa của Hoa Kỳ. Zimmerman cho biết hành động "thông minh" của Bắc Kinh sẽ là làm mọi cách có thể để ngăn chặn việc áp dụng thêm thuế quan. Ông nói thêm: "Khả năng xảy ra một cuộc chiến tranh thương mại mở rộng trong nhiệm kỳ thứ hai của tổng thống đắc cử Hoa Kỳ là rất cao".