Sau khi tăng tốc tại thị trường nội địa rộng lớn, các công ty pin xe điện Trung Quốc cũng đang trở thành những nhà xuất khẩu lớn. Tờ WSJ nhận định rằng, những nỗ lực của phương Tây nhằm bảo vệ thị trường của mình dường như quá ít và quá muộn.
BÁ CHỦ
Các công ty Trung Quốc cũng đang để mắt đến việc mở rộng nhà máy mới ở chính châu Âu và ở các quốc gia vốn là đối tác thương mại tự do của Mỹ, như một cách để vượt qua các hạn chế nhập khẩu hiện tại và tương lai. Việc này giống như cách các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản đã làm ở Mỹ vào những năm 1980.
Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, doanh số bán các loại xe sử dụng năng lượng mới, bao gồm cả xe plug-in hybrid, đã tăng 37% so với cùng kỳ năm ngoái tại Trung Quốc trong 9 tháng đầu năm 2023. Nhưng xuất khẩu cũng tăng vọt: Trung Quốc hiện là nước xuất khẩu xe điện hàng đầu thế giới.
Và điều đó đang giúp ích cho ngành công nghiệp pin của Trung Quốc. Contemporary Amperex Technology (CATL), và nhà sản xuất ô tô BYD đã là hai nhà sản xuất pin xe điện hàng đầu trên thế giới.
Bên ngoài Trung Quốc, các nhà sản xuất pin Trung Quốc vẫn tụt hậu so với các đối thủ Hàn Quốc – quốc gia có ba hãng dẫn đầu chiếm gần một nửa thị trường. Nhưng nếu CATL tiếp tục ghi nhận những con số tăng trưởng như năm nay thì điều đó có thể thay đổi nhanh chóng.
Theo SNE Research, LG Energy Solution, nhà sản xuất pin hàng đầu Hàn Quốc, đạt doanh số bán hàng bên ngoài Trung Quốc trong 8 tháng đầu năm 2023 cao hơn 60% so với cùng kỳ năm 2022. Nhưng doanh số bán hàng ở nước ngoài của CATL đã tăng hơn gấp đôi và thị phần ngoài Trung Quốc của họ hiện ngang bằng với LG — cả hai đều có khoảng 28%. SK On, nhà sản xuất pin số 2 Hàn Quốc, chỉ tăng doanh số bán hàng thêm 16%.
Trong khi đó, thị phần của CATL tại châu Âu đã tăng lên 24% trong năm nay, so với mức 10% vào năm 2020, theo HSBC. Việc xuất khẩu xe Tesla trang bị pin CATL từ nhà máy ở Thượng Hải là một lý do chính góp phần vào con số kể trên. Nhưng nhà sản xuất pin này cũng cung cấp cho các hãng ô tô châu Âu như Stellantis và Mercedes-Benz.
Và doanh số bán hàng ở nước ngoài có thể trở nên quan trọng hơn đối với các nhà sản xuất pin Trung Quốc khi cạnh tranh trong nước ngày càng gay gắt. Theo Goldman Sachs, các công ty pin Trung Quốc có tỷ suất lợi nhuận cao hơn đáng kể ở nước ngoài. Ví dụ, HSBC dự kiến khoảng 70% thu nhập của Gotion, một nhà cung cấp pin cho Volkswagen Trung Quốc, sẽ đến từ xuất khẩu hoặc sản xuất ở nước ngoài vào năm 2025. Nhà máy của công ty ở Đức đã bắt đầu sản xuất trong năm nay và họ đang xây dựng một nhà máy sản xuất pin trị giá 2 tỷ USD ở Illinois.
Địa chính trị là một trong những rủi ro lớn đối với kịch bản đó. Đạo luật Giảm lạm phát của Mỹ yêu cầu xe điện được trợ cấp sử dụng pin có tỷ lệ thành phần nhất định từ Mỹ hoặc từ các đối tác thương mại tự do của họ. Liên minh Châu Âu đã tiến hành một cuộc điều tra chống trợ cấp đối với hàng nhập khẩu xe điện từ Trung Quốc — và đặt mục tiêu sản xuất 40% công nghệ sạch trong nước vào năm 2030.
Nhưng ngành công nghiệp pin Trung Quốc đang cố gắng vượt qua những hạn chế này. Goldman Sachs cho biết các công ty Trung Quốc đã công bố đầu tư ra nước ngoài hơn 200 tỷ nhân dân tệ, tương đương 27 tỷ USD, vào pin và vật liệu. Hơn 80% trong số đó là ở châu Âu.
Hungary là một điểm đến đặc biệt phổ biến. CATL có kế hoạch chi số tiền tương đương 7,7 tỷ USD ở nước này để xây dựng nhà máy pin lớn nhất lục địa. Hungary là một trong những quốc gia thân thiện hơn với Trung Quốc trong khối EU và có chi phí lao động tương đối thấp.
Maroc, quốc gia có các hiệp định thương mại tự do với cả EU và Mỹ, có thể là một quốc gia được hưởng lợi khác. Gotion đã ký một thỏa thuận với chính phủ nước này để xem xét việc thành lập một nhà máy sản xuất pin ở đó với khoản đầu tư dự kiến cuối cùng là 6,4 tỷ USD. Công ty khai thác mỏ Huayou của Trung Quốc sẽ xây dựng các nhà máy ở đó để tinh chế lithium và sản xuất vật liệu cathode với LG Chem của Hàn Quốc.
Dĩ nhiên, cuộc đua pin của Trung Quốc ở nước ngoài sẽ không tránh khỏi những khó khăn, nhưng các nhà vô địch về pin của nước này đã sẵn sàng vượt qua tất cả những trở ngại đó. Đối với Mỹ và đặc biệt là Châu Âu, điều đó mang lại những ưu và nhược điểm. Về lâu dài, bí quyết về pin của Trung Quốc có thể lọt vào các nhà cung cấp châu Âu và giúp xây dựng hệ sinh thái địa phương, giống như Tesla và Apple đã giúp nâng cấp lĩnh vực xe điện và điện thoại thông minh của Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong ngắn hạn, điều đó có thể có nghĩa là các CATL tương lai của Mỹ hoặc châu Âu sẽ gặp khó khăn để giành được nhiều sức hút.
MỌI THỨ ĐỀU ĐƯỢC CHUYỂN TỚI TRUNG QUỐC
Chưa kể đến việc, ô tô điện sử dụng lượng khoáng sản quý hiếm gấp khoảng 6 lần so với ô tô thông thường và Trung Quốc có quyền quyết định ai sẽ lấy khoáng sản trước, với giá cụ thể bao nhiêu. Nước này ít mỏ nguyên liệu dưới lòng đất, song đã theo đuổi một chiến lược dài hạn để giành được nguồn cung cấp giá rẻ và ổn định. Các công ty Trung Quốc, dựa vào sự hỗ trợ của nhà nước, đã mua cổ phần của rất nhiều công ty khai thác mỏ khắp năm châu lục.
Trung Quốc sở hữu hầu hết các mỏ coban ở Congo, nơi cung cấp phần lớn nguyên liệu khan hiếm cần thiết cho loại pin phổ biến nhất thế giới. Các công ty Mỹ không theo kịp và thậm chí còn bán mỏ cho các đối tác Trung Quốc. Kết quả là, Trung Quốc kiểm soát 41% hoạt động khai thác coban trên thế giới và khai thác nhiều nhất lithium, chất vô cùng quan trọng để sản xuất pin xe điện.
Nguồn cung cấp niken, mangan và than chì toàn cầu lớn hơn nhiều và pin chỉ sử dụng một phần nhỏ. Dẫu vậy, nguồn cung ổn định mà Trung Quốc sở hữu vẫn mang lại nhiều lợi thế. Các khoản đầu tư của Trung Quốc vào Indonesia sẽ giúp nước này trở thành nhà kiểm soát niken lớn nhất vào năm 2027, theo dự báo của CRU Group. Ngoài ra, than chì cũng chủ yếu được khai thác ở Trung Quốc.
Các nước phương Tây cũng sở hữu một số mỏ khoáng và nỗ lực bắt kịp Trung Quốc. Đáng tiếc, công cuộc đẩy mạnh sản xuất vô cùng chậm chạp. Dòng tiền đưa vào các quốc gia cũng không thực sự ổn định trong khi lao động tay nghề kém.
Trung bình một mỏ khoáng mới có thể mất hơn 20 năm để đạt sản lượng tối đa. Mặc dù Mỹ đang đầu tư khai thác trữ lượng lithium đáng kể, song nỗ lực này đã vấp phải rất nhiều chỉ trích từ dân địa phương.
Dù thế nào đi chăng nữa, gần như mọi thứ đều được chuyển đến Trung Quốc để tinh chế thành vật liệu cung cấp cho pin. Sau khi quặng được khai thác, nó sẽ được nghiền thành bột, sau đó đi qua nhiệt và hóa chất để cô lập các hợp chất khoáng.
Những quá trình như thế này tiêu tốn một lượng lớn năng lượng. Tuy nhiên, nhờ được chính phủ hỗ trợ bằng đất đai và năng lượng giá rẻ, các công ty Trung Quốc đã có thể tinh chế khoáng sản khối lượng lớn với chi phí thấp hơn nhiều những nước khác.
Trong khi đó, Mỹ lại có rất ít khả năng xử lý. Một nhà máy lọc dầu thường mất từ 2-5 năm để xây dựng. Đào tạo công nhân và điều chỉnh thiết bị có thể mất thêm thời gian.
Theo The New York Times, Trung Quốc trở thành nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới một phần nhờ tìm ra cách sản xuất các bộ phận pin hiệu quả chi phí thấp. Thành phần quan trọng nhất là cực âm, cực dương của pin, trong đó, cực âm là vật liệu khó chế tạo và tốn nhiều năng lượng nhất.
Trung Quốc đi đầu trong việc đầu tư vào một giải pháp thay thế rẻ hơn và hiện đã chiếm một nửa thị trường cực âm. Đó chính là LFP, một loại pin lithium-ion sử dụng lithium iron phosphate làm vật liệu cực âm. Đối với các nước phương Tây, LFP là cơ hội để vượt qua các nút thắt cổ chai khoáng sản và nguyên liệu này được Trung Quốc sản xuất gần như toàn bộ.
Theo Heiner Heimes, giáo sư tại Đại học RWTH Aachen ở Đức, Trung Quốc có thể xây dựng các nhà máy sản xuất pin với chi phí rẻ gần bằng một nửa so với các nước ở Bắc Mỹ hoặc Châu Âu. Nguyên nhân một phần đến từ chi phí lao động thấp.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, Trung Quốc đã chi hơn 130 tỷ USD vào mục tiêu nghiên cứu, hợp tác chính phủ và trợ cấp người tiêu dùng. Người mua ô tô điện ở Trung Quốc đều được giảm thuế, hưởng ưu đãi đăng ký và tiếp cận mạng lưới sạc rộng khắp. Các khoản đầu tư đã cho phép Trung Quốc dẫn đầu thế giới về sản xuất, thiết bị và thiết kế sản phẩm.
Các chuyên gia cho rằng hiện chưa có quốc gia nào có thể tự chủ trong chuỗi cung ứng pin, dù cho lao động có rẻ như thế nào đi chăng nữa. Họ cuối cùng cũng sẽ phải tìm cách thiết lập quan hệ đối tác với các nhà sản xuất Trung Quốc để tham gia hoặc mở rộng quy mô trong ngành, theo Scott Kennedy, cố vấn cấp cao của C.S.I.S.
Theo các chuyên gia, chuỗi cung ứng của Trung Quốc có “chất gây nghiện” bởi đa số các nhà sản xuất ô tô quốc tế đều cần pin giá rẻ để cạnh tranh. Thị trường pin này dự kiến sẽ tăng gấp bốn lần lên 693,70 tỷ USD vào năm 2030 so với mốc 193,55 tỷ USD hồi năm ngoái.
