Hoa Kỳ và Trung Quốc đối đầu, kinh tế thế giới như "chỉ mành treo chuông"

Cuộc chiến thuế quan chóng mặt đã chính thức mở màn cuộc chiến thương mại, làm tan vỡ mối quan hệ thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã được xây dựng trong nhiều thập kỷ, gây nguy hiểm cho số phận của hai siêu cường và đe dọa kéo nền kinh tế thế giới đi xuống.

Sự căng thẳng giữa hai nước đã vượt xa những cuộc chiến mà họ đã tiến hành trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump. Vào năm 2018 và 2019, ông Trump đã tăng thuế đối với Trung Quốc trong 14 tháng. Đợt leo thang mới nhất chủ yếu diễn ra trong vài ngày, với mức thuế lớn hơn nhiều và áp dụng cho nhiều loại hàng hóa hơn.

HAI VOI ĐÁNH NHAU CỎ CÓ NÁT?

Ngày 9/4, ông Trump đã phản đối quyết định của Trung Quốc khi áp dụng mức thuế 50% - mức trừng phạt cho biện pháp trả đũa của Bắc Kinh đối với mức thuế trước đó của Hoa Kỳ - bằng một mức thuế bổ sung, nâng mức thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc lên 125%.

Trong khi ông Trump tỏ ra cương quyết, Trung Quốc vẫn từ chối lùi bước. Trung Quốc cũng tỏ ra không kém cạnh khi tăng thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ lên 84%. Chỉ một ngày sau tuyên bố của ông Trump, lập tức phía Trung Quốc khẳng định sẽ "chiến đấu đến cùng", một cách tiếp cận phù hợp với cách mà ông Tập Cận Bình tìm cách định nghĩa lại trật tự toàn cầu - một trật tự mà Bắc Kinh, chứ không phải Washington, mới là trung tâm.

Chúng ta đang tiến gần đến một cuộc chiến thảm khốc. Sự hòa hảo được xây dựng trong nhiều thập kỷ qua đang bị xé toạc” Orville Schell, giám đốc Arthur Ross của Trung tâm Quan hệ Hoa Kỳ - Trung Quốc tại Asia Society ở New York, cho biết.

Mối quan hệ định hình nền kinh tế toàn cầu trong thế kỷ 21 đang gặp nguy hiểm. Trong nhiều năm, cả hai bên đều được hưởng lợi. Việc các công ty Mỹ sử dụng rộng rãi các nhà máy của Trung Quốc đã kiểm soát giá cả cho người tiêu dùng Mỹ và làm tăng lợi nhuận cho các công ty lớn nhất của nước này. Trung Quốc có việc làm và đầu tư giúp hàng triệu gia đình Trung Quốc thoát khỏi đói nghèo. Và khi sức mua của Trung Quốc tăng lên, nước này đã mở ra một thị trường khổng lồ và béo bở cho các thương hiệu Mỹ.

Thỏa thuận đó đã được thử thách bởi sự nổi lên của Trung Quốc như một cường quốc toàn cầu, và mối lo ngại ngày càng tăng của Hoa Kỳ rằng họ sẽ dễ bị tổn thương trước sức ép của Trung Quốc về việc tiếp cận các thành phần và vật liệu quan trọng đối với công nghệ và sản xuất tiên tiến.

"Cuộc chiến" mới chỉ bắt đầu, cho tới thời điểm này chưa biết ai sẽ là người chịu nhún trước, hoặc liệu hai bên có thể tìm được tiếng nói chung hay không. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là: Sự gián đoạn sắp xảy ra đối với dòng chảy hàng tỷ đô la hàng hóa giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, cũng như hoạt động thương mại thường đi qua các quốc gia khác, sẽ có tác động tàn phá đến cả hai nền kinh tế và các đối tác thương mại của họ. Các chuyên gia kinh tế đang hình dung tới một kịch bản kiểu "Trâu bò đánh nhau, ruồi muỗi chết".

Steven Okun, giám đốc điều hành của APAC Advisors, một công ty tư vấn địa chính trị, nhận xét "Chắc chắn một điều sẽ xảy ra, thế giới sẽ chia cực một cách rõ ràng. Các quốc gia sẽ phải lựa chọn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc (ít nhất là về thương mại".

Các nhà kinh tế dự đoán rằng sự chia rẽ này có thể đẩy nền kinh tế Hoa Kỳ vào suy thoái. Về phía còn lại, nền kinh tế Trung Quốc cũng phải đối mặt với viễn cảnh chịu tổn thất đau đớn với đối tác thương mại lớn nhất của mình, nơi mua hơn 400 tỷ USD hàng hóa mỗi năm, ngay sau cú sốc chao đảo vì sự sụp đổ của thị trường bất động sản và niềm tin của người tiêu dùng giảm mạnh.

Vì Hoa Kỳ và Trung Quốc là trung tâm của nền kinh tế toàn cầu, tác động sẽ lan tỏa khắp mọi nơi. Cuộc đấu khẩu của họ diễn ra khi ông Trump cũng áp dụng mức thuế cơ bản là 10% đối với hầu hết các đối tác thương mại của Hoa Kỳ và đánh thuế đối với ô tô sản xuất ở nước ngoài và thép và nhôm nhập khẩu - những trở ngại đối với thương mại gần như đã bị lãng quên trong cuộc chiến thuế quan của những ngày gần đây.

Bắc Kinh đã từng bị bất ngờ khi ông Trump thay đổi các quy tắc thương mại toàn cầu trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Họ đã khớp thuế quan của Hoa Kỳ với thuế quan của riêng họ đối với hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Nhưng Bắc Kinh không có nhiều lựa chọn để đáp trả, vì Trung Quốc nhập khẩu rất ít từ Hoa Kỳ. Hai nước đã đạt được thỏa thuận đình chiến vào tháng 1/2020, một thỏa thuận được coi là bất lợi cho phía Trung Quốc.

Trong chiến dịch tranh cử năm ngoái, ông Trump dường như sẵn sàng tiến xa hơn nữa. Ông nói về việc áp thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Hầu hết các nhà kinh tế và nhà đầu tư đều coi bài phát biểu vận động tranh cử là sự cường điệu - một lời hứa trong chiến dịch tranh cử để lấy lòng cử tri.

Nhưng phía Trung Quốc đã có kinh nghiệm đau thương từ lần trước, những tuyên bố dường như chỉ để lấy lòng kia đã cung cấp cho Trung Quốc lời cảnh báo đầy đủ để đưa ra các biện pháp đối phó có thể gây ra nỗi đau kinh tế tối đa cho Hoa Kỳ. Cho đến nay, Bắc Kinh đã đáp trả ông Trump bằng mức thuế quan cao cũng như những lời nhắc nhở đe dọa rằng họ có thể bóp nghẹt nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng.

"LƯỠNG BẠI CÂU THƯƠNG"

Dan Wang, giám đốc nhóm Trung Quốc của Eurasia Group, cho biết một số công ty Trung Quốc đã tìm những thị trường ngoài Hoa Kỳ. Ví dụ, Trung Quốc có kế hoạch xuất khẩu sáu triệu xe điện trong năm nay, hầu như không có xe nào sang Hoa Kỳ. Bà cho biết mặc dù có khả năng xảy ra suy thoái toàn cầu, nhưng rủi ro ở Hoa Kỳ lớn hơn.

Ba tháng trước, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã đưa ra dự báo kinh tế cho năm tới: Nền kinh tế Hoa Kỳ đang trong tình trạng tốt hơn hầu hết các nền kinh tế khác.

Nhưng hiện nhiều nhà dự báo nhìn thấy khả năng suy thoái kinh tế ở Hoa Kỳ. Sau khi ông Trump áp thuế quan gay gắt đối với hầu hết mọi quốc gia, các nhà phân tích dự đoán lạm phát sẽ cao hơn, thất nghiệp nhiều hơn và tăng trưởng chậm hơn ở Hoa Kỳ.

Carl Weinberg, nhà kinh tế trưởng tại High Frequency Economics, cho biết trước khi ông Trump đảo ngược quyết định áp dụng một số mức thuế quan không áp dụng cho Trung Quốc: "Tôi tin rằng suy thoái đã bắt đầu và nền kinh tế sẽ suy thoái đáng kể trong quý 2".

Tác động của thuế quan sẽ được cảm nhận trên toàn bộ nền kinh tế Hoa Kỳ. Wendong Zhang, phó giáo sư kinh tế ứng dụng và chính sách tại Đại học Cornell, cho biết 73% điện thoại thông minh, 78% máy tính xách tay, 87% máy chơi trò chơi điện tử và 77% đồ chơi ở Hoa Kỳ đến từ Trung Quốc.

Về phần mình, Trung Quốc vẫn đang cố gắng thoát khỏi cuộc khủng hoảng bất động sản đã tác động đến toàn bộ nền kinh tế. Các chính quyền địa phương đang phải vật lộn để huy động đủ tiền để chi trả cho các chương trình phúc lợi, trong khi các tổ chức tài chính đang phải gánh trên vai khoản nợ. Tỷ lệ thất nghiệp cao và những người trẻ tuổi đang phải vật lộn để tìm được việc làm đầy hứa hẹn.

Ngày 10/4, Goldman Sachs đã hạ thấp kỳ vọng đối với nền kinh tế Trung Quốc, mặc dù họ đang dự đoán một lượng lớn chi tiêu kích thích của Bắc Kinh. Họ đã hạ triển vọng tăng trưởng trong năm nay xuống còn 4%, từ 4,5% - mức tăng trưởng cao theo tiêu chuẩn của Mỹ nhưng là tốc độ chậm chạp đối với Trung Quốc.

Trung Quốc đã dựa vào lượng hàng hóa đổ ra từ các nhà máy Trung Quốc để bù đắp cho sự yếu kém trong phần còn lại của nền kinh tế. Nhưng thuế quan của Hoa Kỳ sẽ làm giảm nhu cầu và các đối tác thương mại khác của Trung Quốc, vốn đã cảnh giác về lượng hàng hóa Trung Quốc đổ vào, có thể sẽ không muốn gánh vác.

Đối với các doanh nghiệp nhỏ ở cả Trung Quốc và Hoa Kỳ, sự đổ vỡ đột ngột trong quan hệ đối tác thương mại là thảm họa. Nó đặt ra mối đe dọa hiện hữu đối với John K. Thomas, người có doanh nghiệp ở California sản xuất nhiệt kế điện tử phục vụ nông nghiệp, phụ thuộc vào việc mua các linh kiện điện tử sản xuất tại Trung Quốc và bán thành phẩm cho các trang trại sữa Trung Quốc.

Ông Thomas nói về công ty của mình, GLA Agricultural Electronics, được thành lập vào năm 1969: “Việc Trung Quốc trở thành cơ sở khách hàng lớn thứ hai của tôi là rất quan trọng để doanh nghiệp của chúng tôi có thể tiếp tục hoạt động trong 15 năm qua”.

Ba ngày qua là một chuyến tàu lượn siêu tốc đối với ông Thomas khi hai nước đẩy nhau đến bờ vực. Ngày 6/4, ông đã chạy đua để chuyển hàng đến khách hàng lớn nhất của mình ở Trung Quốc trước khi đợt thuế quan 34% của Trung Quốc đối với hàng hóa của Mỹ có hiệu lực.

Sau khi ông Trump công bố mức thuế bổ sung, nhà cung cấp linh kiện báo giá cao hơn. Đồng thời, phía Trung Quốc đã đánh bại ông và tuyên bố đã tăng thuế suất lên 84%, về cơ bản chấm dứt mọi cơ hội giữ chân khách hàng hiện tại.

“Chúng tôi đã gần như bị loại khỏi thị trường Trung Quốc”, ông nói. “Với 84% thuế, chúng tôi hoàn toàn bị loại”.