Không có gì làm nổi bật vấn đề hiện tại của Alibaba hơn là cảnh báo đặc biệt từ Jack Ma, người sáng lập tập đoàn thương mại điện tử hàng đầu của Trung Quốc vào năm 1999.
NHỮNG XÁO TRỘN
"Tôi mạnh mẽ tin rằng Alibaba sẽ thay đổi và cải cách", doanh nhân nổi tiếng nhất của Trung Quốc nói trong một bài đăng nội bộ vào cuối năm ngoái. "Hãy quay về đúng sứ mệnh và tầm nhìn của chúng ta, nhân viên Alibaba, hãy cùng nhau tiến lên!"
Tuy nhiên, theo đánh giá của giới chuyên gia, lời kêu gọi kể trên chỉ cho thấy tập đoàn công nghệ nổi tiếng nhất Trung Quốc dường như đã mất hướng. Đã có lúc, Alibaba là công ty có giá trị nhất châu Á, nhưng vào tháng 11, lần đầu tiên họ đã bị vượt mặt về vốn hóa thị trường bởi đối thủ Trung Quốc PDD Holdings.
Cổ phiếu của Alibaba giảm 75% so với lúc đỉnh cao cách đây ba năm, sau một loạt các mâu thuẫn với cơ quan quản lý, sự đổi hướng chiến lược và trong bối cảnh tinh thần nhân viên giảm sút.
Nguồn tin thân cận nói rằng PDD vượt mặt Alibaba "là một cuộc thức tỉnh thực sự cho Alibaba. Mọi người đều rất buồn bã, nhưng bây giờ Alibaba đang nghĩ làm thế nào để xử lý vấn đề này".
Và việc mới đây để Giám đốc điều hành mới Eddie Yongming Wu trực tiếp kiểm soát mảng thương mại điện tử cốt lõi có lẽ là hành động đầu tiên của Alibaba nhằm giải quyết vấn đề. Eddie thay thế Trudy Dai, một lãnh đạo lâu năm – người vốn đang cố gắng củng cố sự kiểm soát trên tập đoàn rộng lớn của mình.
Nguồn tin nội bộ cũng như các chuyên gia phân tích cho biết Alibaba cho đến nay đã thất bại trong việc chống lại các đối thủ mới mạnh mẽ, không theo kịp với các phát triển trí tuệ nhân tạo cũng như không tận dụng được các ưu điểm của mình trong thương mại điện tử nội địa để thành công trên thị trường phương Tây.
Financial Times đã nói chuyện với 9 nhân viên Alibaba (xin giấu tên) và họ đã vẽ ra một bức tranh về một doanh nghiệp đang loạng choạng cố gắng mở ra một hướng đi mới. Tình huống càng trở nên nghiêm trọng sau khi Alibaba buộc phải hủy bỏ những điều quan trọng của kế hoạch chia tách thành 6 đầy tham vọng vốn được kỳ vọng sẽ làm hồi sinh đà phồn thịnh của công ty.
Nhiều nhân viên Alibaba kể về sự nhầm lẫn thời điểm hiện tại mà họ đang trải qua. "Nhiều người không biết bộ phận nào đã và chưa phân chia", một nhân viên Alibaba nói. "Đến khi bị sa thải sau khi đơn vị kinh doanh của mình bị chia tách, họ mới ngã ngửa", người này nói thêm.
Vào tháng ba, tập đoàn công nghệ này đã công bố ý định chia tách thành sáu đơn vị để nhằm gia tăng giá trị cổ đông và kích thích sự phát triển trên toàn bộ doanh nghiệp. Kế hoạch này ban đầu được nhà đầu tư hưởng ứng tích cực, với giá cổ phiếu tăng 20% trong những ngày sau thông báo. Nhưng niềm tin của nhà đầu tư giảm đi khi triển vọng về nền kinh tế Trung Quốc suy giảm sau khi kết thúc các biện pháp phong tỏa do đại dịch gây ra.
Vào tháng 11, Alibaba chính thức thông báo rằng họ sẽ từ bỏ kế hoạch tách doanh nghiệp điện toán đám mây của mình – bộ phận quan trọng cho sự tăng trưởng trong tương lai – và cũng tạm dừng việc niêm yết chi nhánh siêu thị của mình. Không rõ diễn biến của bốn đơn vị còn lại hiện ra sao.
Theo nguồn tin nội bộ, những bộ phận không mang lại lãi nhiều cho công ty được gộp vào nhau. Nhiều nhân viên cho biết kế hoạch tách các chi nhánh khác đã bị hủy hoặc đang được xem xét.
Kết quả là, đã có một số sự chống đối nổi lên trên khắp công ty. Alibaba đã phải tạo ra một đội ngũ IT để xử lý cơ sở hạ tầng trên toàn bộ tập đoàn sau khi một đánh giá phát hiện các nhóm đang nhân bản các chức năng giống nhau trong các đơn vị kinh doanh khác nhau. Nhưng điều này sau đó đã bị hủy bỏ do những cuộc đấu tranh quyền lực nội bộ.
"Đó là một tình huống tồi tệ và hỗn loạn. Nhiều người cần bị sa thải nhưng lại có người hỗ trợ từ bên trong và không thể dễ dàng sa thải họ", một quản lý nói.
Một ví dụ khác về tình trạng lộn xộn bên trong là một nhân viên tại DingTalk, nền tảng liên lạc doanh nghiệp của Alibaba, nói rằng nhóm của họ đã bị đăng xuất khỏi mạng nội bộ của tập đoàn mà không có cảnh báo, khiến họ không thể truy cập được thông tin liên lạc nội bộ của Alibaba.
Cuộc đấu tranh quyền lực giữa lãnh đạo cũ do cựu Giám đốc điều hành Daniel Zhang dẫn đầu và Wu, người thay thế ông vào tháng 9, đã làm gia tăng cảm giác hỗn loạn. Vào tháng 3, công ty đã thông báo rằng Zhang sẽ đứng đầu doanh nghiệp đám mây khi được tách ra, nhưng vào tháng 9 – ngày mà ông được dự kiến sẽ tiếp quản vị trí, Zhang đột ngột từ chức mà không có bất kỳ thông tin nào trước đó.
Financial Times đưa tin rằng Giám đốc điều hành mới Wu đã đẩy Zhang ra. Alibaba phản ứng vào tháng 12 rằng điều này không đúng và Zhang đã bày tỏ mong muốn rời khỏi vai trò của mình.
Một người làm việc tại Alibaba Cloud nói rằng việc Zhang rời đi có nghĩa là nhiều người liên quan đến ông cũng có khả năng sẽ bị sa thải. Việc ra đi của Tổng Giám đốc kinh doanh Cai Yinghua của đơn vị đám mây trong tháng trước là một phần của nỗ lực của Wu để khởi động lại đơn vị kinh doanh.
TƯƠNG LAI BẤT ĐỊNH
Theo nguồn tin nội bộ, trước kế hoạch chia tách dự kiến, căng thẳng đã nảy sinh về việc các nền tảng thương mại điện tử Taobao và Tmall sẽ trả bao nhiêu tiền cho chi nhánh đám mây để sử dụng dịch vụ nếu được tách ra và hoạt động như một đơn vị tài chính độc lập. Trong khi đó, doanh số bán hàng cho khách hàng bên ngoài của doanh nghiệp đám mây giảm trong quý ba, làm nổi bật sự phụ thuộc của đơn vị này vào doanh thu từ các đơn vị khác của tập đoàn.
"Quá trình tách chi nhánh đám mây đã được xử lý rất kém. Alibaba nên nghĩ về các vấn đề như an ninh dữ liệu và giá chuyển giao giữa Taobao và Cloud trước khi họ công bố thông tin", Robin Zhu, một nhà phân tích tại Bernstein nói.
Trong cuộc họp với nhà đầu tư đầu tiên của mình vào tháng 11, Wu đặt doanh nghiệp đám mây là động cơ tăng trưởng, trong "thời kỳ của trí tuệ nhân tạo". Anh cam kết đầu tư vào công nghệ trí tuệ nhân tạo, nhưng các nhà phân tích đều hoài nghi về khả năng của Wu để hồi sinh sự tăng trưởng chậm lại của Alibaba Cloud.
"Đà tăng trưởng của mảng điện toán đám mây của Alibaba đang đối mặt với nhiều nguy cơ, bao gồm nhu cầu yếu kém từ doanh nghiệp tư nhân, các doanh nghiệp sở hữu nhà nước ngày càng tìm kiếm hợp tác với nhà cung cấp dịch vụ đám mây khác như Huawei. Chưa kể ByteDance cũng đang đẩy mạnh mảng kinh doanh này trong nước", Zhu nói.
Trong khi đó, Alibaba vẫn tiếp tục hướng tới việc niêm yết công ty logistics Cainiao. Một người gần gũi với nhóm quản lý cho biết họ vẫn đang đẩy mạnh kế hoạch niêm yết vì họ "ấn tượng về nhu cầu tương lai trong thương mại điện tử" nên "nên niêm yết càng sớm càng tốt".
Alibaba nói với Financial Times rằng họ vẫn tin tưởng vào kế hoạch kinh doanh của Cainiao. "Chúng tôi đã tiết lộ kế hoạch IPO của Cainiao với một lịch trình rõ ràng, và đang có những tiến triển", họ nói.
Tương lai của Ant, công ty con trong lĩnh vực fintech mà Alibaba giữ khoảng 33% cổ phần, vẫn chưa rõ ràng, ba năm sau khi chính quyền dừng đợt IPO trị giá 34 tỷ USD của Ant như một phần của chiến dịch uốn nắn lại các ông lớn công nghệ. Ant vẫn đang chờ sự chấp thuận từ cơ quan quản lý để có được giấy phép công ty cổ phần tài chính, một bước quan trọng để tiến hành một đợt IPO nhỏ hơn tại Hong Kong hoặc Trung Quốc.
Các chuyên gia nói rằng hỗn loạn trong quá trình cải cách cũng đã làm Alibaba lạc hậu khỏi việc giải quyết "vấn đề cốt lõi" trong lĩnh vực kinh doanh lợi nhuận và tạo ra tiền của mình là thương mại điện tử nội địa.
Alibaba đang "mất thị phần cho Douyin thuộc sở hữu của ByteDance và cả PDD ", theo Duncan Clark, người sáng lập và chủ tịch của công ty tư vấn BDA có trụ sở tại Bắc Kinh. "Alibaba đã mất vị thế của mình như một người chơi quan trọng, với cái nhìn sâu sắc nhất về thị trường, nhà buôn và người tiêu dùng", ông nói.
PDD, sở hữu Pinduoduo và nhà bán lẻ trực tuyến giá trị Temu, và Douyin của ByteDance, phiên bản Trung Quốc của TikTok, đã có sự tăng trưởng lớn trong năm nay, nhờ vào việc chiếm được lãnh thổ của Alibaba.
PDD gần như tăng gấp đôi doanh thu lên đến 9,4 tỷ USD trong quý ba so với cùng kỳ năm 2022. Financial Times đưa tin rằng ByteDance đã có 29 tỷ USD doanh số bán hàng trong quý hai, tăng khoảng 40% so với năm trước.
Trong khi đó, Alibaba dù có một danh mục các công ty thương mại điện tử ở nước ngoài nhưng chỉ bất lực đứng nhìn những công ty Trung Quốc khác như Shein, và Temu của PDD đã phát triển mạnh mẽ ở Mỹ và châu Âu.
"Không có lý nào mà Alibaba, với mạng lưới nhà buôn của mình tại Trung Quốc, không thể xây dựng được một doanh nghiệp như vậy", một nhà đầu tư công nghệ Trung Quốc nói.
Để làm hồi sinh Alibaba sẽ đòi hỏi "một điều gì đó mạnh mẽ", theo Clark. "Alibaba cần quay trở lại những thứ cơ bản. Họ phải lấy lại tinh thần sáng tạo, tập trung vào ngăn chặn sự suy giảm và nhấn mạnh rằng đây là một nỗ lực của toàn bộ công ty", ông nói.
